Ngày soạn : Ngày dạy : Tuần 11 - Tiết 55 Tập làm văn: TẬP LÀM THƠ 8 CHỮ A. Mục tiêu bài dạy: 1. Kiến thức: + Nắm được đặc điểm của thể thơ 8 chữ. 2. Kỹ năng: + Nhận biết thơ tám chữ. + Hiểu cách tạo đối, vần, nhịp trong khi làm thơ tám chữ. 3. Đánh giá năng lực: + Kĩ năng lắng nghe tích cực, giao tiếp, thảo luận nhóm, thu thập và xử lí thông tin.v.v 4.Thái độ: + Yêu thích, có hứng thú khi làm thơ + Vận dụng đặc điểm thơ 8 chữ để sáng tác được những bài thơ ca ngợi quê hương, đất nước B. Chuẩn bị: * Giáo viên: Đọc và tham khảo tư liệu soạn giáo án. Sưu tầm các bài thơ 8 chữ theo nhiều chủ đề khác nhau đặc biệt môi trường. Chuẩn bị máy chiếu, máy tính * Học sinh: Đọc bài, tìm hiểu các thể thơ đã học C. Phương pháp: + Nêu vấn đề, vấn đáp, phân tích, qui nạp, thực hành viết. + Kĩ thuật động não, khăn phủ bàn, chia nhóm. D. Tiến trình giờ dạy: 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số Ngày giảng Lớp Sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh: gieo vần, bài thơ hs tự làm. 3. Bài mới: HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG:(Trải nghiệm) - Mục tiêu: tạo hứng thú, tâm thế cho học sinh; tạo tình huống/vấn đề học tập nhằm huy động kiến thức, kinh nghiệm hiện có của học sinh và nhu cầu tìm hiểu kiến thức mới liên quan đến tình huống/vấn đề học tập - Phương pháp, kĩ thuật: quan sát tranh ; - Thời gian: Ở những lớp dưới các em đã được tập làm thơ 4 &5 chữ ( lớp 6)thơ lục bát GV dẫn dắt: (lớp7) & thơ 7 chữ (ở lớp 8). Hôm nay chúng ta sẽ tiếp tục tìm hiểu thơ 8 chữ. Mục đích của tiết học này là giúp các em luyện kĩ năng nhận diện về vần, nhịp của thể thơ 8 chữ để có thể sáng tác về thể thơ này. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC - Mục tiêu: Trang bị cho học sinh những kiến thức mới liên quan đến tình huống/ vấn đề nêu ra ở hoạt động khởi động - Phương pháp, kĩ thuật: Tổ chức các hoạt động tìm hiểu và phân tích ngữ liệu, thảo luận nhóm, báo cáo kết quả, thảo luận cặp đôi - Thời gian: Hoạt động của gv và hs Nội dung cần đạt - GV đặt câu hỏi: Các em đã được học bài thơ 8 chữ nào? * Gọi học sinh đọc ví dụ * Giáo viên trình chiếu các đoạn thơ Nhóm bàn 3 phút trên phiếu học tập đã chuẩn bị ở nhà ? Nhận xét về số chữ trong mỗi dòng ở các đoạn thơ trên? ? Tìm những chữ có chức năng gieo vần ở mỗi đoạn? * Giáo viên gạch chân các từ có chức năng gieo vần khi học sinh trả lời + Đoạn 1: Tan - ngàn, mới gội, bùng - rừng, gắt - mật + Đoạn 2: về - nghe, học - nhọc, bà - xa + Đoạn 3: ngát - hát, non - son, đứng - dưng, tiên - thiên ? Chỉ ra cách ngắt nhịp trong các khổ thơ? * Giáo viên cho học sinh trình bày và trình chiêu trên bảng phụ cách ngắt nhịp của từng câu thơ trong từng đoạn thơ Đoạn 1 Đoạn 2 Đoạn 3 2/ 3/ 3 3/ 2/ 3 3/ 2/ 3 3/ 3/ 2 3/ 3/ 2 4/ 2/ 2 4/ 4 3/ 3/ 2 3/ 3/ 2 3/ 2/ 3 3/ 3/ 2 3/ 2/ 3 ? Vận dụng kiến thức về cách gieo vần, hãy nhận xét về cách gieo vần của từng đoạn? * Học sinh trình bày giáo viên kết hợp trình chiếu cách ngắt nhịp của từng đoạn thơ. + Đoạn 1,2: Gieo vần chân liên tiếp, chuyển đổi theo từng cặp + Đoạn 3: Gieo vần chân nhưng lại gián cách. Đoạn Các chữ được gieo vần a. b. c. Tan - ngàn; mới - gợi; bừng - rừng; gắt - mật; Về(1) - nghe (2); học(3) - nhọc(4); bà(5) - xa(6); Ngát(1) - hát(3); non(2) - son(4); đứng)5) - dựng(7); tiên(6) - nhiên (8); - GV đặt câu hỏi: Từ phân tích trên, em nhận xét gì về cách gieo vần ở thể thơ 8 chữ? + Gieo vần chân (chữ cuối câu) có thể giãn cách hoặc liên tiếp. ? Em nhận xét gì về cách ngắt nhịp? + Ngắt nhịp đa dạng ? Qua phân tích ví dụ, hãy đưa ra những nhận xét về đặc điểm của thể thơ tám chữ? + Số chữ trong 1 dòng, cách ngắt nhịp, gieo vần, kết cấu của bài thơ tám chữ -> H/s thảo luận theo bàn ( 3 phút) -> báo cáo kết quả * Giáo viên: Như vậy, câu thơ có 8 tiếng: Mỗi bài tùy thuộc thể loại có thể có 4 câu, tám câu hoặc có nhiều khổ thơ, ngắt nhịp linh hoạt 4/4 hoặc 3/3/2 hoặc 3/2/3. * Gọi học sinh đọc Ghi nhớ(SGK- 150) ? Nêu yêu cầu của bài tập 1 & 2? * Giáo viên trình chiếu các bài tập cho học sinh đọc và làm nhanh + Học sinh làm nhanh bài tập: Điền vào chỗ trống các từ ngữ thích hợp-> Giáo viên kết hợp trình chiếu, nếu phần nào sai có thể cho học sinh khác nhẫn xét và hoàn chỉnh đúng * Giáo viên trình chiếu bài tập cho học sinh đọc. ? Bài tập 3 yêu cầu chúng ta làm gì? ? Đọc đoạn thơ trong bài"Tựu trường (Huy Cận)? ? Hãy chỉ ra chỗ chép sai ở câu thứ 3 trong doạn thơ? ? Vì sao em biết từ đó bị bạn chép sai? + Vì âm tiết cuối của câu thứ 3 phải mang thanh bằng và hiệp vần với chữ "gương(2)- rương(4)"ở cuối câu thơ trên (đoạn thơ gieo vần chân liên tiếp) ? Hãy sửa lại cho đúng? * G.viên trình chiếu câu thơ cuối cùng-> chốt những kiến thức về các đặc điểm thơ 8 chữ, vần, nhịp, số chữ v.v... * Xác định yêu cầu và thảo luận, làm bài tập nhanh theo nhóm( 3phút) * Giáo viên trình chiếu bài tập cho học sinh đọc. ? Đọc bài thơ? ? Từ điền vào chỗ trống phải đảm bảo yêu cầu gì? + Từ điền vào chỗ trống ở dòng thứ 3 phải mang thanh bằng. + Từ điền vào chỗ trống ở cuối dòng 4 phải có khuôn âm (a) (để hiệp vần với chữ "xa" cuối dòng thứ 2) và mang thanh bằng. ? Từ nào đảm bảo các yếu tố trên để điền vào chỗ trống? * G.viên trình chiếu các từ cuối cùng còn thiếu trong các câu thơ * Giáo viên trình chiếu bài tập cho học sinh đọc. ? Nêu yêu cầu của Bài tập 2 ( SGK- 151)? ? Câu thơ cuối này phải có đặc điểm gì? + Đủ 8 chữ. + Chữ cuối phải có khuôn âm (ương) hoặc (a), mang thanh bằng. * Học sinh trao đổi và thêm câu phù hợp-> Giáo viên nhận xét (?) Nếu gieo vần cách phải gieo vần ntn? (?) Nếu gieo vần liền phải gieo vần ntn? * Học sinh thảo luận nhóm( 5 phút) Nội dung thảo luận: Tìm bài thơ hay nhất trong số các bài thơ đã chuẩn bị. Cử 1 đại diện đọc trước lớp và bình bài thơ đó. Các nhóm khác nghe, nhận xét, đánh giá. + ? Bài thơ có đúng thể 8 chữ không? + ? Bài thơ đã có vần chưa? Cách gieo vần, ngắt nhịp đúng, sai, đặc sắc n.t.n? + ? Kết cấu bài thơ đó có hợp lý không? Nội dung cảm xúc có chân thành, sâu sắc không? + Chủ đề bài thơ đó có ý nghĩa gì? -> Giáo viên nhận xét đánh giá * Giáo viên đọc mẫu cho học sinh nghe bài thơ: Người ấy là cha tôi “Người đàn ông tóc hoa dâm ấy Rất thương tôi và cũng rất yêu tôi Là người tôi yêu quý nhất trên đời Đó chính là người đã sinh ra tôi. Tôi vẫn nhớ thời ấu thơ dại dột Vì mải chơi quên cả học bài Xấu hổ lắm chẳng hở môi với ai Những lần cha tôi đánh đòn quắn đít. Lớn khôn lên dần dần tôi hiểu biết Khi đánh tôi cha quay mặt khóc thầm Phụ tử xưa nay hiếu trọng tình thâm Không có đòn roi làm sao tôi nhớ. " I Nhận diện thể thơ 8 chữ: 1. Phân tích ngữ liệu: (SGK- 148 ) + Số lượng chữ trong mỗi dòng: 8 chữ + Số câu: Không hạn định (a,b) Chia thành các khổ (c) + Gieo vần và ngắt nhịp: Cách gieo vần Cách ngắt nhịp Vần chân liên tiếp Chuyển đổi từng cặp Vần chân liên tiếp Chuyển đổi từng cặp Vần chân giãn cách Chuyển đổi từng cặp 2 / 3 / 3 3 / 2 / 3 3 / 3 / 2 4 / 2 / 2 3 / 3 / 2 3 / 2 / 3 * Dấu hiệu nhận biết: + Mỗi dòng thơ có tám chữ + Phổ biến là gieo vần chân(chữ cuối câu) Gieo liên tiếp hoặc gián cách + Cách ngắt nhịp đa dạng, linh hoạt + Bài thơ có thể gồm nhiều đoạn dài ( không hạn định số câu) hoặc có thể chia thành các khổ ( thường 4 dòng một khổ) 2. Ghi nhớ: (SGK- 150 II. Luyện tập nhận diện thể thơ 8 chữ: Bài tập số 1: Điền từ...thích hợp C1. Ca hát C3. Bát ngát C2. Ngày qua C4. Muôn hoa => Cách gieo vần liên tiếp Bài tập số 2: Điền từ C1. Cũng mất C3. Tuần hoàn Cách gieo vần liên tiếp C4. Đất trời Bài tập số 3: Sửa lại vần Từ sai: Rộn rã -> Sửa lại: tới trường -> Đoạn thơ gieo vần chân liên tiếp III Thực hành làm thơ 8 chữ: Bài tập số 1 (SGK- 151) Điền từ đúng thanh, vần vào chỗ trống * Chú ý: Vần chân câu trên: "a"- thanh bằng -> để hiệp vần chọn từ có vần "a"- thanh bằng. VD: Vườn (thanh bằng)- vần cách: "qua" Bài tập số2 (SGK- 151) Làm thêm câu cuối cho phù hợp với cảm xúc và vần: + Thêm vần cách: có âm "ương" VD: " Như còn đây những người bạn thân thương". " Bóng ai kia thấp thoáng giữa màn sương." + Thêm vần liền: có âm "a" VD: "Thoang thoảng hương bay dịu ngọt quanh ta" Bài tập số3 (SGK- 151) Thực hành làm thơ 8 chữ: Tập sáng tác bài thơ 8 chữ có chủ đề tự chọn HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG - Mục tiêu: Hệ thống những kiến thức đã học và luyện tập - Phương pháp: Vấn đáp - Kĩ thuật: Trả lời nhanh, KT khăn phủ bàn - Thời gian: ?Tập làm bài thơ tám chữ không giới hạn số câu về trường lớp, bạn bè, gia đình HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, SÁNG TẠO - Mục tiêu: tìm tòi, mở rộng thêm những gì đã được học, dần hình thành nhu cầu học tập suốt đời. - Phương pháp: thảo luận nhóm - Kĩ thuật: hỏi và trả lời, trình bày một phút, chia nhóm, giao nhiệm vụ - Phương tiện: Phiếu học tập - Thời gian: ?Sưu tầm một số bài thơ tám chữ. 4. Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài sau + Đọc và chuẩn bị bài đọc thêm" Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ" ( Tìm hiểu tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh sáng tác bài thơ, những nội dung và nghệ thuật chính của bài thơ: Bài thơ có mấy khúc hát ru, những khúc hát ru đó có đặc điểm gì giống và khác nhau. Sưu tầm bài hát minh hoạ cho bài học) + Chuẩn bị phiếu học tập: Phiếu số 1: Hình ảnh người mẹ Tà Ôi Khổ thơ Việc làm của mẹ Nghệ thuật Tác dụng Cảm nhận về công việc mẹ đã làm Phiếu số 2: Tình cảm và những ước vọng của bà mẹ Tà Ôi: Khổ thơ thể hiện Mong ước của mẹ Nghệ thuật Tác dụng Cảm nhận về hình ảnh bà mẹ