Ngày soạn: …/…/20… Ngày dạy: …/…/20… BÀI 1: TÔI ĐI HỌC I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Mục tiêu • Hiểu được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật "tôi" ở buổi tựu trường đầu tiên trong cuộc đời. Trong một đoạn trích có sở dụng kết hợp các yếu tố miêu tả và biểu cảm. Hiểu đc cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích “Tôi đi học”. Nắm được nghệ thuật miêu tả tâm lí trẻ nhỏ ở tuổi đến trường trong một vb tự sự qua ngòi bút Thanh Tịnh. • Thấy được tính thống nhất về chủ đề của văn bản và xác định được chủ đề của một văn bản cụ thể. Chủ đề của văn bản ; những thể hiện của chủ đề trong một văn bản. 2. Kỹ năng • Có kĩ năng đọc- hiểu đoạn trích tự sự có yếu tố miêu tả và biểu cảm. Trình bày những suy nghĩ , tình cảm về một sự việc trong cuộc sống của bản thân. • Có kĩ năng viết một văn bản đảm bảo tính thống nhất về chủ đề. Đọc hiểu có khả năng bao quát toàn bộ văn bản ; trình bày một văn bản (nói ,viết) thống nhất về chủ đề. 3. Thái độ • Giáo dục tình cảm, khơi dậy cảm xúc về những kỉ niệm trong buổi tựu trường đầu tiên của mỗi người. • HS có ý thức viết bài mạch lạc, nổi bật chủ đề. 4. Năng lực: • Định hướng phát triển năng lực: NL tự học; NL hợp tác; năng lực CNTT và TT; NL giao tiếp; NL thưởng thức văn học và cảm thụ thẩm mĩ; II. CHUẨN BỊ TÀI LIỆU 1. Giáo viên: • Máy chiếu • Phương pháp: đọc sáng tạo; dùng lời có NT; đàm thoại; dạy học hợp tác; dạy học theo hợp đồng; phân tích ngữ liệu; rèn luyện theo mẫu 2. Học sinh: Đọc văn bản, chia bố cục, tìm hiểu chung về văn bản và trả lời hệ thống câu hỏi sgk. III. NỘI DUNG TIẾT 1 A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG Hình thức tổ chức Nội dung - Phương pháp, kĩ thuật dạy học:Phương pháp đàm thoại, Kĩ thuật dạy học: đặt câu hỏi - Năng lực: tự học, giao tiếp * Tổ chức HĐ cá nhân; GV nhận xét, đánh giá ? Đọc câu văn sau (trong văn bản Tôi đi học) và trả lời câu hỏi: Câu văn trên gợi cho em cảm xúc gì? Hãy chia sẻ cảm xúc, ấn tượng, kỉ niệm về ngày tựu trường của mình với các bạn trong lớp. -> GV chốt lại, chuyển ý giới thiệu bài giảng: Tôi đi học - Gợi ý: Câu văn trên gợi cho em những cảm xúc mơn man, xao xuyến, náo nức về ngày đầu tiên đi học. B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Hình thức tổ chức Nội dung - Phương pháp: đọc sáng tạo; dùng lời có NT; đàm thoại - Kĩ thuật trình bày 1 phút - Năng lực: tự học; năng lực CNTT và TT; năng lực giao tiếp; năng lực thưởng * Tổ chức Hđ cá nhân- KT trình bày 1 phút; máy chiếu - Yêu cầu HS trình bày những hiểu biết của em về tác giả và tác phẩm. - Gv nhấn mạnh về phong cách văn chương của nhà văn. * HĐ cả lớp - Hướng dẫn hs đọc bài - Yêu cầu hs đọc, nhận xét - Yêu cầu hs đọc thầm chú thích từ khó. * HĐ cá nhân - GV chiếu câu hỏi ? Xác định: - Thể loại của văn bản? - Phương thức biểu đạt ? - Bố cục của văn bản? Các phần được sắp xếp theo trình tự nào? - HS xem lại nội dung đã chuẩn bị và trả lời, bổ sung - GV chiếu đáp án, HS tự đánh giá. 1. Tác giả, tác phẩm - Tác giả: + Thanh Tịnh (1911 – 1988) quê ở Huế. + Ông có đóng góp trong nhiều lĩnh vực: Truyện ngắn, truyện dài, thơ, bút kí… + Sáng tác của ông đậm chất trữ tình, vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm nhẹ nhàng, êm dịu, trong trẻo… - Tác phẩm: + Truyện ngắn “Tôi đi học” in trong tập “Quê mẹ” (1941) 2. Đọc và tìm hiểu chú thích * Đọc: đọc chậm, nhẹ nhàng, sâu lắng; chú ý những câu nói của nhân vật “tôi”, người mẹ và ông đốc. * Chú thích 3. Tìm hiểu chung - Thể loại: Truyện ngắn - PTBĐ: Tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm - Bố cục: 4 phần + P1(Từ đầu -> rộn rã): Khơi nguồn nỗi nhớ + P2 (Tiếp-> ngọn núi): Tâm trạng, cảm giác của nhân vật tôi trên đường tới trường + P3 (Tiếp-> chút nào hết): Tâm trạng, cảm giác của nhân vật “tôi” lúc ở sân trường + P4 (Còn lại): Cảm giác của “tôi” trong lớp học => Các phần sắp xếp theo dòng hồi tưởng, theo trình tự thời gian, không gian một buổi tựu trường. II. Tìm hiểu văn bản - Phương pháp, kĩ thuật dạy học: - Phương pháp: đọc sáng tạo; dùng lời có NT; đàm thoại; dạy học hợp tác - KT phòng tranh - Năng lực: Năng lực tự học; năng lực hợp tác; năng lực giao tiếp; năng lực * HĐ cặp đôi - GV nêu nhiệm vụ: Đọc phần đầu tác phẩm và trả lời câu hỏi: - Nỗi nhớ buổi tựu trường đầu tiên của tôi được gợi lên từ không gian và thời gian nào, từ hình ảnh nào? - Em có nhận xét gì về không gian, thời gian đó? - Tại sao thời gian, không gian đó lại gợi tôi nhớ tới buổi tựu trường đầu tiên? - HS xem lại bài chuẩn bị và trao đổi trong cặp -> thống nhất vào vở ghi/ vở soạn - HS trình bày, trao đổi, phản biện - GV đánh giá và chốt vấn đề * Giảng tích với TLV tự sự cách viết MB * HĐ cả lớp ? Tâm trạng của nhân vật”tôi ” khi nhớ lại kỉ niệm được thể hiện qua các từ ngữ nào? ? Để miêu tả tâm trạng, cảm xúc của tôi, tác giả đã sử dụng từ ngữ, biện pháp tu từ nào? ? Nhận xét về nhịp điệu của các câu văn? ? Qua đó em cảm nhận được gì về tâm trạng, cảm xúc của tôi mỗi khi nhớ về ngày tựu trường đầu tiên của mình * Bình * HĐ cả lớp ? Tác giả khắc họa tâm trạng, cảm giác của tôi trong ngày tựu trường đầu tiên ở mấy thời điểm? Là những thời điểm nào? * HĐN- KT phòng tranh- BP- MC - HS xác định nhiệm vụ ? Tìm câu văn diễn tả cảm giác của ”tôi” trên đường cùng mẹ tới trường? ? Cách kể chuyện của tác giả ở đây có gì đặc sắc ? NT ấy diễn tả cảm giác, tâm trạng gì của tôi? Vì sao “tôi”lại có cảm giác ấy? - HS xem lại bài chuẩn bị và thảo luận trong nhóm, điều chỉnh bổ sung vào vở soạn và chốt kết quả trên bảng phụ - GV chiếu kết quả -> HS nhận xét,bổ sung chéo * Giảng cảm giác của tôi - GV chốt vấn đề, đánh giá các nhóm và thu vở của 1-2 HS -> đánh giá, nhận xét. 1. Nhân vật tôi a. Nỗi nhớ buổi tựu trường - Thời gian: Cuối thu - Không gian: Lá rụng nhiều, mây bàng bạc - Hình ảnh: Mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ tới trường -> Quen thuộc, gắn liền với những kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên - Tâm trạng “tôi”: nao nức, mơn man, tưng bừng, rộn rã - Nghệ thuật: Từ láy gợi tả tâm trạng; so sánh (cảm giác trong sáng nảy nở trong lòng với cánh hoa tươi mỉm cười... quang đãng) - Nhịp điệu câu văn chậm rãi =>Tâm trạng xao xuyến, bồi hồi, xúc động. b. Tâm trạng, cảm giác của nhân vật “tôi” trong ngày tựu trường đầu tiên b1. Tâm trạng, cảm giác của tôi trên đường cùng mẹ đến trường - Con đường quen ….thấy lạ, cảnh vật đều thay đổi - Cảm thấy trang trọng, đứng đắn, thèm được tự nhiên, nhí nhảnh - Ghì chặt sách vở - Muốn được thử sức cầm bút, thước - Suy nghĩ: chỉ người thạo... bút thước - Nghệ thuật: + Đối lập: quen-lạ + Động từ (thèm, bặm, ghì) + Giọng kể nhẹ nhàng, hình ảnh so sánh đầy chất thơ "Ý nghĩ... ngọn núi" => Cảm thấy cảnh vật vừa thân quen vừa xa lạ, thấy mình đã lớn muốn khẳng định bản thân. (.)Tôi: Hồn nhiên, ngây thơ, đáng yêu. Hình thức tổ chức Nội dung II. Tìm hiểu văn bản (tiếp) - Phương pháp, kĩ thuật dạy học: - Phương pháp: đọc sáng tạo; dùng lời có NT; dạy học hợp tác; - KT mảnh ghép ; - Năng lực: Năng lực tự học; năng lực hợp tác; năng lực giao tiếp; năng lực * HĐ nhóm - KT mảnh ghép- BP- MC- chiếu câu hỏi hướng dẫn thảo luận (1) GV hướng dẫn học sinh hoạt động theo KT: 6 nhóm( 3 cụm) + NV 3 nhóm số 1 ? Cảm nhận của tôi về ngôi trường trước và trong ngày khai trường có gì khác nhau? ? Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng khi tác giả miêu tả những cảm nhận của tôi về ngôi trường? ? NT trên làm nổi bật điều gì ? Hãy phân tích và lí giải vì sao lại có sự khác nhau đó? ? Trước khung cảnh đó, tôi có cảm giác và tâm trạng gì? Tìm chi tiết, từ ngữ ? Em có suy nghĩ gì về cảm giác đó ? Tìm các chi tiết nói về tâm trạng, cảm giác của tôi khi xếp hàng, nghe gọi tên và rời tay mẹ vào lớp ? Vì sao chú bé lại khóc? -> Giảng, bình ? Em có nhận xét gì về cách miêu tả tâm lí nhân vật. ? Cảm nhận chung của em về tâm trạng của tôi lúc ở sân trường + Nhiệm vụ 3 nhóm số 2 ? Tìm chi tiết miêu tả tâm trạng, cảm giác của tôi khi bước vào lớp ? ? Em cảm nhận được gì về tâm trạng, cảm giác của tôi lúc này ? Theo em vì sao “ tôi ” lại có cảm giác ấy ? Chi tiết “ Một con chim… cánh chim”, và “ Tiếng phấn.. đọc” nói lên điều gì? ? Để khắc họa tâm trạng tôi khi bước vào lớp đón nhận tiết học đầu tiên, tác giả sử dụng PTBĐ nào? ? Cảm nhận chung của em về tâm trạng của tôi khi bước vào lớp đón nhận tiết học đầu tiên? ? Ba chữ Tôi đi học được in đậm ở cuối truyện có ý nghĩa như thế nào? * Bình - Hướng dẫn HS đếm số trong nhóm để về 6 nhóm mới (di chuyển trong 1 cụm theo sơ đồ trên bảng) + N1. V1/N1( HS mang số 1).V2-> N2. V1/ N2. V2->…N6. V1/N6. V2-> N1. V1/N1. - -- V2 + Giao nhiệm vụ: Di chuyển đến nhóm nào thì chuyên gia của nhóm đó sẽ TB về ND mang số của nhóm đó cho các thành viên còn lại nghe( Tg: 1 phút) + Các nhóm sẽ di chuyển theo sơ đồ hướng dẫn của GV - V3. GV kiểm tra: Yêu cầu HS trình bày từng nội dung. (2) Từng cặp HS hoạt động như đã hướng dẫn. (3) Kiểm tra bằng việc gọi từng HS trình bày về từng câu TN (4) GV chuẩn xác, bình giảng và đánh giá. * Hđ cả lớp ? Qua ba phần, em hãy khái quát lại cảm giác, tâm trạng của tôi trong ngày tựu trường đầu tiên? ? Qua những cảm giác và tâm trạng đó, em thấy tôi là người ntn ? Cảm nhận chung về tác giả b2. Tâm trạng, cảm giác của “tôi” lúc ở sân trường * Cảm nhận về ngôi trường: - Trước: là nơi xa lạ, không khác mấy so với các nhà trong làng - Hôm nay: xinh xắn, oai nghiêm như đình, sân rộng, mình cao-> Là nơi trang nghiêm, to lớn - Nghệ thuật: So sánh, đối chiếu -> Làm nổi bật sự thay đổi trong cảm giác và tâm trạng của “tôi” * Cảm nhận về bản thân - Tôi: thấy bé nhỏ, lo sợ vẩn vơ -> Cảm giác tự nhiên của con người khi đứng trước cái gì to lớn, thiêng liêng , bí ẩn * Khi xếp hàng, nghe gọi tên và rời tay mẹ vào lớp + Đứng xếp hàng: chơ vơ, vụng về, hai chân dềnh dàng, toàn thân run run + Chờ gọi tên: quả tim như ngừng đập + Gọi đến tên: giật mình, lúng túng + Phải rời tay mẹ: nức nở khóc - Chú bé khóc vì bước vào thế giới xa lạ, cảm thấy xa nhà, xa mẹ hơn bao giờ hết - Nghệ thuật: + Miêu tả tinh tế tâm lí nhân vật + Sử dụng nhiều động từ, tính từ diễn tả cảm giác, tâm trạng; so sánh. =>Hồi hộp, lúng túng, lo sợ b3.Tâm trạng, cảm giác của “tôi” khi bước vào lớp đón nhận tiết học đầu tiên - Khi bước vào lớp: - Một mùi hương lạ xông lên, trông gì cũng thấy lạ, hay hay - Lạm nhận chỗ ngồi là của riêng - Nhìn người bạn mới quen … không cảm thấy xa lạ -> Vừa xa lạ, vừa gần gũi, thân thiết - Tôi có cảm giác ấy vì đây là tần đầu tiên tôi bước vào lớp nhưng ý thức được chỗ ngồi ấy, người bạn ấy sẽ gắn bó với mình. - Một con chim… bay cao, tôi đưa mắt thèm thuồng nhìn theo cánh chim. - Hình ảnh ẩn dụ đặc sắc - > Nuối tiếc, thoáng chút buồn khi phải giã từ tuổi thơ được vui chơi thỏa thích - Tiếng phấn đưa tôi về… vòng tay chăm chỉ nhìn thầy viết và lẩm nhẩm đánh vần đọc ->Tự tin, nghiêm trang bước vào tiết học -> Trưởng thành trong nhận thức về việc học của bản thân - Nghệ thuật: Kết hợp hài hòa tự sự với miêu tả và biểu cảm => Tâm trạng tôi: Từ bâng khuâng với kỉ niệm -> tập trung vào việc học * Tâm trạng: hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ xen lẫn niềm vui * Tôi là người: Tình cảm hồn nhiên, trong sáng, yêu thiên nhiên, yêu cả sự học hành *Tác giả: giàu cảm xúc với tuổi thơ, mái trường, có chí ngay từ ngày đầu tiên đi học. C- D. HĐ LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG ĐHNL: giao tiếp, thưởng thức cái đẹp, giải quyết vấn đề, sáng tạo, tự nhận thức – tự học, tạo lập văn bản ( đoạn văn) - GV kiểm tra đặt câu hỏi (Tích hợp tiếng việt, tập làm văn) ? Chỉ ra sự đặc sắc và nêu ý nghĩa của 1 hình ảnh so sánh trong phần 2 văn bản, để thấy truyện ngắn này rất đặc sắc. - Gọi 1 HS trình bày - Nhận xét, bổ sung, đánh giá. VD: Ý nghĩ ấy ..... ngọn núi So sánh trạng thái cảm xúc ( trừu tượng, thiêng liêng) với hình ảnh thiên nhiên cụ thể, đẹp, thơ mộng -> vẻ đẹp trong sáng đáng yêu trong tâm hồn nhân vật. E. HĐ TÌM TÒI MỞ RỘNG – HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ • Dùng sơ đồ vẽ lại những thay đổi trong tâm trạng nhân vật tôi trong ngày tựu trường đầu tiên ( khi trên đường cùng mẹ đến trường, Ở trên sân trường) • Chuẩn bị đọc soạn Tiết 3: VB Tôi đi học • Các nhóm thảo luận và ghi ra phiếu: phân tích nhân vật người mẹ và ông đốc: + Tìm các chi tiết kể về mẹ và ông đốc + Qua các chi tiết đó, em thấy mẹ và ông đốc là người như thế nào + Tổng kết những nét đặc sắc về nghệ thuật, nội dung của văn bản Ngày soạn …/…/20… Ngày dạy …/…/20.. BÀI 1: TÔI ĐI HỌC TIẾT 2 A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG - ĐHNL: giao tiếp, tự học Hoạt động của GV Nội dung cần đạt - HS trả lời câu hỏi ? Kỉ nhiệm ngày đầu tiên đi học của nhân vật Tôi được khơi nguồn như thế nào? ? Em hãy kể tên các bài thơ / hát viết về ngày đầu tiên đi học? -> Giới thiệu bài mới. B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC - ĐHNL: giao tiếp, thưởng thức cái đẹp, giải quyết vấn đề, sáng tạo, tự nhận thức – tự học ... * HĐ nhóm - KT chia nhóm, phòng tranh; máy chiếu; Nhân vật khác Chi tiết về thái độ, cử chỉ Tình cảm Mẹ Ông đốc, Thầy giáo trẻ ? Nhận xét chung về thái độ, cử chỉ của người lớn đối với những em nhỏ lần đầu đi học ? Thái độ đó nói lên điều gì ? Qua thái độ đó em cảm nhận gì về thông điệp tác phẩm về ý nghĩa của ngày đầu tiên đi học trong cuộc đời mỗi người? - bình – Dòng chữ “ Tôi đi học ” vừa có ý nghĩa khép lại– khép lại trang truyện, khép lại những ngày tháng tự do vui đùa thoải mái để mở ra một thế giới mới, một bầu trời mới, một giai đoạn mới trong cuộc đời đứa trẻ. Ngày đầu tiên đi học – kỉ niệm thiêng liêng với mỗi con người – đó dấu mốc trưởng thành và được đón nhận tất cả tình yêu thương của gđ và nhà trường, xã hội. * HĐ cá nhân- KT trình bày 1 phút; máy chiếu ? Khái quát lại giá trị nghệ thuật và nội dung của truyện? 2.2. Các nhân vật khác. Nhân vật khác Chi tiết về thái độ, cử chỉ Tình cảm Mẹ Lo bút sách, quần áo mới, âu yếm, nắm tay, cúi nhìn, vuốt tóc con, dịu dàng đẩy con vào lớp… => Yêu thương, quan tâm, lo lắng cho con; đề cao, tin tưởng vào việc học. Ông đốc, Thầy giáo trẻ - Nói sẽ, nhìn hiền từ, cảm động, tươi cười nhẫn nại, vỗ về,.. - Tươi cười, chờ đón Nhân hậu,yêu thương, cảm thông với học trò. - > Ân cần, trìu mến, quan tâm, chăm sóc ( gia đình, nhà trường – yêu thương, trách nhiệm) Quý trọng, tin tưởng, biết ơn 3. Tổng kết a. Nghệ thuật + Bố cục theo dòng hồi tưởng, thời gian một buổi tựu trường + Kết hợp hài hòa giữa tự sự với miêu tả và biểu cảm + Tập trung đặc tả tâm lí, không có biến cố gay cấn mà vẫn lôi cuốn, hấp dẫn + Hình ảnh giàu sức gợi + Giọng văn nhẹ nhàng vừa mang dư vị man mác buồn, vừa ngọt ngào, quyến luyến… b. Nội dung: tâm trạng hồi hộp, cảm xúc bỡ ngỡ của nhân vật tôi. C- D. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG - ĐHNL: giao tiếp, thưởng thức cái đẹp, giải quyết vấn đề, sáng tạo, tự nhận thức – tự học, tạo lập văn bản ( đoạn văn). - Yêu cầu HS thực hiện mục C.1/trang 10. ? Viết đoạn văn ngắn (3-5 câu) trình bày cảm nhận của em về dòng cảm xúc của nhân vật Tôi trong truyện ngắn ”Tôi đi học” - Gọi 1 HS trình bày - GV nhận xét, bổ sung. -Trình tự ý hợp lí: hình ảnh khơi nguồn cảm xúc- Hồi tưởng kỉ niệm đặt theo trình tự thời gian và không gian - Dòng cảm xúc thiết tha trong trẻo, tạo áng văn giàu chất thơ chất trữ tình, ấn tượng người đọc - Thấy được sự đáng yêu đáng mến của nhân vật Tôi: Hồn nhiên trong sáng; Cảm xúc tinh tế; Giàu tình cảm với người thân và trường lớp. -> giúp thanh lọc tâm hồn tình cảm mỗi con người. E. HĐ TÌM TÒI MỞ RỘNG – HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ • Dùng sơ đồ vẽ lại những thay đổi trong tâm trạng nhân vật tôi trong ngày tựu trường đầu tiên • Nắm được nét đặc sắc nghệ thuật của văn bả • Làm BT Mục C. BT2,3 • Chuẩn bị đọc soạn Tiết 3: Tìm hiểu tình thống nhất chủ đề vb Tôi đi học + Đối tượng nhắc đến + Mục đích + Biểu hiện chủ đề văn bản Ngày soạn: …/…/20… Ngày dạy: …/…/20… BÀI 1: TÔI ĐI HỌC (TIẾT 3+ 4) Tiết 3 B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC (tiếp) Hình thức tổ chức Nội dung III. Tìm hiểu tính thống nhất về chủ đề của văn bản - Phương pháp phân tích ngữ liệu; rèn luyện theo mẫu; dạy học hợp tác - Kĩ thuật học tập hợp tác; KT đặt câu hỏi - Năng lực: Năng lực tự học; năng lực hợp tác; năng lực giao tiếp * TC HĐ cá nhân, máy chiếu ? Trong văn bản Tôi đi học, nhân vật (đối tượng) chính của truyện là ai ? Vấn đề chính mà văn bản này biểu đạt là gì? * TC dạy học cả lớp - GVKL: Đối tượng và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt trên đó chính là chủ đề của văn bản Tôi đi học ? Hãy phát biểu lại chủ đề của văn bản Tôi đi học ? Từ đó em hiểu chủ đề của văn bản là gì. - Chuẩn kiến thức, chốt ghi nhớ * Hđ nhóm- KT học tập hợp tác; máy chiếu - Trả lời các câu hỏi ở mục c ? Nhận xét về việc thể hiện chủ đề của văn bản Tôi đi học ở: + Nhan đề của văn bản + Quan hệ giữa các phần của văn bản + Các từ ngữ, các câu thể hiện tâm trạng, cảm giác của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên. - HS thảo luận, trình bày - GV nhận xét, đánh giá và bổ sung. * HĐ cả lớp - GVKL: Văn bản Tôi đi học đảm bảo tính thống nhất về chủ đề của văn bản ? Vậy một văn bản ntn được coi là đảm bảo tính thống nhất về chủ đề khi nào? ? Tính thống nhất về chủ đề của văn bản được thể hiện trên những phương diện gì. - GV chuẩn kiến thức. 1. Chủ đề của văn bản a. Xét ví dụ: văn bản Tôi đi học - Đối tượng (nhân vật) chính: "tôi" - Vấn đề chính mà văn bản biểu đạt: Những kỉ niệm sâu sắc về ngày đầu tiên đi học và tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật tôi. b. Ghi nhớ: Chủ đề của vb là đối tượng, vấn đề chính mà vb biểu đạt 2 Tính thống nhất về chủ đề của văn bản a. Xét văn bản Tôi đi học - Chủ đề của văn bản Tôi đi học được thể hiện: - Nhan đề : “Tôi đi học” giúp hiểu nội dung của văn bản là nói về chuyện đi học của “tôi” - Những từ, ngữ, câu văn chỉ “tôi”, việc đi học, cảm giác bỡ ngỡ, tâm trạng hồi hộp được lặp đi, lặp trong văn bản: tôi, lòng tôi, mình; tựu trường, đến trường, đi học; thấy lạ, chơ vơ, vụng về, lúng túng… - Quan hệ giữa các phần: 4 phần ( như đã học): theo trình tự một buổi tựu trường -> Tất cả các bộ phận đều hướng vào biểu đạt chủ đề văn bản, không có bộ phận nào xa rời hay lạc sang chủ đề khác b. Ghi nhớ : - Văn bản có tính thống nhất về chủ đề khi chỉ biểu đạt chủ đề đã xác định, không xa rời hay lạc sang chủ đề khác - Tính thống nhất về chủ đề của văn bản được thể hiện ở nhan đề, đề mục, quan hệ giữa các phần trong văn bản, các từ ngữ then chốt lặp đi lặp lại C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP Hình thức tổ chức Nội dung - Phương pháp, kĩ thuật dạy học: - Phương pháp phân tích ngữ liệu; rèn luyện theo mẫu; dạy học hợp tác - Kĩ thuật: học tập hợp tác - Năng lực: Năng lực tự học; năng lực hợp tác; năng lực giao tiếp; năng lực đọc hiểu * Hđ cá nhân; HS - GV yêu cầu thực hiện BT1 ? Viết đoạn văn hoặc trình bày trước lớp cảm nhận của em về dòng cảm xúc của nhân vât “tôi” trong truyện ngắn Tôi đi học. - HS trao đổi, trình bày - GV đánh giá, nhận xét, bổ sung. * Hđ cặp- KT học tập hợp tác; máy chiếu - HS thực hiện BT 2 mục a,b a. Văn bản trên về đối tượng nào? Đối tượng này được trình bày theo trình tự nào trong các đoạn văn trên? Theo em có thể thay đổi được trình tự trong đoạn văn này không, vì sao? b. Nêu chủ đề của văn bản? - HS trao đổi, thảo luận, trình bày, nhận xét - GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức. Bài 1 Gợi ý: Đoạn văn nêu lên những cảm cảm nhận của bản thân về cảm xúc của nhân vật tôi trong buổi tựu trường đầu tiên ở các thời điểm khác nhau. Bài 2 a. - Đối tượng viết: cây cọ, rừng cọ - Vấn đề chính được thể hiện: Vẻ đẹp của cây cọ và sự gắn bó của cây cọ đối với đời sống của người dân sông Thao - Trình tự các đoạn: Giới thiệu rừng cọ -> tả cây cọ -> tác dụng cây cọ -> tình cảm gắn bó với cây cọ -> Các ý đó được sắp xếp hợp lí không nên thay đổi b. Chủ đề của văn bản: Vẻ đẹp và sự gắn bó của cây cọ, rừng cọ đối với người dân sông Thao Tiết 4 C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP (tiếp) Hình thức tổ chức Nội dung - Phương pháp, kĩ thuật dạy học: - Phương pháp phân tích ngữ liệu; rèn luyện theo mẫu; dạy học hợp tác - Kĩ thuật: học tập hợp tác - Năng lực: Năng lực tự học; năng lực hợp tác; năng lực giao tiếp; năng lực đọc hiểu * Hđ nhóm- KT học tập hợp tác; máy chiếu - HS thực hiện BT 2 mục c,d c. Chủ đề của văn bản được thể hiện ở việc miêu tả rừng cọ đến cuộc sống của người dân. Hãy chứng minh điều đó. d. Chỉ ra các từ ngữ, các câu tiêu biểu thể hiện chủ đề của văn bản. - HS trao đổi, thảo luận, trình bày, nhận xét - GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức. * Hđ cá nhân - HS thực hiện BT 3 sgk - HS hoạt động, trình bày, nhận xét - GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức. Bài 2 c. Chủ đề của văn bản được thể hiện ở việc miêu tả rừng cọ đến cuộc sống của người dân. Chứng minh: + Đoạn 1 : Miêu tả bộ phận của cây cọ + Đoạn 2 : Sự gắn bó cây cọ vs người dân + Đoạn 3 : Lợi ích cây cọ => các đoạn đều xoay quanh chủ đề hình ảnh, vai trò cây cọ vs đời sống của người dân d. Các từ ngữ thể hiện chủ đề : rừng cọ, lá cọ, thân cọ, búp cọ, mành cọ, làn cọ, trái cọ, chiếc chổi cọ, móm lá cọ, nón lá cọ… Các câu thể hiện chủ đề : + Chẳng có nơi nào đẹp như sông Thao quê tôi, rừng cọ trập trùng + Cuộc sống quê tôi gắn bó với cây cọ + Người sông Thao đi đâu rồi cũng nhớ về rừng cọ quê mình Bài 3 a. cuối thu….lòng tôi… ý c đưa lên trước ý b và gộp thành 1 ý. d. thêm từ tôi làm chủ ngữ, e, g gộp thành 1 ý. Có thể nêu khái quát: tâm trạng ngữ ngàng, lúng túng, sỡ hãi của tôi khi trên sân trường. D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG Hình thức tổ chức Nội dung - Phương pháp, kĩ thuật dạy học: Phương pháp rèn luyện theo mẫu - Năng lực tự học; năng lực giao tiếp; năng lực tạo lập văn bản * TC HĐ cá nhân - Vấn đề chính: ấn tượng của bản thân về ngày khai trường đầu tiên - Phân tích: + Chủ đề + Tính thống nhất chủ đề thể hiện qua phương diện nào? E. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG Hình thức tổ chức Nội dung - Phương pháp, năng lực: sưu tầm, mở rộng các kiến thức đã học - HĐ cộng đồng mục E - Tìm đọc lại một số văn bản đã học, luyện tập phân tích sự thống nhất chủ đề trong vb đã chọn. * Hướng dẫn học tập ở nhà - Phân tích được tâm trạng của tôi trong ngày tựu trường đầu tiên - Chọn và phân tích một hình ảnh so sánh theo em là đặc sắc nhất trong văn bản - Ôn lại kiến thức về chủ đề, tính thống nhất của chủ đề vb - Hoàn thành BT phần E, D - Chuẩn bị bài 2: - Đọc phần A - Đọc phần vb “Trong lòng mẹ” - Dự kiến đ/án cho các câu hỏi mục 2/ B * Rút kinh nghiệm