BÀI 4: TRUYỆN NGẮN

BÀI TẬP ĐỌC HIỂU: CHIẾC LÁ CUỐI CÙNG

Bài 1: Nêu tên các nhân vật trong văn bản chiếc lá cuối cùng và chỉ ra mối quan hệ của các nhân vật ấy.

Soạn chi tiết:

Nhân vật chính:

• Giôn-xi: Một nữ họa sĩ trẻ tuổi đang mắc bệnh nặng và dần dần mất niềm tin vào cuộc sống.

• Bơ-men: Một họa sĩ già sống cùng tòa nhà với Xiu và Giôn-xi, là người đã vẽ chiếc lá cuối cùng để động viên Giôn-xi.

Nhân vật phụ:

• Xiu: Một nữ họa sĩ trẻ tuổi, bạn cùng phòng với Giôn-xi, là người luôn động viên, chăm sóc và lo lắng cho Giôn-xi.

• Bác sĩ: Người điều trị cho Giôn-xi.

Mối quan hệ giữa các nhân vật:

• Giôn-xi và Xiu: Hai người bạn thân thiết, luôn quan tâm, chăm sóc lẫn nhau. Xiu luôn động viên, khích lệ Giôn-xi vượt qua bệnh tật.

• Giôn-xi và Bơ-men: Bơ-men là người xa lạ với Giôn-xi, nhưng khi biết Giôn-xi đang mất dần niềm tin vào cuộc sống, ông đã âm thầm vẽ chiếc lá cuối cùng để động viên cô. Hành động này thể hiện lòng nhân ái và sự quan tâm của Bơ-men đối với Giôn-xi.

• Xiu và Bơ-men: Hai người có mối quan hệ tốt đẹp, cùng nhau chăm sóc Giôn-xi. Xiu rất biết ơn Bơ-men vì đã giúp Giôn-xi lấy lại niềm tin vào cuộc sống.

• Giôn-xi và bác sĩ: Bác sĩ là người điều trị cho Giôn-xi, nhưng Giôn-xi lại không tin tưởng vào lời khuyên của bác sĩ.

Bài 2: Nhan đề Chiếc lá cuối cùng có mối quan hệ như thế nào với nội dung truyện?

Soạn chi tiết:

Nhan đề Chiếc lá cuối cùng liên quan đến chi tiết: Khi bị ốm, nhìn cây thường xuân trụi dần là, Giôn-xi luôn suy nghĩ nếu chiếc lá cuối cùng rụng xuống thì mình cũng sẽ ra đi. Nhưng mãi vẫn không thấy chiếc lá cuối cùng rời cánh, điều đó đã thôi thúc niềm ham sống, nghị lực trong Giôn-xi, giúp cô vượt lên khó khăn, chiến thắng bệnh tật.

Bài 3: (Câu hỏi 3, SGK) Tình huống truyện có gì hấp dẫn? Kết thúc truyện có gì độc đáo? Nếu Xiu và Giôn-xi biết cụ Bơ-men sẽ vẽ chiếc lá trên tường thì câu chuyện có thể thay đổi như thế nào? Vì sao?

Soạn chi tiết:

- Tình huống trong truyện là tình huống đảo ngược. Tình huống đảo ngược trước tiên diễn ra với nhân vật Giôn – xi. Hoàn cảnh túng thiếu lại ốm nặng, cô luôn tự nói với mình rằng cô sẽ không sống lâu nữa và khi cây thường xuân rụng hết lá cô cũng chết. Thấy thân cây chỉ còn vài chiếc lá Giôn-xi và Xiu đều nghĩ rằng ngày mai sẽ chẳng còn chiếc lá nào bám trên cành cây nữa. Vì vậy, Xiu cũng đã vô cùng tuyệt vọng. Cô không còn gì để khuyên Giôn-xi trước thái độ quả quyết của cô ấy. Nếu ai đọc cũng đều nghĩ cứ cố chấp như vậy Giôn-xi sẽ chết. Nhưng cũng vào đúng cái lúc người đọc tin rằng lá thường xuân rụng hết thì một tình huống bất ngờ đã làm đảo lộn mọi dự đoán.

Sự đảo ngược tình huống còn diễn ra đối với cụ Bơ-men. Khác Giôn-xi, lâu nay, cụ vẫn khỏe mạnh. Thế mà, thật bất ngờ, hai ngày sau khi Giôn-xi hồi sinh, cụ lại ra đi cũng bởi căn bệnh viêm phổi. Bơ-men chết, người ta mới hiểu hết tấm lòng cao thượng của người nghệ sĩ đã thất bại trong đường đời.

- Truyện đã sử dụng thành công thủ pháp đảo lộn tình thế hai lần một cách đột ngột, bất ngờ để hấp dẫn người đọc và bộc lộ chủ đề, để lại dư âm, suy nghĩ sâu lắng trong lòng người đọc. Kết truyện cho thấy tấm lòng cao cả của cụ Bơ-men và bài học về lòng khát vọng sống.

- Nếu Xiu và Giôn-xi biết cụ Bơ-men sẽ về chiếc lá trên tường thì câu chuyện không còn hấp dẫn vì Giôn-xi sẽ không cảm thấy chiếc lá kia ngoan cường và không còn được truyền động lực thức tỉnh nữa.

Bài 4: (Câu hỏi 4, SGK) Phân tích tâm trạng của Giôn-xi qua hai lần yêu cầu “kéo mành lên”. Vì sao “chiếc lá cuối cùng" đã giúp Giôn-xi hồi sinh?

Soạn chi tiết:

Phân tích tâm trạng Giôn-xi qua hai lần yêu cầu “kéo mành lên”:

- Lần thứ nhất kèo mảnh lên, tâm trạng Giôn-xi rất nặng nề khi nhìn thấy trên cây chỉ còn một chiếc lá thường xuân. Cô đã nghĩ: “Hôm nay nó sẽ rụng thôi và cũng lúc đó thì em sẽ chết.”. Cô chỉ thấy cô đơn “Cái cô đơn nhất trong khắp thế gian là một tâm hồn đang chuẩn bị sẵn sàng cho chuyến đi xa xôi bí ẩn của mình.

- Lần thứ hai sau khi mành được kéo lên, tâm trạng Giôn-xi bắt đầu thay đổi khi thấy chiếc lá thường xuân vẫn còn đó, cô “nằm nhìn chiếc lá hồi lâu", gọi Xiu và nói “Muốn chết là một tội", rồi cô muốn ăn trở lại “chị có thể cho em xin tí chảo và chút sữa pha ít rượu vang đỏ", muốn trang điểm “đưa cho em chiếc gương tay trước đã, rồi xếp mấy chiếc gối lại quanh em,...", cuối cùng muốn đi du lịch “một ngày nào đó em hi vọng sẽ được vẽ vịnh Na-plơ". Tức là tâm trạng đã phấn chấn, vui vẻ và ham muốn được sống trỗi dậy.

Chiếc lá cuối cùng cứu sống Giôn-xi vì:

• Biểu tượng hy vọng: Chiếc lá mỏng manh bám trụ qua bão tuyết tượng trưng cho sức sống mãnh liệt, khơi gợi trong Giôn-xi ý chí chiến thắng bệnh tật.

• Tình yêu thương: Hành động vẽ lá của cụ Bơ-men thể hiện tình yêu, sự quan tâm và hy sinh cao cả để cứu Giôn-xi, lay động trái tim cô, khiến cô trân trọng cuộc sống.

• Đánh thức ý thức: Chiếc lá khiến Giôn-xi xấu hổ vì sự yếu đuối, thôi thúc cô mạnh mẽ chiến thắng bệnh tật và không phụ tình thương của mọi người.

• Niềm tin cuộc sống: Chiếc lá giúp Giôn-xi tin vào điều tốt đẹp, khơi gợi nghị lực phi thường để vượt qua nghịch cảnh.

Bài 5: (Câu hỏi 5, SGK) Nếu là Giôn-xi, em sẽ có suy nghĩ, cảm xúc như thế nào khi nghe Xiu kể lại sự việc cụ Bơ-men đã qua đời vì sưng phổi sau đêm về “chiếc lá cuối cùng"?

Soạn chi tiết:

Nếu là Giôn-xi, khi nghe Xiu kể lại sự việc cụ Bơ-men đã qua đời vì sưng phổi sau đêm vẽ "chiếc lá cuối cùng", em sẽ có những suy nghĩ và cảm xúc sau:

1. Hối hận và đau buồn:

• Em sẽ vô cùng hối hận vì đã từng nghi ngờ và tuyệt vọng trước cuộc sống.

• Em sẽ cảm thấy đau buồn khôn xiết trước sự ra đi của cụ Bơ-men, người đã âm thầm hy sinh mạng sống để cứu em.

• Em sẽ tự trách bản thân vì đã vô tình khiến cụ Bơ-men phải chịu đựng đêm sương giá để vẽ chiếc lá.

2. Biết ơn và trân trọng:

• Em sẽ vô cùng biết ơn cụ Bơ-men vì đã dành cho em tình yêu thương và sự hy sinh cao cả.

• Em sẽ trân trọng cuộc sống hơn bao giờ hết, vì em đã được cứu sống nhờ sự hy sinh của một người xa lạ.

• Em sẽ quyết tâm sống mạnh mẽ và nghị lực để không phụ tình thương của mọi người, đặc biệt là cụ Bơ-men.

3. Thay đổi quan niệm sống:

• Sau biến cố này, em sẽ thay đổi hoàn toàn quan niệm sống của mình.

• Em sẽ không còn yếu đuối và bi quan trước cuộc sống nữa.

• Em sẽ trân trọng từng khoảnh khắc của cuộc sống và sống một cách có ý nghĩa hơn.

4. Nhớ mãi về cụ Bơ-men:

• Hình ảnh cụ Bơ-men sẽ luôn in đậm trong tâm trí em.

• Em sẽ mãi mãi ghi nhớ công ơn của cụ Bơ-men và sống một cuộc đời xứng đáng với sự hy sinh của cụ.

  1. D. Từ sự hiểu nhầm đến thái độ thông cảm, sẻ chia giữa hai người bạn.

Bài 6: Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

ĐIỀU KHÔNG THỂ NÓI

(Tóm tắt phần lược đi: Truyện mở đầu bằng việc bố Hằng chiêu đãi cả nhà ở một tiệm ăn. Khi vào quán ăn, Hằng lại không muốn ăn nữa và rời đi ngay vị Hằng thoảng nhận ra người bạn cùng lớp làm người bê bát ở quán. Hằng thấy buồn và nhớ lại chuyện ở lớp tuần trước.)

Suốt tuần trước, sau khi thi học kì, học trò 8B sôi nổi bàn tán, chuẩn bị cho buổi liên hoan cuối năm và chuyển đi cắm trại đúng vào ngày đầu tiên của kì nghỉ hè. Mỗi đứa một ý nhưng cuối cùng cũng thoả thuận sẽ làm bún chả tại nhà cái Trang. Còn đi chơi, dự tính sẽ kéo nhau lên Đại Lải. Ở đây nghe nói có hồ tắm, lại có cả rừng bạch đàn để cắm trại vui chơi, tuyệt lắm.

Trong những lần họp lớp để bàn “chủ đề” này chỉ có một nhân vật không tỏ ra hào hứng, cũng chẳng tham gia một lời nào. Đó là Bình – đứa bạn ngồi ở ngay sau lưng Hằng. Trang. Ít nói thì vốn là "bệnh" của Bình rồi. Chả thế mà cậu Hải tếu, vua của các biệt danh đã đặt tên cho Bình ngay khi cậu này từ ngoại thành chuyển về 8B: “Đệ nhất màu chau". Học hành làng nhàng, trong lớp Bình ít được mọi người để ý đến, trừ một vài đứa bạn trai cùng tổ. “Hằng vô tư” lắm lúc như quên bằng cả sự có mặt của Bình ngay sau lưng. Bởi thể khi cả lớp đã chuẩn bị gần xong cho hai buổi liên hoan và cắm trại, thủ quỹ Trang đã thu gần đủ tiền, Hẳng ngạc nhiên thấy Bình nói với Trang:

- Trang ơi, mình... không dự liên hoan được đâu, cả cắm trại nữa. Nhưng bạn đừng nói gì với lớp nhé. Mình... mình... bận

Bấy giờ chỉ có ba đứa ở trong lớp. Cái Trang thì cố nài:

- Cậu định về quê chứ gì? Không hoãn lại vài bữa được à? Cố gắng đi, lớp mình vui thế này, tự nhiên lại vắng một đứa, chán chết.

Như nề Trang. Bình nhăn nhó, ừ hữ:

- Ừ, mình sẽ cố gắng xem. Nhưng nếu mình vắng, các bạn nhớ đừng nói trước cho bọn cậu Hải biết nhé.

Nói rồi cậu ta bỏ ra ngoài sân. Trang vừa kiểm số tiền đã thu vừa phàn nàn:

- Thỉnh thoảng cậu ta lại khác người như thế đấy. Hằng còn nhớ mấy lần cả hội rủ nhau đi chơi Thủ Lệ hay Hồ Tây không. Chả bao giờ Bình tham gia.

Hằng nhìn theo cái bóng áo xanh của Bình, buông ngay một câu:

- Ôi, khác người khác nghiếc gì. Trang biết không, tớ đại ghét những đứa con trai “ki bo". Chắc lại tiếc tiền đấy mà.

Trang dường như không đồng tình với Hằng nhưng chỉ cười. Tính nó vốn hiền.

***

Chiều Chủ nhật ấy. Trang rất ngạc nhiên khi thấy Hằng đột ngột đến nhà Trang và hỏi thăm về Bình.

Thì ra trong lớp 8B, chỉ có Trang và một vài bạn nữa biết rằng nhà Bình rất nghèo. Chị gái Bình đi lấy chồng xa. Bố Bình đã nghỉ hưu sớm và bệnh tật, chỉ còn mẹ Bình là công nhân xí nghiệp may quốc phòng nhưng cũng đang tạm nghỉ vì không có việc. Bình vừa đi học vừa phải đi làm thêm phụ giúp bố mẹ...

Bấy giờ thì Hằng đã hiểu vì sao Bình không đi học thêm nhiều như bọn Hằng. ngoài môn Văn là môn Bình học hơi yêu. Hằng cũng chưa “vô tư” đến nỗi không biết rằng so với lương hưu của bố Bình thi gần hai mươi ngàn đóng góp cho lớp là quá nhiều.

- Này, nhưng mà tại sao tự nhiên ấy lại quan tâm đến cậu Bình thể hả? Không để ý đến vẻ tỏ mỏ, hơi đùa cợt của Trang, Hằng rủ:

- Hay là lát nữa bọn mình đến nhà Bình chơi đi! Tớ chở ấy. Nhà Bình ở ngô Quỳnh thì cũng gần đây thôi. Đi nhé Trang!

Trang chỉ còn biết tròn mắt nhìn vẻ mặt khác thường của Hằng, sửng sốt không nói được gì, “Hằng vô tư”, “Hằng phối bỏ" như đã biến thành một cô bé khác.

Giá mà Trang cũng được nhìn thấy Bình ở quán phở sáng nay! Giá mà Hằng có thể nói được cho Trang nghe nỗi ân hận tràn ngập trong lòng Hằng kể từ lúc ấy...

(Trần Thiên Hương. Tuyển tập truyện viết cho thiếu nhi từ sau Cách mạng tháng Tám, NXB Giáo dục, 1999)

a) Văn bản Điều không thể nói viết về chuyện gì?

A. Về những kỉ niệm trong một lần đi liên hoan của học sinh lớp 8B 

B. Kể câu chuyện buồn về những người bạn trong cùng một lớp

C. Nhắc lại những kỉ niệm đáng nhớ của gia đình nhân vật Hằng

D. Từ sự hiểu nhầm đến thái độ thông cảm, sẻ chia giữa hai người bạn

b) Sự việc trong truyện được kể theo trình tự nào?

A. Kể lại sự việc đang xảy ra

B. Kể lại sự việc đã xảy ra lâu rồi

C. Từ chuyện hiện tại nhớ lại sự việc trước đó

D. Từ sự việc trước đó nhắc lại chuyện hiện tại

c) Câu văn nào miêu tả nội tâm của nhân vật Hằng?

A. Trang chỉ còn biết tròn mắt nhìn vẻ mặt khác thường của Hằng, sửng sốt không nói được gì, “Hằng vô tư”, “Hằng phối bỏ" như đã biến thành một cô bé khác.

B. Bấy giờ thì Hằng đã hiểu vì sao Bình không đi học thêm nhiều như bọn Hằng, ngoài môn Văn là môn Bình học hơi yếu.

C. Trong những lần họp lớp để bàn “chủ đề" này chỉ có một nhân vật không tỏ ra hào hứng, cũng chẳng tham gia một lời nào.

D. Giá mà Hằng có thể nói được cho Trang nghe nỗi ân hận tràn ngập trong lòng Hằng kể từ lúc ấy..

d) Yếu tố quan trọng nhất tạo nên bất ngờ trong phần kết thúc của truyện là gì?

A. Thái độ, tình cảm và sự quan tâm của Hằng đối với Bình ngược lại lúc đầu

B. Sự ngạc nhiên của Trang về cách ứng xử của “Hằng vô tư” đối với Bình

C. Hằng đã hiểu vì sao Bình không đi học thêm nhiều như bọn Hằng

D. Hằng đã rủ Trang đến thăm nhà riêng của Bình ở ngõ Quỳnh

e) Em hiểu Điều không thể nói trong văn bản trên là điều gì?

Soạn chi tiết:

1. C. Từ chuyện hiện tại nhớ lại sự việc trước đó.

2. A. Trang chỉ còn biết tròn mắt nhìn vẻ mặt khác thường của Hằng, sửng sốt không nói được gì, “Hằng vô tư”, “Hằng phối bỏ" như đã biến thành một cô bé khác.

3. A. Thái độ, tình cảm và sự quan tâm của Hằng đối với Bình ngược lại lúc đầu.

4. Em hiểu "Điều không thể nói" trong văn bản trên là: Lời xin lỗi chân thành của Hằng dành cho Bình.