Ngày soạn: Ngày dạy: Tiết: Văn bản: ÔN DỊCH, THUỐC LÁ A. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Mối nguy hại nghê gớm toàn diện của tệ nạn thuốc lá đối với sức khỏe và đạo đức XH. - Nắm được tác dụng của việc kết hợp các phương thức biểu đạt lập luận và thuyết minh trong văn bản. 2. Kĩ năng - Biết đọc- hiểu một văn bản nhật dụng đề cập đến một vấn đề xã hội bức thiết. - Biết tích hợp với phần Tập làm văn để tập viết bài văn thuyết minh một vấn đề của đời sống xã hội. 3. Định hướng phát triển năng lực - Năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo, tự quản bản thân. - Năng lực hợp tác: sự hợp tác giữa các cá nhân khi được giao nhiệm vụ thảo luận nhóm. - Năng lực giao tiếp tiếng Việt; trình bày suy nghĩ, cảm nhận của bản thân về cahs sử dụng câu ghép. - Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin: tìm hiểu, thu thập tư liệu... về kiểu câu ghép. 4. Thái độ - Có thái độ quyết tâm phòng chống thuốc lá. * Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường: Trực tiếp khai thác đề tài môi trường: Vấn đề hạn chế và bỏ thuốc lá. * Tích hợp kiến thức liên môn: + Môn Hóa học: các chất độc hóa học có trong khói thuốc lá. + Kiến thức môn Sinh học: Các bệnh tật mắc phải khi hít khói thuốc lá. + Kiến thức môn Giáo dục công dân: Bài Lịch sự, Tôn trọng người khác, Tiết kiệm. * Tích hợp giáo dục đạo đức: - Có ý thức sử dụng kiến thức trong cuộc sống. - Sống yêu thương, tự chủ, có trách nhiệm. B. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH - Giáo viên: + Nghiên cứu SGK, SBT, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo. + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học (máy chiếu, tranh). - Học sinh: + Đọc kĩ SGK, tài liệu liên quan, tranh, usb + Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK. C. PHƯƠNG PHÁP - Phương pháp thuyết trình, đàm thoại, luyện tập, dạy học nhóm, giải quyết vấn đề, dạy học theo tình huống... - Kĩ thuật giao nhiệm vụ, hỏi và trả lời, động não, “trình bày một phút”, tóm tắt tài liệu... D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC - Kiểm tra vệ sinh, nề nếp:………………………………………………. - Kiểm tra sĩ số học sinh: Ngày giảng Lớp Sĩ số (vắng) - GV yêu cầu lớp phó học tập báo cáo kết quả chuẩn bị bài về nhà. - G nhận xét thái độ chuẩn bị bài của cả lớp, yêu cầu các nhóm trình bày sản phẩm. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG - Mục tiêu: đặt vấn đề tiếp cận bài học. - Hình thức: hoạt động cá nhân. - Kĩ thuật: giao nhiệm vụ, hoàn thành nhiệm vụ. G H G G cho H xem ảnh. H quan sát, trình bày hiểu biết của mình. Dẫn dắt: Nếu ngày 22/4 hàng năm là Ngày Trái Đất nhắc nhở chúng ta về ý thức bảo vệ môi trường thì ngày 31/5 hàng năm là ngày Quốc tế chống hút thuốc lá. Vì sao hút thuốc là trở thành đối tượng cả thế giới chống lạo như vậy. Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu bài Ôn dịch thuốc lá. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC - Mục tiêu: tìm hiểu về tác giả, tác phẩm. - Phương pháp: PP thảo luận nhóm, PP nghiên cứu tình huống, PP vấn đáp. - Phương tiện: máy chiếu, phiếu học tập, tư liệu - Kĩ thuật: động não, chia nhóm, giao nhiệm vụ, hoàn tất một nhiệm vụ, trình bày một phút,... Hoạt động 1: Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm. I. Giới thiệu chung: G H ? Em biết gì về tác giả? - Là người am hiểu nhiều lĩnh vực khoa học tự nhiên và khoa học xã hội, đặc biệt là y học -> ông là tấm gương tiêu biểu trong việc bảo vệ và chăm sóc cho con người. - Nhiều tác phẩm của ông viết về phòng bệnh và chữa bệnh, là bài học bổ ích cho mọi người. 1. Tác giả Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện G H ? Nêu xuất xứ văn bản? Trình bày. 2. Tác phẩm - Trích trong bài: “ Từ thuốc lá đến ma tuý - Bệnh nghiện” NXB GD Hà nội năm 1992. Hoạt động 2: Đọc, chú thích, tìm hiểu kết cấu bố cục, phân tích văn bản. II. Đọc-hiểu văn bản G H G Hướng dẫn học sinh đọc. - Đọc rõ ràng, rành mạch, chú ý những từ in nghiêng. G đọc: Từ đầu-> còn nặng hơn cả HIV. Cho H đọc tiếp, H khác nhận xét. 1. Đọc, chú thích H H đóng chuyên gia giải thích một số từ khó. - Niêm mạc. - Nang phổi. - Vi khuẩn. - Hắc -ín - Ni- cô- tin. G H G H G h ? VB viết theo kiểu VB nào? Tại sao em biết? - Đề cập đến vấn đề bức thiết đang diễn ra trong cuộc sống thực tại, cần quan tâm giải quyết ngay.. ? Phương thức trình bày? Trình bày vấn đề gì? - Cung cấp tri thức hữu ích cho con người: Tác hại của thuốc lá giúp người đọc biết và đề phòng.. ? Xác định bố cục của văn bản? * 3 đoạn: - Đ1: Từ đầu -> còn nặng hơn cả AIDS : Thông báo về nạn dịch thuốc lá -> Dẫn vào vấn đề. - Đ2: Tiếp -> con đường phạm pháp: Trình bày tác hại của thuốc lá đối với cá nhân và cộng đồng - Đ3: Còn lại: Kiến nghị , kêu gọi cả thế giới chống thuốc lá. 2. Kết cấu-Bố cục : - Kiểu VB: Nhật dụng. - Phương thức trình bày: Thuyết minh. (Trình bày 1 vấn đề KHXH) - Bố cục: 3 đoạn G G H G H G H G H ? Em hiểu như thế nào về nhan đề văn bản? ? Hãy chỉ ra tác dụng của việc dùng dấu phảy trong đầu đề? (dấu phẩy ngăn cách giữa hai mệnh đề) - Đặt dấu phảy ngăn cách 2 từ là một biện pháp tu từ nhấn mạnh sắc thái biểu cảm: vừa căm tức, vừa ghê tởm. ? Có thể sửa thành “Ôn dịch thuốc lá” hay “Thuốc lá là một loại ôn dịch” được không? Vì sao? - Không, vì tính chất biểu cảm không rõ ràng, không thể hiện được thái độ nguyền rủa, gây chú ý cho người đọc. ? Tác giả đã so sánh ôn dịch, thuốc lá với các đại dịch nào? So sánh như vậy có tác dụng gì? So sánh với sáu đại dịch: => Nêu tầm quang trọng và tính nghiêm trọng của vấn đề:Ôn dịch thuốc là... ? Nhận xét về đặc điểm lời văn thuyết minh trong phần này? - Sử dụng các từ thông dụng của ngành y tế (thuật ngữ) - Dùng phép so sánh: ôn dịch... còn rộng hơn cả AIDS - Tác dụng: thông báo ngắn gọn, chính xác nạn dịch thuốc lá -> nhấn mạnh hiểm hoạ to lớn của dịch này. 3. Phân tích 3.1. Thông báo về nạn dịch thuốc lá - Ôn dịch,… -> thái độ vừa căm tức, vừa ghê tởm, nguyền rủa, gây chú ý cho người đọc. - Ôn dịch thuốc lá đang đe doạ sức khoẻ, tính mạng loài người -> Lời thông báo ngắn gọn, chính xác về dịch thuốc lá để nhấn mạnh hiểm hoạ to lớn của dịch này 3.2. Tác hại của thuốc lá G H ? Vì sao tác giả lại dẫn lời Trần Hưng Đạo về việc đánh giặc trước khi phân tích tác hại của thuốc lá? Em hiểu như thế nào về hình ảnh “dâu và tằm” ở đây? Tác giả mượn lối so sánh rất hay của nhà quân sự thiên tài Trần Hưng Đạo để thuyết minh một cách thuyết phục một vấn đề y học. Bình: Dâu được ví với sk con người - Tằm ví với thuốc lá, cụ thể là khói thuốc lá. Vậy mà có ng k thấy tác hại của nó mà còn thấy sảng khoái khi nhả khói mà còn coi là một biểu tượng quý => Cách vào đề là cách so sánh bất ngờ, lí thú. G H Tích hợp: ? Người thân của em có ai hút thuốc lá không? Em cảm thấy như thế nào khi ngồi cạnh hút thuốc lá? Để thuyết phục người thân không hút thuốc lá, em sẽ làm gì? Chia sẻ => phải phân tích tác hại của thuốc lá để người thân mình hiểu. G H ? Tác hại của thuốc lá được thuyết minh trên những phương diện nào? Sức khỏe cá nhân và cộng đồng. G Hoạt động nhóm Cách thức: 4 bước + Bước 1: Giao nhiệm vụ. ? Nêu tác hại của thuốc lá đối với người hút và với cộng đồng xã hội? (Thời gian: 5 phút. Học sinh: cá nhân sử dụng phiếu học tập hoạt động theo nhóm bàn. Nội dung: điền vào bảng hai Phân công: Bàn ...) + Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ. + Bước 3: Trao đổi thảo luận. + Bước 4: Đánh giá chốt kiến thức TÁC HẠI CỦA THUỐC LÁ ĐỐI VỚI NGƯỜI HÚT VÀ CỘNG ĐỒNG XÃ HỘI Tác hại đối với bản thân người hút Tác hại với cộng đồng xã hội Chất ni- cô- tin.................. Chất hắc –ín.......................... ................................. Đáp án: TÁC HẠI CỦA THUỐC LÁ ĐỐI VỚI NGƯỜI HÚT VÀ CỘNG ĐỒNG XÃ HỘI Tác hại đối với bản thân người hút Tác hại với cộng đồng xã hội Chất ni- cô- tin gây tắc động mạch, nhồi máu cơ tim, huyết áp cao Tự làm hại sức khỏe bao nhiêu người Chất hắc -ín gây ung thư vòm họng và ung thư Nêu gương xấu về đạo đức Ngăn cản phổi thực hiện chức năng cung cấp ô-xi Hút thuốc trước phụ nữ có thai là tội ác G chiếu phiếu, yêu cầu H lưu phiếu học tập làm tài liệu học tập. G Tích hợp GDCD Bài phòng chống các tệ nạn xã hội lớp 9. - Tỉ lệ thanh thiếu niên hút thuốc lớn -> sinh ra trộm cắp, có thể nghiện ma túy. -> Có hại đến nền kinh tế, xã hội, là con đường dẫn đến phạm pháp, hủy hoại đạo đức, lối sống, nhân cách tuổi trẻ Việt Nam. G G H G H ? Em hiểu thế nào là chiến dịch và chiến dịch chống thuốc lá? ? Khi thuyết minh, tác giả đưa ra ý kiến giả định: Tôi hút, Tôi bị bệnh, Mặc tôi! Ý kiến đó đúng hay sai? Vì sao? Sai. Khói thuốc lá còn đầu độc những người xung quanh => Đó là câu nói biện bạch, vô trách nhiệm. ? Để nhấn mạnh tác hại của thuốc lá đến đặc điểm con người, tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Nghệ thuật so sánh tỉ kệ hút thuốc lá của thanh niên các thành phố lớn Việt Nam với các nước Âu Mĩ: Số tiền: 1 đô -15000 đ Cảnh báo nạn đua đòi hút thuốc nảy sinh các tệ nạn khác ỏ thanh thiếu niên nước ta. 3.3. Kiến nghị chống thuốc lá - Tham gia chiến dịch chống thuốc lá trên thế giới. -> các hoạt động thống nhất rộng khắp nhằm chống lại một cách hiệu quả ôn dịch thuốc lá. G H G G H G H Theo dõi đoạn 3, Ở phần này, tác giả thuyết minh điều gì? Bằng cách nào? Có tác dụng gì? ¬ Đưa ra các ví dụ dẫn chứng, số liệu thống kê, so sánh -> thuyết phục người đọc tin ở tính khách quan của chiến dịch.. như 1 lời kêu gọi. GV: Năm 1990, ở châu âu thực hiện KH “1 Châu Âu không còn thuốc lá” với khẩu hiệu “No Smoking”. ? Lời kêu gọi của tác giả có gì đặc biệt? Thể hiện bằng 1 lời bình, dấu cảm thán thể hiện sự thiết tha mong mỏi, cái tâm của người hiểu biết thực tế. => Cũng như việc sử dụng bao bì nilông, không thể ra lệnh dóng cửa nhà máy sản xuất thuốc mà phải tuyên truyền vận động, khuyến khích người hút thuốc cai thuốc, không hút thuốc với tinh thần tự giác vì sức khoẻ và môi trường. ? Qua đây em thấy thái độ của tác giả như thế nào? Cổ vũ chiến dịch chống hút thuốc lá - Tin ở sự chiến thắng của chiến dịch này. Hoạt động 3: Tổng kết giá trị nội dung, nghệ thuật. 4. Tổng kết G G H H G H G ? Tại sao gọi đây là văn bản thuyết minh? ? Qua VB thuyết minh, em rút ra được vấn đề gì? - Hút thuốc lá có hại cho sức khoẻ và tính mạng con người gây tác hại nhiều mặt đối với cuộc sống gia đình và XH…rất nguy hiểm vì không dễ kịp thời nhận biết. - Cần phải có quyết tâm cao, biện pháp triệt để để chống ôn dịch thuốc lá. ? Ý nghĩa VB? - Với những phân tích khoa học, tác giả đã chỉ ra tác hại của việc hút thuốc lá đối với đời sống con người, từ đó phê phán và kêu gọi mọi người ngăn ngừa tệ nạn hút thuốc lá. G tích hợp: Đặc biệt chúng ta thấy những tệ nạn xã hội bắt nguồn từ việc hút thuốc lá bởi thế hút thuốc lá là con đường ngắn nhất dẫn đến ma túy....Vì vậy, trong cuộc sống hiện đại, các con phải biết giữ mình trước những cám dỗ của cuộc sống. 4.1. Nội dung: - Nội dung: là các tri thức làm rõ tác hại của thuốc lá -> nâng cao nhận thức -> đề phòng cho tất cả mọi người -Ý nghĩa VB: Với những phân tích khoa học, tác giả đã chỉ ra tác hại của việc hút thuốc lá đối với đời sống con người, từ đó phê phán và kêu gọi mọi người ngăn ngừa tệ nạn hút thuốc lá. G ? Nghệ thuật đặc sắc trong văn bản này? 4.2. Nghệ thuật: - Kết hợp lập luận chặt chẽ, dẫn chứng sinh động với thuyết minh cụ thể, Phân tích dựa trên cơ sở khoa học. - Sử dụng thủ pháp so sánh để thuyết minh một cách thuyết phục một vấn đề y học liên quan đến vấn đề xã hội. 4.3. Ghi nhớ (122) HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP Mục tiêu: củng cố kiến thức, rèn kĩ năng viết đoạn văn liên quan đến chủ đề. - Phương pháp: PP vấn đáp. - Hình thức tổ chức: học theo cá nhân. - Phương tiện: máy chiếu. - Kĩ thuật: động não... Hoạt động 4: Luyện tập III Luyện tập G H G G H ? Viết đoạn văn ngắn (5-7 dòng) nêu suy nghĩ của em về nạn hút thuốc lá ở xung quanh em? H trình bày phiếu học tập. G chữa 1-2 phiếu, cho điểm. ? Là học sinh, em sẽ làm gì để góp phần chống nạn hút thuốc lá? Nhóm 3 thuyết trình (Hương dung tranh nói) HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG (4’) - Mục tiêu: vận dụng kiến thức đã học để giải quyết tình huống thực tiễn. - Phương pháp: vấn đáp, giải quyết vấn đề - Kĩ thuật: động não G G H ? Là học sinh, em sẽ làm gì để góp phần chống nạn hút thuốc lá? Nhóm 3 thuyết trình ? Trong trường hợp, em bắt gặp một bạn trong lớp đang bị các anh chị ngoài trường rủ rê hút thuốc lá, em sẽ làm gì? (Tích hợp giáo dục công dân) H chia sẻ. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI – MỞ RỘNG - Mục tiêu: mở rộng kiến thức đã học. - Phương pháp: chơi trò chơi. - Kĩ thuật: trình bày một phút, động não. Trò chơi ô chữ: - Luật chơi: có 9 hàng ngang tương ứng với các câu hỏi về nội dung bài học. Lựa chọn mỗi câu hỏi và khám phá từng ô chữ. - Thời gian: 4’ Bước 4. Hướng dẫn về nhà ( ) * Đối với bài cũ: - Hoàn thành bài tập 4, 5. - Tìm và phân tích cấu tạo ngữ pháp của câu ghép trong 1 đoạn văn tự chọn. * Đối với bài mới: Chuẩn bị bài mới: Câu ghép (tiếp): + Tìm hiểu quan hệ giữa các vế câu + Tìm hiểu bài tập phần Luyện tập SGK Tr 124,125. - Bảng phụ: các bài tập 1, 2, 3, 4 ( đoạn văn dài H sẽ dễ theo dõi). - H tìm hiểu quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu ghép và ý nghĩa của chúng.