Ngày soạn: Ngày dạy: Tiết BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN - Tô Hoài- (Tiết 1) I. MỤC TIÊU BÀI HỌC Sau bài học, HS có khả năng 1.Kiến thức. - Hiểu được ý nghĩa nội dung và hình thức của văn bản. • Tính kiêu căng của tuổi trẻ có thể làm hại đến người khác, khiến người ta phải ân hận suốt đời. • Cần sống thân ái đoàn kết với mọi người. - Biết được một số biện pháp nghệ thuật xây dựng nhân vật đặc sắc trong đoạn trích. 2.Kĩ năng : - Văn bản truyện hiện đại có yếu tố tự sự kết hợp với yếu tố miêu tả. - Phân tích được các nhân vật trong đoạn trích. - Vận dụng các biện pháp nghệ thuật so sánh, nhân hóa khi viết văn miêu tả. * Các kĩ năng sống cơ bản được giáo dục: - Tự nhận thức và xác định cách ứng xử: sống khiêm nhường, biết tôn trọng người khác. - Giao tiếp, phản hồi/lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ý tưởng, cảm nhận của bản thân về những giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện. 3. Thái độ : - Yêu thích truyện Tô Hoài. - Biết bảo vệ môi trường sống xung quanh: thiên nhiên cây cỏ và những loài côn trùng. 4. Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển: - Các năng lực chung: Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác - Các năng lực riêng: Năng lực giao tiếp cảm thụ thẩm mĩ tác phẩm. II. PHƯƠNG PHÁP - Phương pháp thuyết trình, đàm thoại, luyện tập, dạy học nhóm, giải quyết vấn đề, dạy học theo tình huống, dạy học định hướng hành động,... - Kĩ thuật giao nhiệm vụ, hỏi và trả lời, động não, “trình bày một phút”, tóm tắt tài liệu,... III. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Giáo viên: nghiên cứu kĩ sách giáo khoa, sách bài tập, sách giáo viên, hướng dẫn chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo; chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học,... 2. Học sinh: đọc kĩ sách giáo khoa, sách bài tập, những tài liệu liên quan; soạn bài; và chuẩn bị đầy đủ theo hướng dẫn về nhà của giáo viên. IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC VÀ GIÁO DỤC 1. Ổn định tổ chức 2. Kiểm tra bài cũ: - Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh - Kiểm tra nội dung bài học 3. Bài mới HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI HỌC HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG - Mục tiêu: tạo hứng thú, tâm thế cho học sinh. - Phương pháp: vấn đáp - Thời gian: 2p - GV dẫn dắt vào bài: Tô Hoài là nhà văn chuyên viết chuyện ngắn cho thiếu nhi. Các tác phẩm của ông đều là những tác phẩm mang màu sắc tưởng tượng phong phú. ''Dế mèn phiêu lưu kí'' cũng là một trong những tác phẩm như vậy. Truyện vô cùng hấp dẫn nên đã được chuyển thành phim và dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới. Bài học ngày hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu một đoạn trích trong tác phẩm dài này. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC - Mục tiêu: Hiểu được ý nghĩa nội dung và hình thức của văn bản. - Phương pháp: thuyết trình, pháp vấn, gợi mở, phân tích, nêu vấn đề, giảng bình, thảo luận nhóm… - Thời gian: Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung bài học Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung - Bước 1: GV hướng dẫn cách đọc văn bản: Đọc to, rõ ràng, giọng đầy kiêu hãnh khi miêu tả về vẻ đẹp của Dế Mèn. Đoạn trêu chị Cốc đọc với giọng hách dịch, khi kể về cái chết của chị Cốc đọc với giọng buồn, hối hận. - GV đọc mẫu một đoạn, gọi h/s đọc tiếp. - Nhận xét bạn đọc bài? - Bước 2: GV yêu cầu HS kể tóm tắt những sự việc chính của truyện? - HS kể tóm tắt, HS khác nhận xét và bổ sung. - GV chuẩn kiến thức Các sự việc chính: - Miêu tả Dế Mèn: - Tả hình dáng. Tả hành động thói quen. - Kể về bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn. Dế Mèn coi thường Dế Choắt. Dế Mèn trêuchị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt. - Bước 3: Có thể chia văn bản làm mấy phần? Nội dung từng phần. - HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn. - Bước 4: Dựa vào phần chuẩn bị bài ở nhà và những hiểu biết của em, hãy giới thiệu đôi nét về nhà văn Tô Hoài? - HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức. - GV bổ sung: Bút danh Tô Hoài: Để kỉ niệm và ghi nhớ về quê hương của ông: sông Tô Lịch và huyện Hoài Đức - Gv đặt tiếp câu hỏi: Em hãy nêu vị trí của đoạn trích trong tác phẩm? - HS nêu vị trí của đoạn trích. - GV nhận xét chuẩn kiến thức: Trích chương I của “ Dế Mèn phiêu lưu kí”. In lần đầu năm 1941 có 3 chương, hoàn thành năm 1954 với 10 chương - Gv mở rộng: "Dế Mèn phiêu lưu kí" là một tác phẩm nổi tiếng đầu tay của nhà văn Tô Hoài được sáng tác khi ông 21 tuổi dựa vào những kỉ niệm tuổi thơ vùng bưởi quê ông. Tác phẩm có 10 chương. Chương đầu kể về lai lịch và bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn. Hai chương tiếp theo kể chuyện Dế Mèn bị bọn trẻ con đem đi chọi nhau với các con dế khác. Dế Mèn trốn thoát. Trên đường về nhà gặp chị Nhà Trò bị sa vào lưới bọn Nhện độc ác. Dế Mèn đã đánh tan bọn Nhện cứu thoát chị Nhà Trò yếu ớt. Bẩy chương còn lại kể về cuộc phiêu lưu của Dế Mèn. Tác phẩm đã được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới. I. Tìm hiểu chung 1. Đọc – bố cục. a) Đọc- Kể tóm tắt. + Các sự việc chính: - Miêu tả Dế Mèn: - Tả hình dáng. Tả hành động thói quen. - Kể về bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn. Dế Mèn coi thường Dế Choắt. Dế Mèn trêuchị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt. b. Bố cục: 2 phần - Phần 1: Từ đầu -> thiên hạ: Miêu tả hình dáng, tính cách Dế Mèn. - Phần 2: Còn lại. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn. 2. Tiểu dẫn a. Tác giả: - Tên thật: Nguyễn Sen - Sinh năm: 1920 - Quê: Hà Nội. - Ông viết nhiều truyện cho thiếu nhi, viết về đề tài miền núi và Hà Nội rất thành công như: Võ sĩ bọ ngựa, Chim cu gáy, Vợ chồng A Phủ... b. Tác phẩm: Trích chương I của “ Dế Mèn phiêu lưu kí” - In lần đầu năm 1941 có 3 chương, hoàn thành năm 1954 với 10 chương. - Bước 5: Tổ chức cho HS chơi trò chơi “ hỏi chuyên gia” để giải thích từ khó ( 2p) c. Từ khó: Hoạt động 2: HD học sinh tìm hiểu văn bản - Bước 1: GV tổ chức cho HS thảo luận theo bàn (2 phút), trả lời các câu hỏi sau: + Nhân vật chính trong truyện là ai? Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Nêu rõ tác dụng của ngôi kể? - HS thảo luận, suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức : + Phương thức biểu đạt: Tự sự, kết hợp với miêu tả và biểu cảm. + Nhân vật chính: Dế Mèn. + Ngôi kể: Thứ nhất. - Bước 2: GV đặt câu hỏi: Trong đoạn văn bản vừa đọc, tác giả đã giới thiệu Dế Mèn với người đọc qua những khía cạnh nào? - HS thảo luận, suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức : - GV đặt tiếp câu hỏi: Mở đầu văn bản, nhà văn Tô Hoài đã giới thiệu như thế nào về hình dáng của Dế Mèn? - HS thảo luận, suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức : - Bước 3: GV giao cho HS làm việc theo nhóm (2'). + Dựa vào văn bản, em hãy tìm những chi tiết miêu tả hình dáng, hành động của Dế Mèn? - HS quan sát trả lời.HS khác bổ sung. - GV chuẩn kiến thức. - Đôi càng mẫm bóng, vuốt cứng, nhọn hoắt, cánh dài, răng đen nhánh, râu dài uốn cong, hùng dũng.... - Đạp phanh phách, nhai ngoàm ngoạm, trịnh trọng vuốt râu. - Gv đặt tiếp câu hỏi: Em có nhận xét gì về cách sử dụng từ ngữ, các biện pháp nghệ thuật, trình tự miêu tả của tác giả về nhân vật Dế Mèn? - HS thảo luận, suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức : - Bước 4: GV yêu cầu HS suy nghĩ và trả lời: Quan sát vào các chi tiết trong đoạn văn miêu tả đã làm hiện lên hình ảnh một chàng dế như thế nào trong tưởng tượng của em? - HS thảo luận, suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức : -GV đặt tiếp câu hỏi: Tự ý thức được vẻ bề ngoài và sức mạnh của mình, Dế Mèn đã cư xử với mọi người như thế nào? - HS thảo luận, suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức : - GV yêu cầu HS nhận xét gì về cách sử dụng từ ngữ của tác giả. Qua các chi tiết ấy đã bộc lộ tính cách gì của Dế Mèn? Vì sao Dế Mèn lại có thái độ như vậy? - HS thảo luận, suy nghĩ trả lời. GV chuẩn kiến thức : - GV bổ sung: Vì Dế Mèn mới lớn, sống trong một thế giới nhỏ bé, quanh quẩn gồm những người hiền lành nên đã lầm tưởng sự ngông cuồng là tài ba. II. Phân tích 1. Hình dáng, tính cách của Dế Mèn. + Hình dáng. + Tính cách. - Lần lượt miêu tả từng bộ phận cơ thể của Dế Mèn; gắn liền miêu tả hình dáng với hành động. => Sử dụng nhiều tính từ, động từ mạnh, biện pháp nghệ thuật nhân hoá, trí tưởng tượng phong phú. + Các tính từ chỉ tính cách. - Chàng Dế khỏe mạnh, cường tráng, trẻ trung, yêu đời. - Kiêu căng, tự phụ, hống hách, cậy sức bắt nạt kẻ yếu. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP - Mục tiêu: hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được. - Phương pháp: Vấn đáp - Thời gian: 5p GV tổ chức cho HS chơi trò chơi thông qua trả lời câu hỏi trắc nghiệm Câu 1: Đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên được trích từ tác phẩm nào? A. Đất rừng phương Nam. B. Dế Mèn phiêu lưu kí. C. Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng. D. Những năm tháng cuộc đời. Câu 2: Đoạn trích nằm ở phần nào của tác phẩm? A. Chương I B. Chương III C. Chương VI D. Chương X Câu 3: Hai nhân vật chính trong đoạn trích trên là ai? A. Mẹ Dế Mèn và Dế Mèn. B. Dế Mèn và chị Cốc. C. Dế Mèn và Dế Choắt. D. Chị Cốc và Dế Choắt. Câu 4: Phương thức biểu đạt chính của đoạn trích là A. Tự sự B. Biểu cảm C. Miêu tả D. Nghị luận HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG - Mục tiêu: phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học. - Phương pháp: Vấn đáp - Thời gian: 5p - GV yêu cầu HS suy nghĩ và tìm thêm các tác phẩm đã học hoặc được đọc qua sách báo, có miêu tả về các loài động vật sinh động và hấp dẫn. 4. Hướng dẫn HS về nhà (2’) * Đối với bài cũ: - Học thuộc phần 1 - Hoàn thành bài tập còn lại. * Chuẩn bị bài mới: Tiết 2 của Dế Mèn phiêu lưu kí