Ngày soạn : Ngày dạy : Tuần 8 -Tiết 36: Văn bản: LỤC VÂN TIÊN CỨU KIỀU NGUYỆT NGA ( Trích truyện “ Lục Vân Tiên” – Nguyễn Đình Chiểu) A. MỤC TIÊU BÀI HỌC Sau bài học, HS có khả năng : 1. Kiến thức: + Những hiểu biết bước đầu về tác giả NĐC và tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên . + Thể loại thơ lục bát truyền thống của dân tộc qua tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên + Những hiểu biết bước đầu về nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên. + Khát vọng cứu người, giúp đời của tác giả và phẩm chất của hai nhân vật Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga. 2. Kỹ năng: + Đọc – hiểu một đọan trích truyện thơ + Nhận diện và hiểu được vẻ đẹp của hình tượng nhân vật lí tưởng theo quan niệm đạo đức mà Nguyễn Đình Chiểu đó khắc họa trong đoạn trích. + Cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng nhân vật lí tưởng theo quan niệm đạo đức của Nguyễn Đình Chiểu đó khắc họa trong đoạn trích. 3. Đánh giá năng lực: + Kĩ năng giải quyết vấn đề, hợp tác nhóm, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng ra quyết định, thể hiện sự tự tin, lắng nghe tích cực, tìm kiếm và xử lí thông tin 4. Thái độ: + Giáo dục học sinh thêm yêu mến trân trọng tài năng đức độ của nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu được gửi gắm qua một số nhân vật trong truyện + Yêu quý các nhân vật có phẩm chất tốt đẹp như Lục Vân Tiên & Kiều Nguyệt Nga, học tập các phẩm chất tốt đẹp của họ: Có thái độ đúng đắn trong cuộc sống trước những khó khăn hoạn nạn của người khác => Tình yêu thương & sự giúp đỡ mọi người. B. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH: * Giáo viên: Tranh chân dung Nguyễn Đình Chiểu; Tác phẩm Lục Vân Tiên, tham khảo tư liệu, bảng phụ, tranh minh hoạ đoạn trích, phiếu học tập. * Học sinh: Nghiên cứu, soạn bài, tìm đọc Lục Vân Tiên toàn tập, tóm tắt truyện Lục Vân Tiên, trả lời câu hỏi SGK C. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC + Nêu vấn đề, hỏi đáp, phân tích, giảng bình + Kĩ thuật chia nhóm, đặt câu hỏi, động não, trình bày mọt phút, D. TIẾN TRÌNH GIỜ DẠY: 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ: ? Đọc thuộc lòng đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” và cho biết tâm trạng của Kiều ? Trước hoàn cảnh của nàng em có suy nghĩ gì? * Đáp án: - Đọc chính xác từ ngữ, có diễn cảm - Đoạn trích khắc hoạ tâm trạng lẻ loi, cô đơn của Kiều và nỗi nhớ người yêu, nhớ cha mẹ da diết, nỗi buồn triền miên không lối thoát, lo sợ cho cuộc sống sau này - Xót xa cho thân phận nàng Kiều, căm ghét xã hội đã đẩy Kiều vào cảnh ngộ éo le. 3. Bài mới: HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG: - Mục tiêu: tạo hứng thú, tâm thế cho học sinh; tạo tình huống/vấn đề học tập nhằm huy động kiến thức, kinh nghiệm hiện có của học sinh và nhu cầu tìm hiểu kiến thức mới liên quan đến tình huống/vấn đề học tập - Phương pháp, kĩ thuật phiếu học tập; - Thời gian: GV phát phiếu học tập cho hs: Nhớ lại một vài tác phẩm mà em biết, liệt kê vào vở theo gợi ý trong bảng rồi thảo luận với bạn những câu hỏi bên dưới: Tên tác phẩm Nhân vệt hiền lành gặp may mắn, hạnh phúc Nhân vật độc ác bị trừng trị thích đáng * Hệ thống nhân vật này thể hiện quan niệm và ước mơ gì của nhân dân? Và chủ yếu ở thể loại nào? Gv dẫn dắt vào bài: Ước mơ về xã hội công bằng, cái xấu cái ác bị trừng trị, người ở hiền thì sẽ gặp lành là ước mơ ngàn đời của nhân dân ta. Ước mơ ấy không chỉ được gửi gắm qua truyện cổ tích mà còn được cụ Đồ Chiểu gửi gắm trong truyện "Lục Vân Tiên", đặc biệt là ở đoạn trích "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga". Bài học hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu đoạn trích để thấy được điều này HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC - Mục tiêu: Trang bị cho học sinh những kiến thức mới liên quan đến tình huống/ vấn đề nêu ra ở hoạt động khởi động - Phương pháp, kĩ thuật: Tổ chức các hoạt động tìm hiểu và phân tích ngữ liệu, thảo luận nhóm, báo cáo kết quả, thảo luận cặp đôi - Thời gian: Hoạt động của giáo viên - học sinh Nội dung bài học GV đặt câu hỏi: Qua phần chú thích, em hãy nêu những nét chính về thân thế, cuộc đời, sự nghiệp văn thơ của Nguyễn Đình Chiểu? - HS trả lời. * Giáo viên giới thiệu chân dung nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu và bổ sung một vài chi tiết: Sinh tại quê mẹ Gia Định (thành phố Hồ Chí Minh). quê nội: Thừa Thiên Huế. Đỗ tú tài Gia Định năm 1843 ( 21 tuổi). Chưa kịp thi tiếp thì mẹ mất, bị mù, bị bội hôn (26 tuổi).Về quê mẹ làm ông lang chữa bệnh, mở lớp dạy học cho dân. Khi thực dân Pháp xâm lược, cùng lãnh tụ nghĩa quân Trương Định Phan Tòng bàn mưu kế đánh giặc giữ nước, sáng tác nhiều thơ văn khích lệ tinh thần yêu nước, chiến đấu của nhân dân Nam Bộ. - Trung thành với đất nước cho đến khi ốm nặng qua đời trong sự tiếc thương của nhân dân Miền Nam.( Khi cụ đồ mất, cả cánh đồng Ba Tri rợp trắng khăn tang của các thế hệ học trò 40 năm trời. của nhân dân…) ? Từ phần giải thích trên em có nhận xét gì về phẩm chất, tính cách, những bài học từ cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Đình Chiểu? * Giáo viên khái quát: Bài học về cuộc đời chính là khát vọng cống hiến cho đời và 1 nghị lực sống tiềm tàng. Bước vào đời đầy hăm hở, tham vọng: “ Làm trai trong cõi người ta Trước là báo bổ, sau là hiển vinh” - Không gục ngã trước số phận, ngẩng cao đầu mà sống, sống có ích đến hơi thở cuối cùng: + Làm thầy giáo danh tiếng đức độ khắp miền lục tỉnh. + Làm thầy thuốc không tiếc sức mình cứu dân độ thế + Là nhà thơ, ông để lại cho đời bao trang thơ bất hủ, lưu truyền khắp chợ, cùng quê với quan niệm: " Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà" - Mù loà, bệnh tật, gia cảnh khó khăn nhưng ông quyết không hợp tác với giặc mà tìm đến căn cứ kháng chiến, gipú nghĩa quân, khích lệ tinh thần quân sĩ…sống ngay thẳng, thanh cao giữa tình yêu thương kính trọng của đồng bào cho đến cuối đời, trọn 1 tấm lòng son. A.Giới thiệu chung: 1. Tác giả: Nguyễn Đình Chiểu (1822-1888), là nhà thơ Nam Bộ, sống và sáng tác ở thời kì đau thương mà anh dũng của dân tộc ta vào thế kỉ XIX. + Là một nhà thơ lớn của dân tộc, để lại nhiều áng văn chương có giá trị. + Là nhà thơ bất hạnh ( bị mù, bị bội hôn), là tấm gương sáng về nghị lực sống và nhân cách sống giàu khí tiết, nhà thơ mù yêu nước vĩ đại, lương y nổi danh, nhà giáo đức độ. -> Sống thanh cao trong sáng giữa tình thương, kính trọng của đồng bào cho đến hơi thở cuối cùng ông thật xứng đáng là ngọn cờ đầu của thơ văn yêu nước chống Pháp của nước ta thế kỷ XI X. ? Em có nhận xét gì về sự nghiệp văn thơ Nguyễn Đình Chiểu? - Ông để lại nhiều áng thơ văn có giá trị: + Truyền bá đạo lý làm người: Lục Vân Tiên,… + Cổ vũ lòng yêu nước: Chạy giặc, Văn tế…, thơ điếu + Truyện thơ dài: Ngư tiều y thuật vấn đáp. ? Truyện “ Lục Vân Tiên” được sáng tác vào khoảng thời gian nào?Truyện có kết cấu như thế nào? * Giáo viên bổ sung: Viết khoảng 1846-1854 khi ông bỏ thi, bị mù, lấy vợ. Chính vợ ông là người đã ghi chép tác phẩm hộ ông. Kết cấu của tác phẩm theo kiểu truyền thống của loại truyện phương Đông. Nghĩa là theo từng chương, hồi xoay xung quanh diễn biến cuộc đời các nhân vật chính. 2. Tác phẩm: + Truyện "Lục Vân Tiên" là truyện thơ Nôm, gồm 2082 câu thơ lục bát, ra đời khoảng đầu những năm 50 của thế kỷ 19 (1850).Thể hiện rõ lí tưởng đạo đức của NĐC muốn được gửi gắm qua tác phẩm + Kết cấu : Theo từng chương hồi xoay quanh diễn biến cuộc đời các nhân vật chính. Có tính ước lệ, khuôn mẫu ? Viết ra nhằm mục đích gì? + Truyện được viết ra nhằm mục đích trực tiếp truyền dạy đạo lí làm người * Giáo viên: Mở đầu truyện "Lục Vân Tiên"N.Đ.C viết: " Trước đèn xem truyện Tây Minh Gẫm cười hai chữ nhân tình éo le Hỡi ai lẳng lặng mà nghe Dữ răn việc trước, lành dè thân sau Trai thời trung hiếu làm đầu Gái thời tiết hạnh lấy câu trau mình" ? Hãy nêu các sự việc chính của truyện " Lục Vân Tiên"? Có thể khái quát thành mấy phần? Đặt tiêu đề cho từng phần -> Nhằm mục đích truyền dạy đạo lý làm người, phản ánh khát vọng của nhân dân. ? Tóm tắt ngắn gọn truyện " Lục Vân Tiên"? * Tóm tắt tác phẩm: - 4 phần + Lục Vân Tiên đánh cướp cứu Kiều Nguyệt Nga + Lục Vân Tiên gặp nạn + Lục Vân Tiên gặp nạn được cứu. + Lục Vân Tiên gặp Kiểu Nguyệt Nga, sum vầy, hạnh phúc ? Xuất xứ đoạn trích "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga"? ? Đoạn trích "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga"được kết cấu theo kiểu thông thường của các loại truyện truyền thống xưa như thế nào? + Kết cấu có tính ước lệ, khuôn mẫu: người tốt gặp nhiều gian truân vất vả trên đường đời, bị kẻ xấu hãm hại nhưng họ lại được phù trợ cứu mạng( người họăc thần linh), cuối cùng đều tai qua nạn khỏi, được đền trả xứng đáng, kẻ xấu bị trừng trị -> thể hiện ước mơ, khát vọng của nhân dân hướng tới lẽ công bằng và những điều tốt đẹp ở trên đời, cái thiện luôn chiến thắng cái ác. - Đề cao tinh thần nghĩa hiệp, cứu giúp người: - Nhằm mục đích truyền dạy đạo lý làm người (tình cảm cha con, chồng vợ, tình bạn, tình yêu,…) Ca ngợi những con người sống ân nghĩa thuỷ chung. * Giáo viên: Đối với loại văn chương tuyên truyền đạo đức, kết cấu đã vừa phản ánh chân thực cuộc sống vốn đầy rẫy bất công vô lí, vừa nói lên khát vọng ngàn đời của nhân dân ta: ở hiền gặp lành, cái thiện luôn chiến thắng cái ác, chính nghĩa thắng gian tà… * Vị trí đoạn trích: + Gồm 58 câu, nằm ở phần đầu của truyện. Cho học sinh xác định giọng đọc phù hợp * Giáo viên đọc mẫu, học sinh đọc, nhận xét cách đọc. * Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu chú thích sgk B. Đọc-Hiểu văn bản: 1. Đọc- Chú thích: ? Hãy xác định nhân vật chính của truyện? ? Căn cứ vào nội dung đoạn trích, em chia đoạn trích thành mấy đoạn nhỏ? Nội dung của từng đoạn? + Đoạn 1: “…phi anh hùng” Nhân vật Lục Vân Tiên + Đoạn 2: còn lại Nhân vật Kiều Nguyệt Nga 2. Bố cục: + 2 phần ? Em có nhận xét gì về cách xây dựng nhân vật của nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu? Khác nhà thơ Nguyễn Du ở chỗ nào? + Đặc điểm thể loại: Truyện thơ Nôm (tự sự) (chú trọng hoạt động của nhân vật hơn miêu tả nội tâm, tính cách nhân vật được bộc lộ qua cử chỉ, hành động, lời nói,…) + Ngôn ngữ mộc mạc, giản dị, gần gũi với nhân dân, thể hiện tính cách người dân Nam Bộ. * Kĩ thuật khăn phủ bàn * Học sinh thảo luận nhóm và đưa ra ý kiến của nhóm ? Ảnh hưởng của truyện Lục Vân Tiên đối với đời sống của người dân Nam Bộ như thế nào? ? Tại sao nhân dân Miền Nam nói riêng và nhân dân cả nước nói chung lại yêu thích tác phẩm? ? So sánh sự giống và khác nhau của truyện Kiều và truyện " Lục Vân Tiên"? + Là tác phẩm lớn của một nhà thơ mù, vừa là thầy giáo, thầy thuốc, nhà thơ được mọi người yêu mến, cốt truyện do nhà thơ tự sáng tạo ra. + Gồm 2082 câu thơ lục bát. - Tác phẩm được lưu truyền rộng rãi trong nhân dân vì: + Là thơ Nôm dễ thuộc, cách sử dụng ngôn ngữ bình dị, dễ hiểu dễ nhớ. + Đề cao đạo lý làm người, giáo dục con người: nhân- nghĩa- lễ- trí- tín, khát vọng của con người. + Lưu truyền dưới hình thức sinh hoạt dân gian (nói thơ, kể chuyện, hát Vân Tiên,…) Tác phẩm được tái bản nhiều lần và còn được dịch sang tiếng Pháp ? Cuộc đời và số phận của nhân vật Lục Vân Tiên có gì giống và khác với nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu? + Giống: N.Đ.C lấy một số sự việc của cuộc đời mình để xây dựng câu chuyện, nhân vật Lục Vân Tiên + Khác: LVT nhờ thần tiên giúp đỡ đã sáng mắt và được hưởng hạnh phúc Còn N.Đ.C mù loà, sống cuộc đời nghèo khó. ? Qua phần tóm tắt truyện em hãy cho biết: LVT được giới thiệu là một nhân vật như thế nào ? + Lục Vân Tiên là một nhân vật lí tưởng của tác phẩm: 1 chàng trai vừa rời trường học bước vào đời, tuổi vừa hai tám, lòng đầy hăm hở, muốn lập công danh, mong thi thố tài năng cứu đời, cứu người . ? Trong đoạn trích, hình ảnh Lục Vân Tiên được khắc hoạ qua mô túp quen thuộc đó là gì? + Một chàng trai tài giỏi cứu một cô gái thoát khỏi tình huống hiểm nghèo, từ ân nghĩa đến tình yêu. ? Em đó gặp nhân vật nào trong truyện dân gian giống mô túp đó? + Thạch Sanh đánh đại bàng cứu công chúa Quỳnh Nga ? Mô túp quen thuộc đó biểu hiện ước mơ gì của nhân dân ta? + Mong ước của tác giả, của nhân dân trong xã hội hỗn loạn có người tài đức ra tay cứu giúp dân lành. 3. Phân tích: a Nhân vật Lục Vân Tiên: Lục Vân Tiên là một nhân vật lí tưởng của tác phẩm: chàng trai tài giỏi cứu cô gái thoát khỏi tình huống hiểm nghèo. ? Phẩm chất của Lục Vân Tiên được biểu hiện qua mấy tình huống? - 2 tình huống: + Lục Vân Tiên đánh cướp cứu Kiều Nguyệt Nga. + Tấm lòng nhân hậu của LVT đối với KNN HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP - Mục tiêu: Học sinh vận dụng những kiến thức mới đã học ở phần hình thành kiến thức vào các tình huống cụ thể thông qua hệ thống bài tập - Phương pháp, - Kĩ thuật: Trả lời nhanh, KT khăn phủ bàn - Thời gian: ? Tự đánh giá, em thấy mình đã nắm được các đơn vị kiến thức nào? + Nguyễn Đình Chiểu nhà thơ mù yêu nước vĩ đại, một nhân cách lớn. + Lục Vân Tiên là tác phẩm lớn của Nguyễn Đình Chiểu, được lưu truyền rộng rãi trong nhân dân, được bạn bè thế giới yêu thích. 4. Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài sau: + Đọc và tóm tắt lại tác phẩm ( đoạn trích) + Đọc và tìm hiểu, soạn: "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga" ( Hành động, lời nói, cử chỉ của các nhân vật Lục Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga thể hiện tính cách, phẩm chất gì của họ? Ý nghĩa của đoạn trích?) + Học sinh có năng khiếu: Vẽ tranh, đọc tác phẩm của Nguyễn Đình Chiểu