BÀI 7 - THƠ TÁM CHỮ VÀ THƠ TỰ DO - BÀI TẬP ĐỌC HIỂU - BẾP LỬA

Bài 1: Bài thơ Bếp lửa gieo vần gì?

A. Vần chân

B. Vần lưng

C. Vần liền

D. Vần hỗn hợp

Bài giải chi tiết:

D. Vần hỗn hợp

Bài 2: (Câu hỏi 1, SGK) Kết cấu của bài thơ Bếp lửa được tổ chức theo trình tự nào? Cảm hứng chủ đạo của tác giả trong bài thơ là gì?

Bài giải chi tiết:

- Kết cấu của bài thơ Bếp lửa được tổ chức theo trình tự: hiện tại – quá khứ hiện tại. Có thể chia bài thơ làm bốn phần:

+ Phần 1 (dòng 1-3): Giới thiệu hình ảnh bếp lửa - hình ảnh khơi nguồn cho dòng hồi tưởng về bả

+ Phần 2 (dòng 4-29): Hồi tưởng về bà và bếp lửa gắn với các kỉ niệm.

+ Phần 3 (dòng 30-37): Suy ngẫm về bà và cuộc đời bà.

+ Phần 4 (còn lại): Hình ảnh bà và bếp lửa sống mãi trong tâm hồn cháu.

Cảm hứng chủ đạo của tác giả trong bài thơ. Bài thơ thể hiện nỗi nhớ, tình thương, sự kính trọng và biết ơn bà của người cháu.

Bài 3: (Câu hỏi 2, SGK) Người cháu đã hồi tưởng các kỉ niệm về bà ở những thời điểm nào? Trong mỗi kỉ niệm đó, tình bà cháu được thể hiện ra sao? Người bà có ý nghĩa gì với người cháu?

Bài giải chi tiết:

Trong phần 2 (dòng 4-29), người cháu hồi tưởng các kỉ niệm về bà ở ba thời điểm chính: "lên bốn tuổi", tám năm ròng", "năm giặc đốt làng".

Trong mỗi kỉ niệm, tình bà cháu được thể hiện như sau:

+ “Lên bốn tuổi": gần với nạn đói mùa xuân năm 1945. In đậm trong tâm trí người cháu là "mùi khói" bếp, "khói hun nhèm mắt cháu" - hình ảnh tượng trưng cho những ngày tháng cơ cực, thiếu thốn trăm bề. Từ đó, người cháu gián tiếp bộc lộ nỗi thương bà. Tình thương ấy khiến người cháu “Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay". 

+ “Tám năm ròng”: gắn với những kỉ niệm đầy ắp tiếng chim tu hú và tình cảm bà cháu sâu sắc xung quanh bếp lửa. Tiếng chim như gợi ra tính cảnh vắng vẻ, cõi cút, với vợi nhớ thương của hai bà cháu. Bà luôn bên cháu, dạy dỗ, chăm sóc châu. Cháu thương bà vất vả, khó nhọc một mình, biết ơn bà. Bà cháu quấn quýt bên nhau.

+ “Năm giặc đốt làng" gần với những năm tháng đau thương, vất vả, giặc tàn phá xóm làng. Bà vẫn vững lòng trước mọi biến cố, tai hoạ, trở thành chỗ dựa tinh thần cho con, cháu. Cháu biết ơn bà.

- Bà không chỉ là người nuôi nấng, dạy dỗ cháu mà còn là chỗ dựa tinh thần của cháu. Tình yêu thương của bà dành cho cháu trở thành nguồn sức mạnh to lớn giúp cháu khôn lớn và trưởng thành.

Bài 4: Biện pháp tu từ ẩn dụ không được sử dụng trong dòng thơ nào sau đây?

A. Cháu thương bà biết mấy nắng mưa

B. Tu hú kêu trên những cánh đồng xa

C. Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn

D. Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ

Bài giải chi tiết:

B. Tu hú kêu trên những cánh đồng xa

Bài 5: (Câu hỏi 3, SGK) Hình ảnh bếp lửa trong bài thơ có đặc điểm gì? Vì sao khi nhắc đến bếp lửa, người cháu lại nhớ đến bà và ngược lại? Hãy chỉ ra ý nghĩa của hình ảnh bếp lửa được khắc hoạ trong bài thơ.

Bài giải chi tiết:

- Trong bài thơ, có 10 lần tác giả nhắc tới bếp lửa. Bếp lửa trong bài thơ vừa là hình ảnh tả thực vừa mang ý nghĩa biểu tượng.

- Khi nhắc đến bếp lửa, người cháu lại nhớ đến bà và ngược lại. Vì bếp lửa do bà nhóm lên, gắn với những khó khăn, gian khổ đời bà, thể hiện sự tảo tần, nhẫn nại và tình yêu thương của bà dành cho con cháu. Bếp lửa được nhóm lên không chỉ bằng nhiên liệu ở bên ngoài mà còn được nhóm bằng ngọn lửa trong lòng bà - ngọn lửa của sức sống, lòng yêu thương, niềm tin của bà.

- Bếp lửa tượng trưng cho tình cảm của bà dành cho con cháu.

Bài 6: Đọc khổ thơ sau (trích Bếp lửa - Bằng Việt) và thực hiện các yêu cầu bên dưới: 

Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu

Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả

Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:

- Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?...

a) Các hình ảnh: "Có ngọn khói trăm tàu", "Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả cho thấy điều gì về cuộc sống của người cháu trong hiện tại?

b) Từ "nhưng" ở đầu dòng thơ thứ ba có ý nghĩa như thế nào?

c) Câu hỏi - Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?" thể hiện tình cảm, cảm xúc gì của người cháu?

Bài giải chi tiết:

a) Các hình ảnh: “Cô ngọn khói trăm tàu", "Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả" cho thấy cuộc sống của người cháu trong hiện tại rất đủ đầy, tràn ngập những điều mới mẻ, niềm vui sướng, hạnh phúc. Đó là cuộc sống gần như đối lập với cuộc sống nhiều khó khăn, vất vả, thiếu thốn, đau thương trong quá khứ của người cháu.

b) Từ "nhưng" ở đầu dòng thơ thứ ba mang tính chất chuyển ý, đồng thời tạo nên mối quan hệ đối lập về nghĩa giữa các từ ngữ ở trước và sau từ này. Mặc dù người cháu đã có cuộc sống hạnh phúc, đầy đủ nhưng không bao giờ quên quá khứ gian khó bên bà, vẫn luôn nhớ về bà và bếp lửa tuổi thơ.

c) Câu hỏi "Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?" thể hiện nỗi nhớ, sự khắc khoái của cháu khi nghĩ về bà và niềm biết ơn vô hạn đối với bà.

Bài 7: Sưu tầm một bài thơ khác viết về người bà, chỉ ra một số điểm giống và khác nhau về nội dung cũng như nghệ thuật giữa bài thơ đó với bài Bếp lửa (Bằng Việt).

Bài giải chi tiết:

Bài thơ “Đò lèn” của Nguyễn Duy

“Thuở nhỏ tôi ra cống Na câu cá
níu váy bà đi chợ Bình Lâm
bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật
và đôi khi ăn trộm nhãn chùa Trần

Thuở nhỏ tôi lên chơi đền Cây Thị
chân đất đi đêm xem lễ đền Sòng
mùi huệ trắng quyện khói trầm thơm lắm
điệu hát văn lảo đảo bóng cô đồng

Tôi đâu biết bà tôi cơ cực thế
bà mò cua xúc tép ở đồng Quan
bà đi gánh chè xanh Ba Trại
Quán Cháo, Đồng Giao thập thững những đêm hàn

Tôi trong suốt giữa hai bờ hư - thực
giữa bà tôi và tiên phật, thánh thần
cái năm đói củ dong riềng luộc sượng
cứ nghe thơm mùi huệ trắng hương trầm

Bom Mỹ dội, nhà bà tôi bay mất
đền Sòng bay, bay tuốt cả chùa chiền
thánh với Phật rủ nhau đi đâu hết
bà tôi đi bán trứng ở ga Lèn

Tôi đi lính, lâu không về quê ngoại
dòng sông xưa vẫn bên lở bên bồi
khi tôi biết thương bà thì đã muộn
bà chỉ còn là một nấm cỏ thôi!”

So sánh bài thơ "Đò lèn" của Nguyễn Duy với bài thơ "Bếp lửa" của Bằng Việt:

Về nội dung:

Điểm giống nhau:

Cả hai bài thơ đều thể hiện tình cảm yêu thương, kính trọng và biết ơn của người cháu dành cho người bà.

Hình ảnh người bà được miêu tả với những phẩm chất tốt đẹp: hiền hậu, tần tảo, chịu thương chịu khó, vất vả cả cuộc đời để nuôi dưỡng con cháu.

Bài thơ đều sử dụng những kỷ niệm tuổi thơ bên bà để thể hiện tình cảm này.

Điểm khác nhau:

Bài thơ "Bếp lửa" tập trung vào hình ảnh bếp lửa - biểu tượng cho sự hy sinh thầm lặng, tình yêu thương vô bờ bến của người bà dành cho cháu. Bếp lửa là nơi bà nhóm lửa, nấu cơm, là nơi sum họp gia đình, là nơi bà kể cho cháu nghe những câu chuyện cổ tích, những lời dạy bảo quý giá.

Bài thơ "Đò lèn" – tập trung vào cuộc sống mưu sinh của bà, đồng thời là thể hiện cuộc đời gian khổ, vất vả của bà. 

Về nghệ thuật:

Điểm giống nhau:

Cả hai bài thơ đều sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống thường nhật.

Cả hai bài thơ đều sử dụng hình ảnh thơ sinh động, giàu sức gợi cảm.

Cả hai bài thơ đều sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa,...

Điểm khác nhau:

Bài thơ "Bếp lửa" sử dụng nhiều phép so sánh, ẩn dụ để miêu tả hình ảnh bếp lửa và thể hiện tình cảm của người cháu.

Bài thơ "Đò lèn" sử dụng nhiều chi tiết thực tế