Bài giảng điện tử Ngữ văn 9 cánh diều

Nội dung giáo án

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI GIẢNG HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

Em hãy trả lời câu hỏi sau:

Hãy trình bày một số hiểu biết sơ lược của em về hoàn cảnh ra đời của bài thơ “Sông núi nước Nam” dựa vài phần đã chuẩn bị ở nhà?

Bài 1: Thơ và thơ song thất lục bát

Văn bản

SÔNG NÚI NƯỚC NAM

NỘI DUNG BÀI HỌC

Kiến thức Ngữ văn

Thể thơ song thất lục bát

Chữ Nôm và chữ Quốc ngữ

Tìm hiểu chung

Thơ Đường luật và thể thơ thất ngôn tứ tuyệt

Đọc văn bản

Tìm hiểu chi tiết

Giới thiệu và khẳng định tính tất yếu của độc lập chủ quyền

Cảnh cáo quân giặc và kết cục của chúng

Tổng kết

Nội dung

Nghệ thuật

1. KIẾN THỨC NGỮ VĂN
2. Thể thơ song thất lục bát

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Em hãy trả lời câu hỏi sau:

• Trình bày hiểu biết của em về thể thơ song thất lục bát và lục bát?
• Trình bày cách gieo vần, ngắt nhịp của thể thơ này?

1. Song thất lục bát

Là thể thơ kết hợp giữa thơ thất ngôn và thơ lục bát.

Mỗi khổ gồm có bốn dòng thơ.

Một cặp thất ngôn và một cặp lục bát, tạo thành một kết cấu trọn vẹn về ý cũng như về âm thanh, nhạc điệu.

Gieo vần:

Mỗi khổ thơ có một vần trắc và ba vần bằng

• Câu sáu chỉ có vần chân.
• Ba câu kia vừa có vần chân vừa có vần lưng.

Ngắt nhịp

• Các câu bảy có thể ngắt nhịp 3/4 hoặc 3/2/2.
• Hai câu sáu – tám ngắt theo thể lục bát.

Ai chẳng biết/ chán đời là phải

                 T              B        T

Sao vội vàng/ đã mải lên tiên

               B            T           B

Rượu ngon/ không có bạn hiền

           B                   T         B

Không mua không phải/ không tiền không mua

          B                 T                  B               B

Câu thơ nghĩ/ đắn đo không viết

                T            B              T

Viết đưa ai/ ai biết mà đưa.

              B         T          B

Song thất lục bát  =       Câu thơ song thất          +       Câu thơ lục bát

Kể lại sự việc

Thiên về cảm thán, giãi bày

Tác phẩm viết theo thể thơ này thường chỉ có một nhân vật trữ tình trong khung cảnh thời gian và không gian hạn hẹp.

Song thất lục bát

Thiên về việc diễn tả đời sống nội tâm nhân vật.

Mang cảm hứng trữ tình bi thương.

Biểu lộ một cách tinh tế những dòng suy cảm dồn nén với tâm trạng nhớ tiếc và mong đợi.

Là thể thơ kết hợp được nhiều phẩm chất thẩm mỹ của tiếng Việt, dồi dào nhạc điệu đặc biệt là âm điệu buồn thương triền miên.

1. Thể lục bát

Với sự tiếp nối liên tục của câu lục và câu bát ngoài việc tạo nên những bài thơ vừa và ngắn.

Có khả năng kể những câu chuyện dài, bao quát một khoảng thời gian và không gian rộng lớn với nhiều sự kiện, nhân vật.

2. Chữ Nôm và chữ Quốc ngữ

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Em hãy trả lời câu hỏi sau:

• Trình bày hiểu biết của em về sự ra đời và phát triển của chữ Nôm và chữ Quốc ngữ?
• Ưu nhược điểm của hai loại ngôn ngữ này?

1. Chữ Nôm

Hoàn cảnh ra đời

Do bị phong kiến Trung Hoa đô hộ

Chữ viết chính thức: chữ Hán

Do quá trình đấu tranh giành độc lập

Chữ viết mới ra đời: chữ Nôm

Thời gian chữ Nôm xuất hiện

Thế kỉ VIII

Chữ Nôm xuất hiện

Thế kỉ IX

Chữ Nôm hình thành

Thế kỉ X đến XII

Chữ Nôm hoàn thiện

Cấu tạo chữ Nôm

Một số chữ mượn y nguyên chữ Hán

Phần lớn do người Việt tạo nên trên cơ sở chữ Hán

Hệ thống chữ Nôm của người Việt

Chữ Nôm

Tuy còn có nhiều hạn chế.

Là thành tựu quan trọng về ngôn ngữ văn hóa.

Thể hiện ý chí độc lập, tự chủ, tự cường của dân tộc.

Một số tác phẩm nổi tiếng: Quốc âm thi tập, Hồng Đức Quốc âm thi tập, Truyện Kiều…

Chữ Nôm đóng góp quan trọng trong việc xây dựng phát triển nền văn học dân tộc.

Truyện Kiều bản chữ Nôm

1. Chữ Quốc ngữ

Là chữ viết ghi âm của tiếng Việt được các nhà truyền giáo với sự hỗ trợ của nhiều người Việt Nam.

Chế tác từ thế kỉ XVII trên hệ chữ cái Latin.

Được tu chỉnh qua nhiều giai đoạn, được người Việt tích cực tiếp nhận, truyền bá rộng rãi để đạt đến độ hoàn thiện, ổn định và vị thế như hiện nay.

Hạn chế

Dùng nhiều chữ cái khác nhau để biểu thị một âm.

Dùng một chữ cái để biểu thị nhiều âm khác nhau.

Dùng nhiều dấu phụ  hoặc ghép nhiều chữ cái để biểu thị một âm.

Mặc dù còn nhiều hạn chế nhưng về cơ bản chữ Quốc ngữ có nhiều ưu điểm mà ưu điểm nổi bật chính là đơn giản dễ học.

1. TÌM HIỂU CHUNG
2. Thơ đường luật và thể thơ thất ngôn tứ tuyệt

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Em hãy trả lời câu hỏi sau:

• Trình bày hiểu biết của em về thể thơ Đường luật và thể thơ Thất ngôn tứ tuyệt?
• Trình bày bằng sơ đồ về cách gieo vần của thể thơ Thất ngôn tứ tuyệt?

1. Khái niệm

• Thơ đường luật: hay còn gọi là thơ cận thể hay thơ cách luật.
• Là một loại thơ làm theo luật thơ được đặt ra từ thời nhà Đường.

3 loại

Thơ bát cú

• Mỗi bài 8 câu

Thơ tứ tuyệt

• Mỗi bài 4 câu

Thơ bài luật

• Dạng kéo dài

Thơ đường luật

Ngôn ngữ cô đọng, hàm súc

Ý thơ gắn với mối quan hệ giữa

• Tình – cảnh
• Tĩnh – động

• Thời gian – Không gian
• Quá khứ – Hiện tại
• Hữu hạn – Vô hạn

Bút pháp tả cảnh thiên gợi và ngụ tình

• Thơ thất ngôn tứ tuyệt: gồm có 4, mỗi câu 7 chữ

Bố cục

Câu khai

Khai mở ra ý bài thơ.

Câu thừa

Làm rõ thêm ý và mạch cảm xúc của phần khai.

Câu chuyển

Chuyển ý, có vai trò quan trọng trong bộc lộ ý thơ.

Câu kết

Cùng câu chuyển là một cặp và thâu tóm toàn bộ ý tứ bài thơ

• Luật thơ: là cách sắp đặt tiếng bằng, tiếng trắc trong các câu của một bài thơ.

“Nhất – tam – ngũ bất luận,

Nhị – tứ – lục phân minh”

Tiếng thứ 1, 3, 5 trong câu không cần sắp xếp theo luật bằng trắc

Tiếng thứ 2, 4, 6 trong câu cần thể hiện luật bằng trắc rõ ràng

Niêm

Câu 1 niêm với câu 4

Câu 2 niêm với câu 3

Vần

Cả bài thơ chỉ hiệp theo một vần

Gieo vần ở cuối câu 1, 2, 4

Thường sử dụng vần bằng

Nhịp

2/2/3

4/3

Đối

Ý và chữ trong 2 câu cân xứng với nhau

1. Sơ đồ cách gieo vần, niêm luật của thể thơ thất ngôn tứ tuyệt

Những tiếng cùng màu trong bảng niêm với nhau.

2. Đọc văn bản

………………….