Ngày soạn: Ngày dạy: Tiết: 7, 8 Văn bản: TỨC NƯỚC VỠ BỜ (Trích Tắt đèn) (tiết 1) - Ngô Tất Tố - A. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Nắm được cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ. - Thấy được giá trị hiện thực và nhân đạo qua một đoạn trích trong tác phẩm Tắt đèn. - Hiểu được thành công của nhà văn chính là việc tạo tình huống truyện, miêu tả, kể chuyện và xây dựng nhân vật. Tích hợp Lịch sử: Hiểu biết về tình cảnh người nông dân nước ta trước năm 1945 dưới ách cai trị của Pháp. 2. Kĩ năng - Biết tóm tắt văn bản truyện. - Vận dụng được kiến thức về sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong văn bản tự sự để phân tích tác phẩm tự sự viết theo khuynh hướng hiện thực. 3. Định hướng phát triển năng lực - - Năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo, hợp tác, tự quản bản thân. - - Năng lực giao tiếp, thưởng thức văn học. 4. Thái độ - Giáo dục sự cảm thông, chia sẻ với cuộc đời những người nông dân Việt Nam trước Cách mạng Tháng 8. * Nội dung tích hợp giáo dục đạo đức: giá trị sống: TRÁCH NHIỆM, HẠNH PHÚC, ĐOÀN KẾT, YÊU THƯƠNG, HỢP TÁC, TÔN TRỌNG. - Tích hợp đạo đức: Giáo dục tình yêu chế độ, lòng tự hào về những phẩm chất quý báu của người nông dân Việt Nam ( phụ nữ Việt Nam). B. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH - Giáo viên: + Nghiên cứu kĩ sách giáo khoa, sách bài tập, sách giáo viên, hướng dẫn chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo. + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học (máy chiếu), chân dung nhà văn Ngô Tất Tố. + Trích đoạn clip Làng Vũ Đại ngày ấy. - Học sinh: + Đọc kĩ sách giáo khoa, sách bài tập, những tài liệu liên quan. + Sưu tầm tư liệu về tác giả Ngô Tất Tố, các bài viết về tác giả, tác phẩm. + Soạn bài và chuẩn bị đầy đủ theo hướng dẫn về nhà của giáo viên. C. PHƯƠNG PHÁP - Phương pháp: dạy học theo nhóm, PP giải quyết một vấn đề, PP dự án, PP nghiên cứu trường hợp điển hình. - Kỹ thuật dạy học: KT đặt câu hỏi, động não, giao nhiệm vụ, trình bày một phút, KT hỏi và trả lời, KT tóm tắt tài liệu theo nhóm… D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC - Kiểm tra vệ sinh, nề nếp:………………………………………………. - Kiểm tra sĩ số học sinh: Ngày giảng Lớp Sĩ số (vắng) - GV yêu cầu các tổ báo cáo kết quả chuẩn bị bài. - GV nhận xét thái độ chuẩn bị của học sinh, đánh giá cao học sinh. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG - Mục tiêu: tạo tình huống/vấn đề học tập nhằm huy động kiến thức, kinh nghiệm hiện có của học sinh và nhu cầu tìm hiểu kiến thức mới liên quan đến tình huống/vấn đề học tập - Phương pháp: vấn đáp - Thời gian: 3 phút HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI HỌC G G H G Giáo viên cho học sinh xem video về hiện tượng đê vỡ Tại sao đê lại vỡ? Nước dâng cao quá... Đúng vậy, đây là một hiện tượng tự nhiên đã được khái quát thành quy luật thông qua câu tục ngữ: Tức nước vỡ bờ. Nhà văn Ngô Tất Tố đã mượn hiện tượng tự nhiên này để nói về một quy luật xã hội là: ở đâu có áp bức, ở đó có đấu tranh. Vậy thì sự áp bức và đấu tranh đó diễn ra như thế nào, phần thắng phần thua sẽ thuộc về bên nào? Để rõ hơn điểu này, cô và các con sẽ tìm hiểu đoạn trích Tức nước vỡ bờ của Ngô Tất Tố HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC (25’) - Mục tiêu: tìm hiểu về tác giả, tác phẩm. - Phương pháp: PP thảo luận nhóm, PP nghiên cứu tình huống, PP vấn đáp. - Phương tiện: máy chiếu, phiếu học tập, tư liệu - Kĩ thuật: động não, chia nhóm, giao nhiệm vụ, hoàn tất một nhiệm vụ, trình bày một phút,... Hoạt động 1: GV giới thiệu cho HS tìm hiểu về tác giả, tác phẩm. I. Giới thiệu chung G H ? Hãy giới thiệu những nét tiêu biểu về tác giả? Trình bày. 1. Tác giả - Ngô Tất Tố ( 1893 – 1954). - Là một trong những nhà văn xuất sắc của trào lưu văn học hiện thực trước cách mạng tháng Tám. - Nhà văn chuyên viết về người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. G * Bổ sung: - Ngô Tất Tố xuất thân là nhà nho gốc nông dân; học giả có nhiều công trình nghiên cứu về triết học, văn học cổ có giá trị; một nhà báo nổi tiếng với nhiều bài báo mang khuynh hướng dân chủ tiến bộ và giàu tính chiến đấu. - Tác phẩm nổi tiếng: Tiểu thuyết Tắt đèn (1939), phóng sự tiểu thuyết Lều chõng (1940), phóng sự Việt làng (1941).... G H H ? Nêu hiểu biết của em về tác phẩm và đoạn trích? Nhóm chuẩn bị trình bày. ? Nêu xuất xứ của văn bản ? Trình bày. 2. Tác phẩm - Tắt đèn là tác phẩm tiêu biểu nhất của Ngô Tất Tố đăng trên báo Việt Nữ năm 1937, in thành sách, xuất bản 1939. - Đoạn trích trích trong chương XVIII của tác phẩm. G * Bổ sung: Lấy đề tài từ một vụ thuế ở một làng quê đồng bằng Bắc Bộ, ở đây là thứ thuế thân, thứ thuế dã man đánh vào đầu người dân đinh, một di tích còn sót lại từ thời trung cổ. Qua đó phản ánh xã hội nông thôn đương thời một cách tập trung điển hình nhất. Chính trong vụ thuế, bộ mặt tàn ác bất nhân của xã hội thực dân phong kiến và tình trạng khốn khổ của người dân đã bộc lộ đầy đủ hơn lúc nào hết. Có thể nói: “Tắt đèn” là bức tranh thu nhỏ của nông thôn Việt Nam trước cách mạng đồng thời cũng là bản án đanh thép đối với trật tự xã hội tàn bạo, ăn thịt người ấy. Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản II. Đọc - hiểu văn bản G H G G H G ? Theo em, truyện cần đọc với giọng đọc như thế nào cho phù hợp ? Đọc chậm, rõ ràng, chú ý ngữ điệu khi đọc lời thoại. Phân vai cho H đọc: + Vai dẫn chuyện + Vai bà lão hàng xóm + Vai chi Dậu + Vai cai lệ và người nhà lí trưởng ? Em hiểu như thế nào về “sưu thuế” ? Thuế : Thể hiện bộ mặt tàn ác bất nhân của giai cấp thực dân nửa phong kiến và phản ánh tình trạng thống khổ của người nông dân bị áp bức đã bộc lộ đầy đủ nhất. * Bổ sung: Thuế đánh vào thân thể, mạng sống của con người (đàn ông từ 18 tuổi -> 60 tuổi: gọi là dân đinh). Vì vậy còn có một tên gọi khác là: Thuế thân, thuế đinh... (khác thuế ruộng) => đây là thứ thuế vô nhân đạo nhất thuế đánh vào con người, chỉ coi con người như súc vật, hàng hoá. 1. Đọc - chú thích G H G G G ? Nhân vật trung tâm trong đoạn trích là ai? ? VB có thể tóm tắt thành 2 phần nhỏ, em hãy chia phần và tóm tắt ? - Phần 1: Từ đầu đến... ngon miệng hay không: Cảnh chị Dậu chăm sóc chồng. - Phần 2: Đoạn còn lại. Chị Dậu đương đầu với bọn cai lệ và người nhà lý trưởng. Tóm tắt cốt truyện, nội dung chính của văn bản: “Tác phẩm là bức tranh thu nhỏ của nông thôn Việt Nam trước cách mạng đồng thời cũng là bản án đanh thép đối với trật tự xã hội tàn bạo, ăn thịt người.” -> Tác phẩm lấy đề tài từ một vụ thuế ở làng quê Bắc Bộ qua đó phản ánh xã hội nông thôn đương thời một cách tập trung điển hình nhất. Giảng: Từ bố cục trên cần làm rõ 3 nội dung: - Tình thế của gia đình chị Dậu trước khi bọn cai lệ xông vào - Nhân vật cai lệ (đại diện cho nhân vật phản diện) - Nhân vật chị Dậu (đại diện cho nhân vật chính diện). 2. Kết cấu, bố cục - Thể loại: tiểu thuyết - Phương thức: tự sự - Bố cục: 2 phần Hoạt động 3: Hướng dẫn HS phân tích 3. Phân tích G H G H ? Dựa vào phần tóm tắt và phần đầu của đoạn trích, hãy cho biết: Khi bọn tay sai xông vào nhà, tình thế gia đình chị Dậu như thế nào? - Nhà nghèo nhất nhì ở làng Đông Xá - Không đủ tiền đóng sưu -> chị phải đứt ruột bán con, bán chó cho nhà địa chủ mà vẫn chưa nộp đủ sưu cho chồng và người em chồng đã mất. - Con đói, chồng bị đánh trói, hành hạ giữa lúc ốm nặng, khi vừa được cứu chữa tỉnh lại -> chưa kịp húp bát cháo thì cai lệ và người nhà Lý trưởng xông vào. - Mạng sống của chồng bị đe doạ, bản thân chị Dậu phải làm gì để bảo vệ chồng trong lúc nguy cấp ấy. ? Hãy nhận xét về tình thế gia đình chị Dậu lúc đó? Trình bày. 3.1. Tình thế của gia đình chị Dậu - Vụ thuế đang gay gắt - Chị đã bán chó, bán con để lấy tiền nộp sưu. - Phải nộp cả suất sưu cho em chồng đã chết. - Anh Dậu bị đánh tưởng chết mới tỉnh -> Tình cảnh thê thảm, đáng thương và nguy cấp. Tai hoạ chồng chất, bản thân chị Dậu ở vào tình thế tuyệt vọng, đơn độc đối phó với lũ bất nhân. => Đó là người đàn bà vô cảm, lạnh lùng, độc ác thâm hiểm, hiện thân cho thành kiến cổ hủ lạc hậu, phi nhân đạo của xã hội thực dân nửa phong kiến lúc bấy giờ. G H G H G H G G G H G H G G H ? Cai lệ không phải là tên riêng mà đó là một chức danh, em hiểu "cai lệ" là gì? - Là một viên quan chỉ huy một tốp lính lệ, viên chỉ huy cấp thấp nhất trong quân đội của chế độ thực dân phong kiến. ? Tên cai lệ có mặt ở làng Đông Xá với vai trò gì? Hắn và tên người nhà Lý trưởng xông vào nhà anh Dậu với ý định gì? - Ở làng Đông Xá, cai lệ có mặt để thúc sưu những người còn thiếu ( như anh Dậu ), nhằm tăng thêm uy lực cho bọn lý dịch để tróc nã những người nghèo chưa nộp đủ tiền sưu. - Hắn là người nhân danh cho phép nước đi thi hành công vụ và thực chất hắn. - Hắn xông vào nhà chị Dậu với ý định là thu nốt xuất sưu của người em trai anh Dậu đã chết từ năm ngoái, và với tên tay sai này thì đánh trói người là nghề của hắn. ? Em hãy chỉ ra các từ ngữ dùng để khắc hoạ cử chỉ, hành động, ngôn gữ nhân vật tên cai lệ? + Cử chỉ, hành động : sầm sập tiến vào với roi song, tay thước và dây thừng, trợn ngược hai mắt, đùng đùng, giật phắt cái thừng, chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu, bịch, sấn đến trói, tát..., nhảy... + Ngôn ngữ: thét, quát, hầm hè, nham nhảm thét ? Em có đánh giá gì về bản chất tên cai lệ thông qua những từ ngữ mà tác giả dùng để đặc tả về hắn? Hành động hung hăng, đểu cáng, vũ phu, ngôn ngữ thô bạo. Tên cai lệ tàn bạo, bỏ ngoài tai những lời van xin thảm thiết của chị Dậu và những tiếng kêu khóc như ri của trẻ con, tình cảnh thê thảm của anh Dậu không làm hắn động lòng. => Hắn là công cụ bằng sắt vô tri vô giác, mục đích duy nhất là bắt trói anh Dậu theo lệnh của quan trên. ? Nhận xét cách diễn đạt của tác giả? Trình bày. ? Qua đó cho ta hiểu thêm gì về tên cai lệ? Trình bày. Chỉ xuất hiện trong đoạn văn ngắn nhưng nhân vật cai lệ đã được khắc hoạ hết sức nổi bật, sống đông, có giá trị điển hình rõ rệt. ? Tại sao chỉ là tên tay sai mạt hạng mà hắn lại có quyền đánh trói người vô tội vạ như vậy? Điều đó giúp em hiểu gì về chế độ xã hội phong kiến đương thời? - Hung dữ, sẵn sàng gây tội ác mà không hề chùn tay, hắn không bị ngăn chặn vì hắn là đại diện cho "nhà nước", nhân danh " phép nước " để hành động-> tội ác của hắn được chế độ phong kiến bảo hộ cho. - Qua đó giúp ta hiểu rõ về bản chất của xã hội phong kiến đương thời ... Lũ bất nhân là cai lệ và người nhà Lý trưởng. -> Bọn chúng đại diện cho bọn tay sai của chế độ thực dân phong kiến- là lũ trâu ngựa đi thi hành công vụ. - Qua nghệ thuật khắc hoạ nhân vật một cách sống động có ý nghĩa khái quát cao thì nhân vật cai lệ là hiện thân sinh động cho trật tự xã hội phong kiến vô nhân đạo. 3.2. Nhân vật tên cai lệ và người nhà lí trưởng - Tróc nã sưu, đánh trói người là nghề của hắn. - Cử chỉ, hành động: sầm sập tiến vào, trợn ngược hai mắt, giật phắt cái thừng, sầm sập chạy tới, bịch mấy bịch, tát đánh bốp, sấn đến, nhảy vào. - Ngôn ngữ: quát, thét, chửi, mắng, hầm hè. - Bản chất: hung dữ, thô bạo, độc ác, tàn nhẫn, táng tận lương tâm, không chút tính người. -> Miêu tả, xây dựng tình huống hấp dẫn, ngôn ngữ đúng tính cách -> Là một tên tay sai chuyên nghiệp, một thứ công cụ đắc lực của trật tự xã hội phong kiến tàn bạo. => Vạch trần bộ mặt tàn ác, bất nhân của xã hội thực dân phong kiến đương thời. G * Luyện tập: ? Dựa vào kiến thức Lịch sử, nêu những hiểu biết của em về tình cảnh người nông dân nước ta trước năm 1945 dưới ách cai trị của Pháp? Yêu cầu: - Nông dân 1 cổ 2 tròng - Giai cấp địa chủ phong kiến và thực dân Pháp ra sức vơ vét bóc lột nhân dân Đời sống nhân dân, đặc biệt là người nông dân vô cùng khổ nhục... ? Nhắc lại những kiến thức đã học trong tiết học? Bước 4. Hướng dẫn về nhà ( ) * Đối với bài cũ: - Học bài theo nội dung - Hoàn chỉnh các bài tập * Đối với bài mới: Chuẩn bị “Tức nước vỡ bờ” (T2) - Đọc kĩ văn bản. - Phân tích diễn biến tâm lí của chị Dậu trong đoạn trích. Theo em, sự thay đổi thái độ của chị Dậu có được miêu tả chân thực, hợp lí không? Qua đoạn trích này, em có nhận xét gì về tính cách của chị? - Em hiểu như thế nào về nhan đề Tức nước vỡ bờ đặt cho đoạn trích? Theo em, đặt tên như vậy có thỏa đáng không? Vì sao? TIẾT 2 HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG (1’): - Mục tiêu: đặt vấn đề tiếp cận bài học. - Hình thức: hoạt động cá nhân. - Kĩ thuật: giao nhiệm vụ, hoàn thành nhiệm vụ. G G H G Chiếu clip Làng Vũ Đại ngày ấy (hình ảnh chị Dậu). ? Chia sẻ cảm nhận của em về nhân vật khi được xem trích đoạn trên? Chia sẻ. Chị Dậu là một nhân vật điển hình cho người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Trước những kẻ hung ác, bất nhân như tên cai lệ và người nhà lí trưởng đại diện cho quyền lực của xã hội thực dân phong kiến đến để áp đảo người dân nghèo thì chị Dậu đã xử sự và đối phó ra sao... HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC (23’) - Mục tiêu: tìm hiểu về tác giả, tác phẩm. - Phương pháp: PP thảo luận nhóm, PP nghiên cứu tình huống, PP vấn đáp. - Phương tiện: máy chiếu, phiếu học tập, tư liệu - Kĩ thuật: động não, chia nhóm, giao nhiệm vụ, hoàn tất một nhiệm vụ, trình bày một phút,... Hoạt động 1: GV phân tích văn bản. II. Đọc – hiểu văn bản G G G H G H G H G G H G H G G H G H G G H G H G G H Theo dõi đoạn đầu văn bản -> dây thừng ( T29) * Dẫn: Khi tên cai lệ và người nhà lý trưởng sầm sập tiến vào nhà, tính mạng chồng chị bị đe doạ thì chị Dậu đã ứng xử và đối phó ra sao? Hãy phân tích diễn biến tâm lý của chị Dậu trong đoạn trích này ? Trước khi bọn sai nha tiến vào nhà, mối quan tâm lớn nhất của chị Dậu là gì? Lo chăm sóc cho người chồng vừa tỉnh dậy. ? Tìm những từ ngữ nói về việc chăm sóc chồng của chị Dậu? Lo cho chồng, rón rén bưng bát cháo, động viên chồng cố ăn, chờ xem chồng ăn có ngon miệng hay không. ? Qua những chi tiết đó, em có nhận xét gì về phẩm chất của chị Dậu? ? Khi bọn tay sai đến, Lúc đầu chị Dậu đã có thái độ cư xử ra sao? Vì sao chị làm như vậy? Trình bày. Ban đầu chị Dậu vẫn cố "thiết tha" van xin bởi chị hiểu rằng bọn tay sai hung hãn đang nhân danh "người nhà nước" đi thi hành công vụ, còn chồng chị chỉ là kẻ cùng đinh và đang có tội cho nên chị chỉ van xin. Chị nhận rõ được thân phận người nông dân thấp cổ bé họng quen nhẫn nhục. ? Nhận xét về thái độ của chị Dậu? Trình bày. ? Nhưng đến khi cai lệ đáp lại chị bằng những quả "bịch" vào người chị rồi sấn đến để trói anh Dậu thì thái độ cư xử của chị đã thay đổi ra sao? ? Khi cai lệ tát vào mặt chị rồi nhảy vào cạnh anh Dậu thì chị đã có hành động gì? Trình bày. Cách xưng hô đanh đá tỏ ý coi thường khi đối mặt. Thể hiện thái độ căm giận ngùn ngụt. Hơn thế nữa, tình thế xoay chuyển hoàn toàn khi bọn tay sai là tên cai lệ đã không còn chút lương tâm và tính người nữa. ? Ở đoạn này, chi tiết và cảnh tượng nào gây được sự hào hứng nhất đối với em? Vì sao? Hãy tìm các từ ngữ miêu tả cảnh hào hứng đó ( Phiếu học tập) Hoàn thành phiếu học tập, trình bày. Chị Dậu > < - túm, ấn, xô, đẩy - nhanh như cắt nắm, túm tóc lẳng Cai lệ, người nhà lý trưởng + Cai lệ: lẻo khoẻo, không kịp, ngã, miệng nhem nhẻm thét trói + Người nhà lý trưởng : sấn sổ, giơ gậy chực đánh + Yếu hơn, ngã nhào ra ? Em nhận xét gì về cảnh tượng diễn ra ở cuối văn bản? Trình bày. * Bình: Sau khi chị Dậu càng lùi, càng nhịn thì tên cai lệ càng lấn tới. Tình huống truyện cứ căng thẳng mãi lên, bản chất tàn bạo của tên cai lệ phơi bày trắng trợn. Nước đã tức ! Sau cái tát giáng xuống chị Dậu-> con giun xéo mãi cũng phải quằn-> chị Dậu không thể chịu nổi phải vùng lên. Vừa ra tay, chị đã nhanh chóng biến ... - > ... lúc mới xông vào, chúng hùng hổ dữ tợn bao nhiêu thì giờ đây chúng hài hước thảm hại bấy nhiêu => Còn gì hả hê hơn khi thấy caí ác bị chặn đứng, kể gây ác bị trừng trị. ? Em có nhận xét gì về cách miêu tả của tác giả ở trong đoạn văn này? ? Chị Dậu đã chiến thắng bọn tay sai. Theo em do đâu mà chị có sức mạnh lạ lùng khi quật ngã hai tên tay sai như vậy? - Sức mạnh lạ lùng của chị Dậu bắt nguồn từ sức mạnh của lòng yêu thương và lòng căm hờn. - Xã hội bất công, tàn bạo đã đẩy người nông dân vào tình cảnh vô cùng cực khổ, khiến họ phải liều mạng chống lại ? Qua đoạn trích, em hãy nêu rõ tính cách của nhân vật chị Dậu? - Chị Dậu mộc mạc, hiền dịu, đầy vị tha, sống khiêm nhường, biết nhẫn nhục chịu đựng nhưng hoàn toàn không yếu đuối mà trái lại chị vẫn có sức sống mạnh mẽ và tinh thần phản kháng tiềm tàng. ( Nhóm bàn- 2 phút ) Cách thức: + Bước 1: Giao nhiệm vụ (Thời gian: 5 phút Học sinh: cá nhân sử dụng phiếu học tập hoạt động theo nhóm bàn. Nội dung: Điền vào phiếu học tập Phân công: Bàn...) + Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ. + Bước 3: Trao đổi thảo luận. + Bước 4: Đánh giá chốt kiến thức. ? Em có suy nghĩ gì về lời can ngăn của anh Dậu và câu trả lời dứt khoát của chị Dậu ở cuối văn bản " Thà ngồi tù... tôi không chịu được"? - Ý chí kiên cường tiềm ẩn trong con người chị, chị không còn phải chịu cảnh cứ phải sống cúi đầu mặc cho kẻ ác chà đạp. Hành động của chị Dậu tuy chỉ là bột phát về căn bản chưa giải quyết được gì (chỉ một lúc sau cả nhà chị bị giải ra đình trình quan) tức là chị vẫn bế tắc, nhưng có thể tin rằng khi có ánh sáng cách mạng rọi tới, chị sẽ là một người đi hàng đầu trong cuộc đấu tranh. 3.3. Nhân vật chị Dậu * Chị Dậu chăm sóc chồng - Cháo chín, múc ra bát, quạt cho chóng nguội. - Rón rén bưng một bát đến chỗ chồng. - Ngồi chờ xem chồng ăn có ngon miệng không. -> Là người phụ nữ hiền dịu, yêu thương chồng con. * Khi đối phó với bọn tay sai - Lúc đầu: + run run, thiết tha + xưng hô: cháu - ông -> Nhẫn nhục, van xin, lễ phép, cố khơi gợi từ tâm và lương tri của "ông cai". - Khi bọn tay sai ác độc và tàn nhẫn: + Không thể chịu được -> liều mình cự lại + Vị thế ngang hàng: tôi - ông + Dùng lý lẽ: chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ. - Khi bọn tay tiếp tục hành động ác độc và tàn nhẫn. + Nghiến hai hàm răng. + Xưng hô: mày- bà -> Tư thế đứng trên đầu kẻ thù. -> Chuyển từ đấu lý -> đấu lực. - Cảnh tượng " Tức nước vỡ bờ”: + Chị Dậu chiến thắng, tên cai lệ ngã chỏng quèo, tên người nhà lý trưởng bị túm tóc lẳng ngã nhào. - Hình ảnh đối lập, miêu tả với sắc thái hài hước, chân thực, hợp lí, sống động. -> Làm nổi bật sức mạnh ghê gớm và tư thế ngang tàng của chị Dậu. -> Những tên tay sai hung hãn thành kẻ thảm bại xấu xí, tơi tả. => Là người phụ nữ dịu dàng mà cứng cỏi, đầy vị tha nhưng không yếu đuối; có một sức sống mạnh mẽ, một tinh thần phản kháng tiềm tàng, quyết liệt G H ? Em hiểu gì về nhan đề " Tức nước vỡ bờ " ? Tác giả biên soạn sách đặt tên như vậy có thoả đáng không? Vì sao - Tức nước vỡ bờ là kinh nghiệm dân gian được đúc kết ở đó. - Ngòi bút hiện thực Ngô Tất Tố đã phản ánh đúng hiện thực xã hội: có áp bức có đấu tranh và sức mạnh to lớn của những người nông dân. - Cảnh tức nước vỡ bờ trong đoạn trích đã dự báo cơn bão táp cách mạng của quần chúng nông dân nổi dậy sau này. 3.4. Ý nghĩa nhan đề: Tức nước vỡ bờ - Chân lí dân gian: Có áp bức, có đấu tranh - Chân lí cuộc sống: Con đường của quần chúng bị áp bức chỉ có thể là con đường đấu tranh tự giải phóng, không có con đường nào khác -> Dự báo cơn bão táp mạng của quần chúng nhân dân sau này. Hoạt động 3 : Hướng dẫn tổng kết 4. Tổng kết G H ? Với hai nhân vật tiêu biểu: Tên cai lệ và hình ảnh chị Dậu, em có nhận xét gì về nghệ thuật khắc hoạ nhân vật của tác giả * Bằng ngòi bút hiện thực sinh động, khắc hoạ nhân vật rõ nét. + Nhân vật tên cai lệ được miêu tả nổi bật từ giọng quát thét hống hách đến những lời xỏ xiên đểu cáng, hành động hung hãn, "giọng khàn khàn vì hút nhiều xái cũ" , thân hình "lẻo khẻo" vì nghiện ngập đến tư thế "ngã chỏng quèo" mà miệng vẫn còn "nham nhảm thét trói" -> Tất cả đều làm nổi bật hình ảnh đầy ấn tượng về một tên tay sai trắng trợn, tàn ác, đểu giả, đê tiện. + Nhân vật chị Dậu: Mọi hành động, lời lẽ, cử chỉ đều thể hiện sự nhất quán khá đa dạng: vừa van xin thiết tha lễ phép, vừa ngỗ nghịch "đanh đá" quyết liệt, vừa chan chứa tình yêu thương vừa ngùn ngụt căm thù... * Sử dụng lời ăn tiếng nói bình dị, sinh động của đời sống hàng ngày. Mỗi nhân vật đều có "ngôn ngữ riêng" để bộc lộ tính cách. + Tên cai lệ: thô lỗ, đểu cáng + Chị Dậu: thiết tha, mềm mỏng khi van xin trình bày và đanh thép quyết liệt khi liều mình cự lại; lời lẽ bà hàng xóm thì thật thà, hiền hậu. 4.1. Nghệ thuật - Tạo tình huống truyện có tính kịch tức nước vỡ bờ. - Kể chuyện, miêu tả nhân vật chân thực, bình dị, sinh động (ngoại hình, ngôn ngữ, hành động, tâm lí...) G H H ? Em hiểu gì về cái tên “tức nước vỡ bờ” của văn bản? Thể hiện quy luật của cuộc sống: có áp bức, có đấu tranh. ? Nêu ý nghĩa của văn bản? Trình bày. Đọc ghi nhớ. 4.2. Nội dung – ý nghĩa * Nội dung: - Vạch trần bộ mặt tàn ác bất nhân của xã hội thực dân phong kiến đã đẩy người nông dân vào tình cảnh vô cùng cực khổ. - Vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ nông dân,vừa giầu tình yêu thương vừa có sức sống tiềm tàng mạnh mẽ. * Ý nghĩa: - Tác phẩm phản ánh thực về sức phản kháng mãnh liệt chống lại áp bức của những ng¬ười nông dân hiền lành chất phác. 4.3. Ghi nhớ HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP (5’) - Mục tiêu: củng cố kiến thức, rèn kĩ năng đọc diễn cảm văn bản. - Phương pháp: PP trải nghiệm - Kĩ thuật: đóng vai. Đọc diễn cảm 4 phân vai: Chị Dậu, anh Dậu, Cai lệ, người nhà lý trưởng. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG (4’) - Mục tiêu: vận dụng kiến thức đã học để đưa ra quan điểm về một lời nhận xét. - Phương pháp: giải quyết vấn đề - Kĩ thuật: động não, trình bày một phút... ? Có nhà phê bình nhận xét: “ Tên cai lệ giống như 1 Rôbốt, một công cụ bằng sắt tàn bạo...” Em có đồng ý với ý kiến đó không? Vì sao ? Thảo luận nhóm bàn: 2p- trình bày. => Mặc cho chị Dậu phân bua giãi bày, van xin. Mặc cho anh Dậu rũ rượi như 1 xác chết, Hắn cũng không hề bận tâm hay động lòng, hắn cứ nhảy vào hung hãn thô tục, đánh đấm... hắn không có tình người. Không có tính người…, là cái máy của chế độ thực dân phong kiến. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG - Mục tiêu: tìm tòi, mở rộng thêm những gì đã được học, dần hình thành nhu cầu học tập suốt đời. - Phương pháp: thực hành có hướng dẫn, thảo luận nhóm ? Thái độ của nhà văn với nhân vật như thế nào ? * Yêu cầu: - Thông qua đoạn trích đã vạch trần bộ mặt tàn ác bất nhân của xã hội thực dân nửa phong kiến qua cách hành xử của các nhân vật trong bộ máy chính quyền thực dân phong kiến đã đẩy người nông dân vào tình cảnh vô cùng cực khổ, khiến họ phải liều mạng cự lại. - Sự thấu hiểu cảm thông của tác giả với tình cảnh cơ cực, bế tắc của người nông dân. - Sự phát hiện của tác giả về tâm hồn yêu thương, tinh thần phản kháng mãnh liệt của người nông dân hiền lành chất phác. Đoạn trích cho thấy vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ nông dân giàu tình yêu thương và có sức sống tiềm tàng mạnh mẽ. 4. Hướng dẫn về nhà (2’): * Đối với bài cũ: - Học kĩ nội dung bài học - Đọc diễn cảm đoạn trích (chú ý giọng điệu, ngữ điệu của nhân vật, nhất là sự thay đổi trong ngôn ngữ đối thoại của nhân vật chị Dậu). * Đối với bài mới: Chuẩn bị bài: Bố cục của văn bản - Đọc ví dụ tìm hiểu các đoạn văn xét về hình thức và nội dung. - Bố cục của văn bản, tác dụng của việc xây dựng bố cục. - Sắp xếp các đoạn văn trong bài theo một bố cục nhất định.