Ngày soạn : Ngày dạy : Tuần 23- Tiết 108 Văn bản: CHÓ SÓI VÀ CỪU TRONG THƠ NGỤ NGÔN CỦA LA- PHÔNG -TEN (Trích) (Tiếp) (Hi-pô-lít Ten) A. Mục tiêu bài dạy: Sau bài học, HS có khả năng : 1. Kiến thức: + Đặc trưng của sáng tác nghệ thuật là yếu tố tưởng tượng và dấu ấn cá nhân của tác giả. + Cách lập luận của tác giả trong văn bản. 2. Kỹ năng: + Đọc- hiểu một văn bản dịch về nghị luận văn chương. + Nhận ra và phân tích được các yếu tố của lập luận (luận điểm, luận cứ, luận chứng) trong văn bản. 3. Đánh giá năng lực: + Kĩ năng lắng nghe tích cực, thể hiện sự tự tin, kĩ năng giao tiếp, ra quyết định, hợp tác, giải quyết vấn đề, tìm kếm & xử lí thông tin 4. Thái độ: + Giáo dục học sinh có ý thức, thái độ đúng đắn trong đánh giá, nhìn nhận sự việc, hiện tượng. B. Chuẩn bị: * Giáo viên: Tham khảo tư liệu soạn bài, chuẩn bị bảng phụ, phiếu hoc tập * Học sinh: + Đọc và trả lời câu hỏi, tìm hiểu thêm về tác giả, tác phẩm. + Bố cục, ( luận điểm, luận cứ, luận chứng) trong văn bản. C. Phương pháp: + Nêu vấn đề, vấn đáp, phân tích, bình, thảo luận. + Kĩ thuật động não, khăn phủ bàn, trình bày một phút... D. Tiến trình giờ dạy: 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ: ? Hình tượng con cừu đã được Buy- phông và La Phông Ten nhận xét như thế nào ? Tại sao cùng viết về con cừu mà nhà khoa học lại có cách nhìn khác nhà thơ ? Tác giả đã sử dụng phép lập luận nào ? * Đáp án: a. Với Buy- phông: + Cừu đần độn, sợ sệt, nhút nhát, không biết trốn tránh nguy hiểm -> Miêu tả khách quan, chính xác dựa vào những đặc tính cơ bản của chúng. + Hiền lành, nhút nhát, ý thức được về bản thân -> Miêu tả thông qua cảm nhận chủ quan, xen lẫn yếu tố tình cảm. <=> Phép lập luận: so sánh, đối chiếu, phân tích, chứng minh, tổng hợp 3. Bài mới: HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG - Mục tiêu: tạo hứng thú, tâm thế cho học sinh; tạo tình huống/vấn đề học tập nhằm huy động kiến thức, kinh nghiệm hiện có của học sinh và nhu cầu tìm hiểu kiến thức mới liên quan đến tình huống/vấn đề học tập - Phương pháp: Diễn giảng, thảo luận nhóm, trò chơi - Kĩ thuật: Động não, làm việc nhóm, khăn trải bàn, trình bày 1 phút - Thời gian: ( ) GV dẫn dắt: Qua phân tích phần 1 chúng ta thấy giữa nhà khoa học và nhà thơ có cách nhìn nhận đánh giá khác nhau về cùng một đối tượng, do cơ sở đánh giá của họ khác nhau. Nhà khoa học dựa vào những đặc tính cơ bản của đối tượng, nhà thơ lại đánh giá theo cái nhìn chủ quan lẫn yếu tố tình cảm của mình. Bài học hôm nay sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách đánh giá của họ qua đối tượng thứ hai là chó sói. Vậy cùng về đối tượng con chó sói, nhà thơ và nhà khoa học đã nhìn nhận như thế nào, ta cùng theo dõi bài học hôm nay. HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG CẦN ĐẠT HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC - Mục tiêu: Trang bị cho học sinh những kiến thức mới liên quan đến tình huống/ vấn đề nêu ra ở hoạt động khởi động - Phương pháp: Diễn giảng, thảo luận nhóm, trò chơi, tình huống có vấn đề - Kĩ thuật: Động não, làm việc nhóm, khăn trải bàn, trình bày 1 phút - Thời gian: ( ) * Giáo viên: cho học sinh qua sát phần thứ 2 của đoạn trích. Phiếu học tập 1 ? Đọc lại phần thứ 2 của văn bản ? ? Dưới cái nhìn của nhà khoa học thì chó sói là 1 con vật như thế nào? Dẫn chứng minh hoạ ? + Sói thù ghét sự kết bạn ngay cả với đồng loại + Sói kết bầy chỉ để ăn mồi hoặc tự vệ + Bộ mặt lấm lét, dáng vẻ hoang dã, tiếng hú rùng rợn, mùi hôi gớm ghiếc, bản tính hư hỏng thật đáng ghét, sống thì có hại, chết thì vô dụng. ? Căn cứ vào đâu Buy- phông đưa ra những nhận xét như vậy về con chó sói ? + Quan sát chính xác, khách quan về mặt sinh học ? Qua đó khẳng định sói là loài vật như thế nào? + Con vật độc ác -> Tên bạo chúa khát máu. ? Nhận xét gì về những nhận định của Buy- phông ? + Khái quát, chính xác. ? Nhưng trong thơ ngụ ngôn của Laphôngten thì chó sói là 1 có phải hoàn toàn là tên bạo chúa khát máu và đáng ghét không ? + Cũng là bạo chúa khát máu. + Giọng khàn khàn và tiếng gầm dữ dội của con thú điên. + Con sói độc ác và cũng khổ sở. + Tuy trộm cướp những cũng mắc mưu nhiều hơn. + Tật xấu của sói là do nó vụng về. + Vì chẳng có tài gì nên nó luôn đói meo. + Vì nó đói nên hoá rồ. ? Qua đây em lại hiểu thêm gì về cách cảm nhận của nhà thơ…? + Nhà thơ quan sát con vật như con người, với sự cảm thông, cách nhìn nhân hậu, giầu tưởng tượng thấy ở nó sự khốn khổ và bất hạnh. Giúp người đọc hiểu thêm đạo lí ở đời: ác giả ác báo, gieo nhân nào sẽ gặt quả đấy Hoạt động nhóm - Hình thức: Nhóm bàn: - Thời gian: 3 phút - Câu hỏi: * Giáo viên: Nhà thơ lựa chọn khía cạnh chân thực nào của loài vật này, đồng thời có những sáng tạo gì ? * Đáp án: + Khi xây dựng hình tượng chó sói, Laphông ten cũng không tuỳ tiện mà dựa trên 1 trong những đặc tính vốn có của loài chó sói là săn mồi ăn tươi nuốt sống những con vật yếu đuối hơn nó. + Nếu nhà bác học chỉ thấy con sói chỉ là con vật có hại thì nhà thơ, với đầu óc có vẻ phóng khoáng hơn...thấy chó sói độc ác mà cũng khổ sở, tuy trộm cướp đấy nhưng thường bị mắc mưu nhiều... * Giáo viên chia lớp ra thành 2 nhóm phát phiếu thảo luận, mỗi nhóm thảo luận một câu hỏi. Cùng một câu sẽ có nhiều nhóm thảo luận để trình bày và bổ sung Hoạt động nhóm - Hình thức: Nhóm bàn: - Thời gian: 3 phút - Câu hỏi: ? Em hiểu như thế nào về lời bình luận sau đây của tác giả: Buy – Phông dựng lại một vở bi kịch về sự độc ác của sói ? * Đáp án: + Sự độc ác của loài sói khiến chúng rơi vào sự bi kịch phải sống cô độc, không tin tưởng, không đoàn kết lâu dài với đồng loại. + Vì độc ác nên chúng rơi vào bi kịch diện mạo: “ lấm lét”, tiếng hú rùng rợn, mùi hôi ghớm ghiếc ... được nhận xét là hư hỏng, đáng ghét, sống thì có hại, chết thì vô dụng * Học sinh thảo luận câu hỏi số 2 ? Em hiểu gì về lời bình luận sau đây của tác giả: La Phông -Ten dựng một vở hài kịch về sự ngu ngốc? + Theo La phông Ten có tính cách khác phức tạp: gã vô lại thường xuyên đói meo, bị ăn dòn, truy đuổi, đáng ghét và đáng thương. + Bởi sói độc ác, gian sảo, tưởng mình thông minh hơn cừu non nên đã định đấu trí, dồn cừu vào thế đuối lí để có lí ăn thịt cừu non một cách hợp pháp, nhưng thực chất qua đối thoại, sói bộc lộ sự ngu ngốc, vụng về, sơ hở, của mình và chính sự ngu ngốc đó đã mang lại tiếng cười cho tác phẩm. Cụ thể: + Sói kết tội cừu non làm đục nước nó đang uống trong lúc cừu non còn ở phía dưới suối. + Sói kết tội cừu non nói xấu sói năm ngoái thì năm ngoái cừu non lại chưa sinh. +Những lí do nó đưa ra đều bị cừu non vạch trần, bị dồn vào thế bí. Cuối cùng sói đành cứ ăn thịt cừu non bất chấp lí do. - > Tuy nhiên nhà thơ không xây dựng hình tượng chó sói một cách tuỳ tiện mà vẫn dựa vào đặc tính cơ bản của loài sói. * Giáo viên lưu ý học sinh: Các em sẽ thấy hiện tượng chó sói trong bài cụ thể: “ Chó sói và cừu non” không hoàn toàn đúng như nhận xét của La Phông Ten mà chỉ phần nào xem là đáng cười còn lại là đáng ghét qua một loạt các tác phẩm của Laphông Ten + Chó sói và chó nhà + Chó sói và con cò + Chó sói trở thành gã chăn cừu. => Sói là con vật hống hách, gian sảo, bắt nạt kẻ yếu.Chó sói vừa là bi kịch độc ác vừa là hài kịch của sự ngu ngốc. ? Để rút ra nhận xét về 2 cách viết trên, tác giả đã sử dụng phép lập luận nào ? + So sánh, đối chiếu-> nổi bật đặc trưng của sáng tác nghệ thuật là yếu tố tưởng tượng và dấu ấn cá nhân của tác giả. Hoạt động nhóm - Hình thức: Nhóm bàn: - Thời gian: 3 phút - Câu hỏi: ? Mục đích lập luận của nhà văn qua văn bản này là gì ? * Đáp án: + Cho thấy sự khác nhau giữa một văn bản của nhà khoa học(Buy phông) và văn bản của nhà văn học ( La Phông – ten) + Nhà khoa học: Tả chính xác, khách quan, dựa trên quan sát, nghiên cứu, PT để khái quát những đặc tính cơ bản của từng loài vật. + Nhà nghệ sĩ: Tả với quan sát tinh tế, nhạy cảm trái tim, trí tưởng tượng phong phú. Đó là đặc điểm của sáng tác nghệ thuật: Kể, tưởng tượng, nhập thân vào đối tượng-> Giúp người đọc hiểu thêm, nghĩ thêm về đạo lí trên đời: Đó là sự đối mặt giữa thiện và ác, kẻ yếu và kẻ mạnh. * Giáo viên : Nhà khoa học tả chính xác, khách quan dựa trên quan sát, nghiên cứu, phân tích để khái quát những đặc tính cơ bản của từng loài vật. Nhà nghệ sĩ tả với quan sát tinh tế, nhạy cảm trái tim.v.v. -> Đó là đặc điểm bản chất của sáng tạo nghệ thuật. Laphôngten viết về 2 con vật để giúp người đọc hiểu thêm, suy nghĩ thêm về đạo lí ở đời (Sự đối mặt giữa thiện và ác, yếu và mạnh) ? Từ văn bản em rút ra được điều gì về đặc trưng của hiện tượng nghệ thuật ? + Nghệ thuật là sự sáng tạo, nghệ thuật phục vụ cuộc sống tình cảm, tâm hồn của con người. ? Em học tập được gì về nghệ thuật viết bình luận văn học của tác giả Hi-Po-lít Ten từ văn bản “ chó sói và cừu …” ? + Tiến hành nghị luận theo ba bước(Dưới ngòi bút của La Phông- ten->Dưới ngòi bút của Buy-Phông-> Dưới ngòi bút của La Phông- ten). + Sử dụng phép lập luận so sánh đối chiếu bằng cách dẫn ra những dòng viết về hai con vật của nhà KH Buy-phông và của La Phông – Ten, từ đó làm nổi bật hình tượng nghệ thuật trong sáng tác của nhà thơ được tạo nên bởi những yếu tố tưởng tượng in đậm dấu ấn tác giả. ? Văn bản có ý nghĩa như thế nào? + Qua cách nhìn của nhà thơ về các con vật được nhân hoá đã thể hiện tính cách và đạo lý làm người. Đó là sự đối mặt giữa cái thiện và cái ác, kẻ yếu và kẻ mạnh… * GV gọi học sinh đọc ghi nhớ SGK-41 b. Hình tượng chó sói dưới cái nhìn của nhà thơ La Phông –ten và nhà khoa học Buy – Phông: + Con sói đói meo, gầy giơ xương, đi kiếm mồi, muốn ăn thịt cừu non. * Buy- Phông: + Sói là tên bạo chúa khát máu, luôn ồn ào với những tiếng la hú khủng khiếp để tấn công những con vật to lớn, thù ghét mọi sự kết bạn, sống thì có hại, chết thì vô dụng & đáng ghét => Dựng vở bi kịch về sự độc ác của chó sói * La - Phông- ten: + Sói như một kẻ mạnh: độc ác tham lam, không có lương tâm, hống hách, thích bắt nạt kẻ yếu. + Chó sói có cá tính phức tạp: độc ác mà khổ sở, bất hạnh, trộm cắp, hay mắc mưu.Vì vụng về ngu dốt nên luôn đói meo, vì đói nên hoá rồ, gã vô lại luôn đói dài, luôn bị ăn đòn. -> Đáng thương, bất hạnh - Nghệ thuật nghị luận: + Phân tích, so sánh, chứng minh. + Mạch nghị luận triển khai theo trình tự từng con vật hiện ra dưới ngòi bút của Laphôngten-> Buy-phông-> Laphôngten. 4. Tổng kết: a Nội dung- Ý nghĩa: * Nội dung + Sáng tác nghệ thuật là sự sáng tạo mang đậm cách nhìn, cách nghĩ của người sáng tác. * Ý nghĩa của văn bản: + Qua phép so sánh hình tượng chó sói và cừu trong thơ ngụ ngôn của La phông Ten với những dòng viết về 2 con vật ấy của nhà khoa học Buy phông, văn bản đã làm nổi bật đặc trưng của sáng tác nghệ thuật là yếu tố tưởng tượng và dấu ấn cá nhân của tác giả. b Nghệ thuật: + Phép lập luận phân tích, tổng hợp, đối chiếu , so sánh. + Bố cục chặt chẽ, luận điểm rõ ràng. c Ghi nhớ: (Sgk- 41) HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP - Mục tiêu: Học sinh vận dụng những kiến thức mới đã học ở phần hình thành kiến thức vào các tình huống cụ thể thông qua hệ thống bài tập - Phương pháp: - Kĩ thuật: Trả lời nhanh, KT khăn phủ bàn - Thời gian: ( ) * Giáo viên: Đọc toàn bộ văn bản "Chó sói và chiên non" ? ? Em có nhận xét gì về câu cuối của văn bản ? + Nhận xét chưa đúng, ít ra trong nội bộ văn bản, La Phông- ten cũng chỉ xây dựng một vở bi kịch về sự độc ác, sự đáng cười chỉ là thứ yếu. Vì cuối cùng, mặc cho cừu con kêu thảm thiết, sói vẫn quát nạt và lôi vào rừng sâu ăn thịt.( SGK-41, 42) Hoạt động nhóm - Hình thức: Nhóm bàn: - Thời gian: 3 phút - Câu hỏi: ? Nếu cần thay đổi tên cho văn bản nghị luận này, em sẽ đặt tiêu đề như thế nào ? * Đáp án: + Sự khác nhau giữa nhà khoa học và nhà thơ khi phản ánh hiện thực. + Hai cách phản ánh về biểu hiện của cuộc sống. ? Quan điểm của Hi-pô-lít Ten có gần gũi với quan điểm của N.Đ.Thi trong bài Tiếng nói của văn nghệ không ? Vì sao ? ? Qua bài học này em rút ra được nhận xét gì khi phản ánh hiện thực của khoa học và văn chương ? C. Luyện tập: HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG - Mục tiêu: Sử dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề, nhiệm vụ trong thực tế - Phương pháp: Vấn đáp, thảo luận nhóm - Kĩ thuật: Trả lời nhanh, KT khăn trải bàn - Thời gian: ( ) GV đặt câu hỏi: Hãy viết đoạn văn khoảng 10 – 12 câu trình bày cảm nhận của em về hình tượng con cừu và hình tượng chó sói trong thơ ngụ ngôn của La Phông – ten HOẠT ĐỘNG MỞ RỘNG, TÌM TÒI, SÁNG TẠO - Mục tiêu: tìm tòi, mở rộng thêm những gì đã được học, dần hình thành nhu cầu học tập suốt đời. - Phương pháp: thảo luận nhóm - Kĩ thuật: hỏi và trả lời, trình bày một phút, chia nhóm, giao nhiệm vụ - Thời gian: ( ) GV nêu yêu cầu: Sưu tầm thêm một số bài thơ của La Phông – ten trong đó có hình tượng chó sói. 4. Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài sau: + Đọc và tóm tắt văn bản. + Ôn lại những đặc trưng cơ bản của một bài nghị luận văn chương. + Tập đưa ra những nhận xét, đánh giá về một tác phẩm văn chương. + Chuẩn bị: "Liên kết câu và liên kết đoạn văn" ( Đọc kĩ các ví dụ trong SGK, trả lời câu hỏi để tìm ra các đơn vị kiến thức, tìm hiểu các ví dụ khác ngoài SGK, xem trước các bài tập SGK. Xem lại các đoạn văn, bài văn của mình để rút kinh nghiệm ) Phiếu học tập 1 Hãy nêu cách miêu tả của nhà thơ La phông – ten về hình tượng con cừu và loài chó sói theo bảng sau: Hình tượng Đặc điểm Nhận xét Cừu … Chó sói … Bài làm: Hình tượng Đặc điểm Nhận xét Cừu Thân thương và tốt bụng Có tình mẫu tử rất cảm động,… Bằng tâm hồn phóng khoáng của mình, La Phông-ten đả nhân cách hóa con cừu. Hình ảnh con cừu vật hiện lên với những suy nghĩ, nói năng, hành động cảm xúc… như con người. Chó sói Một tên trộm cướp khốn khổ và bất hạnh Chỉ là một gã vô lại luôn luôn đói dài và luôn luôn bị ăn đòn (Tương tự)