Ngày soạn:…/…/20… Ngày dạy: …/…/20… Tiết 111 -> 114 BÀI 27: ÔN TẬP TRUYỆN VÀ KÍ I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 1. Kiến thức: + Khái quát được nội dung cơ bản và đặc sắc nghệ thuật của các tác phẩm truyện, kí hiện đại đã học, nêu được đặc điểm của các thể loại truyện kí trong loại hình văn tự sự. + Trình bày khái niệm sơ giản về câu trần thuật đơn không có từ là, nhận diện đặc điểm, chức năng của câu miêu tả và câu tồn tại. 2. Kĩ năng: nhận ra yêu cầu của bài văn đoạn văn tả cảnh, tả người. Biết sử dụng câu miêu tả câu tồn tại hợp lí. Rèn kĩ năng làm bài văn miêu tả, tưởng tượng sáng tạo. 3. Thái độ: có thái độ học tập nghiêm túc. Yêu tiếng Việt. 4. Định hướng phẩm chất năng lực : + Phẩm chất: Yêu nước nhân ái, chăm chỉ + Năng lực:Ngôn ngữ, tự chủ tự học, giao tiếp, hợp tác II. CHUẨN BỊ 1.Giáo viên: • Đọc kĩ sách hướng dẫn và lập kế hoạch chi tiết cho bài học, phiếu học tập • Bảng phụ ,máy chiếu 2. Học sinh: Xem trước bài, đọc kĩ bài III. CÁC HOẠT ĐỘNG Mục tiêu- Nội dung- Phương thức Yêu cầu cần đạt Dự kiến tình huống A.Hoạt động khởi động: - Gv chia lớp thành 4 đội chơi. Hướng dẫn luật chơi như nội dung sgk/83. H/s nhận nhiệm vụ và trao đổi thảo luận Gv quan sát trợ giúp khi cần PP,KT: Thảo luận nhóm, thuyết trình, vấn đáp, hợp tác, ... - Gv chốt. Gợi dẫn vào bài B. Hoạt động hình thành kiến thức: Gv cho h/s hoạt động nhóm mục B.1 a, b- H/s nhận nhiệm vụ và trao đổi thảo luận Gv quan sát trợ giúp khi cần PP,KT: Thảo luận nhóm, thuyết trình, vấn đáp, hợp tác, ... ? lập bảng thống kê tác phẩm truyện và kí. Nhận xét về các nhân vật trọng truyện. Đại diện nhóm trình bày, nhóm khác chia sẻ bổ sung Gv chuẩn kiến thức. 1.Ôn tập truyện và kí: Một vài hs có thể không tổng hợp được đầy đủ nội dung, thể loại một số tác phẩm. Hs có thể trình bày nội dung dài dòng. Gv định hướng. a. Lập bảng thống kê: Tác phẩm Tác giả Thể loại Nội dung Nghệ thuật Bài học đường đời đầu tiên - ( trích Dế Mèn phiêu lưu kí ) Tô Hoài Truyện đồng thoại Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng nhưng tính tình xốc nổi, kiêu căng. Trò đùa của chú trêu chị Cốc gây ra cái chết cho Dế Choắt. Dế Mèn ân hận và đã rút ra bài học đường đời đầu tiên. - Tả loài vật sinh động. - Kể theo ngôi thứ nhất tự nhiên, ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình. Sông nước Cà Mau- (trích Đất rừng Phương nam) Đoàn Giỏi Truyện dài Cảnh sông nước Cà mau có vẻ đẹp rộng lớn, hùng vĩ, đầy sức sống và cuộc sống tấp nập, trù phú ở vùng đất Cà Mau. - Tả bao quát đến cụ thể . - Dùng từ ngữ giàu hình ảnh. Bức tranh của em gái tôi Tạ Duy Anh Truyện ngắn Tài năng hội hoạ, tâm hồn trong sáng và lòng nhân hậu ở người em gái đã giúp cho người anh vượt lên lòng tự ái và sự mặc cảm. - Tả diễn biến tâm lý nhân vật qua cách kể theo ngôi thứ nhất rất tinh tế. Vượt thác ( Quê nội) Võ Quảng Truyện dài Tả cảnh vượt thác của con người trên sông Thu Bồn làm nổi bật vẻ hùng dũng và sức mạnh của người lao động. - Phối hợp tả cảnh thiên nhiên và tả người lao động. Buổi học cuối cùng An-phông-xơ-Đô-đê Truyện ngắn Truyện thể hiện lòng yêu nước trong một biểu hiện cụ thể là tình yêu tiếng nói của dân tộc. - Nghệ thuật miêu tả ngoại hình, cử chỉ lời nói và tâm trạng nhân vật. Cô Tô ( trích) Nguyễn Tuân Ký Vẻ đẹp tươi sáng, phong phú của cảnh sắc thiên nhiên vùng đảo Cô Tô và nét sinh hoạt của người dân trên đảo. - Miêu tả tinh tế ngôn ngữ điêu luyện chính xác, giàu hình ảnh và cảm xúc. Cây tre Việt nam ( trích ) Thép Mới Ký Ca ngợi những phẩm chất quý báu của cây tre. Cây tre trở thành biểu tượng của đất nước và dân tộc Việt Nam. - Chi tiết, hình ảnh chọn lọc mang ý nghĩa biểu tượng. - Lời văn giàu cảm xúc. b. Nhân vật: Nhân vật Nhận xét Dế Mèn Chú dế có ngoại hình khỏe mạnh cường tráng đầy sức sống nhưng tính nết kiêu căng xốc nổi ngạo mạn trịch thượng nên đã gây ra cái chết oạn cho Dế Choắt , Dế mèn ân hận rút ra bài học đường đợi đầu tiên Dượng Hương Thư Là con người có ngoại hình khỏe mạnh rắn rỏi gân guốc, có sự can đảm kiên trì của con người đã từng phải đối mặt với nhiều thử thách Thầy Ha –men Người thầy nhiệt tình tâm huyết yêu nghề, yêu quê hương đất nước . Kiều Phương Hồn nhiên trong sáng đáng yêu, yêu quý anh ,có tài năng hội họa ,tâm hồn nhân hậu. - Gv cho h/s hoạt động cặp đôi - H/s nhận nhiệm vụ và thực hiện - GV quan sát trợ giúp khi cần ? Tìm đoạn văn miêu tả, tự sự trong văn bản “Bài học đường đời đầu tiên” và “Buổi học cuối cùng”. Căn cứ để xác định đoạn văn miêu tả, tự sự... ? XĐ đoạn văn miêu tả cảnh mặt trời mọc trong “Cô Tô”. Điều gì tạo nên cái hay, độc đáo của đoạn văn? Gv chuẩn kiến thức. - Gv cho h/s hoạt động nhóm mục B.3. - H/s nhận nhiệm vụ và trao đổi thảo luận - Gv quan sát trợ giúp khi cần - PP,KT: Thảo luận nhóm, thuyết trình, vấn đáp, hợp tác, ? Xác định CN, VN. ? VN do từ cụm từ nào tạo thành. Khi vn có ý nghĩa phủ định thường kết hợp với từ nào? ? Hãy xác định chủ ngữ và vị ngữ trong từng câu ? ? Cho biết câu nào dùng để miêu tả hành động, trạng thái, đặc điểm…của sự vật nêu ở chủ ngữ (sự vật gồm: người, con vật, vật vô tri…) ? Người ta gọi đó là kiểu câu gì ? ? Hãy nhận xét, vị trí của CN- VN trong câu miêu tả? ? Câu nào dùng để nhấn mạnh về sự xuất hiện hay tiêu biến của sự vật? Người ta gọi đó là câu gì? ? Nhận xét vị trí của CN- VN trong câu tồn tại so với câu miêu tả ? ? Muốn có câu tồn tại, ta làm thế nào? - Một trong những cách tạo câu tồn tại là đảo CN xuống sau VN. Đại diện nhóm trình bày, nhóm khác chia sẻ bổ sung Gv chuẩn kiến thức. C. Hoạt động luyện tập: Gv cho hs hoạt động cá nhân yêu cầu C.1 theo câu hỏi trong sách hướng dẫn * Phương pháp, kĩ thuật dạy học: vấn đáp, thuyết trình Gv quan sát trợ giúp Gv yêu cầu h/s nộp kết quả. Gv chữa bài. D. Hoạt động vận dụng Gv giao nhiệm vụ cho từng cá nhân thực hiện yêu cầu: 1. Các tác phẩm truyện kí đãhọc để lại cho em những cảm nhận gì về cuộc sống đất nước con người Việt Nam? 2. Em yêu thích nhất nhân vật nào trong các truyện đã học ? Viết đoạn văn phát biểu cảm nghĩ về nhân vật ấy 3. Chỉ ra và nêu tác dụng của câu tồn tại trong đoạn văn (Sgk/86) 4. Chuyển những câu sau thành câu tồn tại : sgk 5. Nếu miêu tả cảnh đầm sen đang mùa hoa nở, em sẽ lập ý cho bài văn như thế nào? 6. Nếu miêu tả một em bé ngây thơ bụ bẫm tập đi, tập nói em sẽ lựa chọn những hình ảnh ,chi tiết tiêu biểu, đặc sắc nào? Em sẽ miêu tả theo thứ tự nào ? E. Hoạt động tìm tòi mở rộng (gv giao nhiệm vụ cho từng hs về nhà thực hiện yêu cầu mục E). 1. Giới thiệu với người thân và bạn bè một tác phẩm truyện kí đã học 2. Đọc thêm Đoạn thơ của Anh Thơ, đoạn văn của Đỗ Chu. 2.Ôn tập văn miêu tả: a. Đoạn văn miêu tả *“Bài học đường đời đầu tiên” - Đôi càng tôi…… vuốt râu -Cái chàng dế choắt…. ngẩn ngẩn ngơ ngơ * Buổi học cuối cùng - Thầy giáo chúng tôi…. trang sách Đoạn văn tự sự “Bài học đường đời đầu tiên” Tôi đi đứng oai vệ ….thiên hạ rồi * Buổi học cuối cùng Bỗng đồng hồ… đi đi thôi! Căn cứ - Miêu tả : Tái hiện đặc điểm tiêu biểu nổi bật - Tự sự : Kể diễn biến sự việc Hình ảnh so sánh *Bài học đường đời đầu tiên “Người gầy gò cao lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện” * Buổi học cuối cùng “Ngoài ra…. trọng .Dân làng ngồi ……như chúng tôi” b. Cô Tô * Tả cảnh mặt trời mọc trên biển đảo Cô Tô. - Tác giả đã lựa chọn các chi tiết, hình ảnh đặc sắc, thể hiện được linh hồn của tạo vật. Cụ thể: Hình ảnh đường chân trời sau trận bão, Hình ảnh mặt trời lên… - Có những liên tưởng, so sánh, nhận xét độc đáo: …Chân trời sau trận bão sạch như một tấm kính lau hết bụi; Mặt trời tròn trĩnh, phúc hậu như lòng đỏ quả trứng thiên nhiên; Qủa trứng đặt lên mâm bạc….như mâm lễ phẩm tiến ra từ bình minh… - Vốn ngôn ngữ giàu có, miêu tả cảnh vật sống động, sắc sảo: tròn trĩnh, phúc hậu, quả trứng thiên nhiên…mâm lễ phẩm tiến ra từ trong bình minh… - Thể hiện tình cảm, thái độ của nhà văn với đối tượng được tả: Miêu tả một cách rất trân trọng hình ảnh mặt trời mọc. Thể hiện tình yêu thiên nhiên sâu sắc của tác giả.  Điều đó đã làm lên cái hay, cái độc đáo của đoạn văn. 3. Câu trần thuật đơn không có từ là; câu miêu tả và câu tồn tại: a. Xác định CN,VN - Hôm ấy ,cả nhà// mừng lắm CN VN - Bấy giờ chúng tôi //không CN muốn tụ hội ở góc sân VN - Vn do cụm tính từ,Cụm động từ tạo thành . - Khi VN có ý phủ định thường kết hợp với từ không b. Xác định CN,VN - Đằng cuối bãi, hai cậu bé con TN CN / tiến lại VN -> miêu tả hành động, trạng thái, đặc điểm…của sự vật nêu ở chủ ngữ <-> câu miêu tả. -> Trong câu miêu tả, CN đứng trước VN. -Đằng cuối bãi, tiến lại / hai cậu TN VN bé con. CN -> nhấn mạnh về sự xuất hiện hay tiêu biến của sự vật -<->câu tồn tại. ( Trong câu tồn tại, CN đứng sau VN) c. Đọc ô chữ và thực hiện yêu cầu (1) Đoạn 1 : 3 câu C1: Bóng tre/ trùm lên âu yếm CN làng bản, xóm thôn. VN -> ĐT trùm lên có tác dụng miêu tả trạng thái của sự vật nêu ở CN bóng tre. -> CN đứng trước CN Đây là câu miêu tả. Câu 2: - Dưới bóng tre của ngàn xưa, thấp thoáng //mái VN đình, mái chùa cổ kính. CN -> ĐT thấp thoáng có tác dụng thông báo về sự tồn tại của sự vật nêu ở CN mái đình, mái chùa. -> VN đứng trước CN-> Đây là câu tồn tại. Câu 3: - Dưới bóng tre xanh, ta / CN giữ gìn một nền văn hoá lâu đời. VN -> ĐT giữ gìn có tác dụng miêu tả hành động của sự vật nêu ở CN ta. -> CN đứng trước VN Đây là câu miêu tả. (2) Đoạn 2 : 2câu C1: Bên hàng xóm tôi /có cái TN hang của Dế Choắt. VN Đây là câu có cấu tạo đặc biệt. -> ĐT có có tác dụng thông báo về sự tồn tại của sự vật (cái hang của Dế Choắt) Đây là câu tồn tại. C2: Dế Choắt /là tên tôi đặt CN VN cho nó… Câu miêu tả (3). Đoạn 3: 2 câu C1: Dưới gốc tre, tua tủa/ VN những mầm măng CN -> TT tua tủa có tác dụng thông báo về sự tồn tại của sự vật nêu ở CN những mầm măng -> VN đứng trước CN  Câu tồn tại. C2: Măng / trồi lên nhọn CN hoắt….. VN -> ĐT trồi có tác dụng miêu tả hành động của sự vật nêu ở CN măng. -> CN đứng trước VN Câu miêu tả Viết bài tập làm văn miêu tả sáng tạo Tham khảo các đề + Đề 1. Tả quang cảnh phiên chợ theo tưởng tượng của em + Đề 2.Miêu tả lại một khu vườn , một công viên , một cảnh biển,núi vào buổi sáng + Đề 3. Miêu tả một nhân vật trong cổ tích theo trí tưởng tượng của em + Đề 4.Tả một nhân vật có ngoại hình,hành động khác thường mà em đã có dịp quan sát,đã đọc trong sách ,hoặc đã nghe kể lại + Đề 5: Miêu tả lại hình ảnh Lượm trong bài thơ Lượm của Tố Hữu + Đề 6: Miêu tả lại hình ảnh Bác trong đêm không ngủ - Khắc họa vẻ đẹp phong phú đa dạng của thiên nhiên quê hương đất nước: vừa hoang sơ hùng vĩ bí hiểm, vừa bình dị tươi đẹp yên ả, thanh bình đầy sức sống - Ngợi ca vẻ đẹp con người VN trong sáng, trung thực, giản dị cần cù, chịu khó chất phác, dũng cảm -Tình yêu mến trân trọng của tác giả với vẻ đẹp của cảnh sắc thiên nhiên và con người. Các tác phẩm truyền cho ta tình cảm : -> Tự hào về quê hương đất nước con người VN 5. Tả cảnh đầm sen vào mùa hoa nở. a. Mở bài: Giới thiệu khái quát về quang cảnh đầm sen ( ở đâu ? mùa nào ? ) b. Thân bài: Tả chi tiết. - Tả bao quát về đầm sen ( vị trí, diện tích, màu sắc ) - Tả cụ thể đầm sen: + Lá, hoa, hương thơm; … + Màu sắc, ánh sáng, bầu trời, nước, không khí. c. Kết bài: Cảm nghĩ về đầm sen. 6. Lựa chọn hình ảnh, chi tiết tiêu biểu để tả một em bé ngây thơ bụ bẫm đang tập đi, tập nói: VD - Đôi mắt ngây thơ. - Nước da trắng hồng. - Chân tay, bụ bẫm, - Dáng đi lẫm chẫm, - Nói giọng bi bô… Bài tập yêu cầu lựa chọn chi tiết tiêu biểu và sắp xếp theo thứ tự trong văn tả người ở tư thế hoạt động(em bé tập đi, tập nói). Cụ thể: - Tả chung về em bé (chú ý làm nổi bật cấi dáng bụ bẫm, vẻ ngây thơ) - Tả em bé đang tập đi (lẫm chẫm…) - Tả em bé đang tập nói (nói bi bô…). Hs có thể k nêu được căn cứ xác định văn miêu tả, tự sự. Gv định hướng. *Nhật kí qua bài dạy ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………