BÀI 9 - BI KỊCH VÀ TRUYỆN - BÀI TẬP ĐỌC HIỂU - ĐÌNH CÔNG VÀ NỔI DẬY

Bài 1: Dựa vào nội dung giới thiệu kịch Kim tiền ở mục 1. Chuẩn bị (SGK, trang 93), hãy nêu đặc điểm của thể loại bi kịch thể hiện qua nội dung của vở kịch này.

Bài giải chi tiết:

Từ nội dung giới thiệu kịch Kim tiến trong SGK, có thể nêu đặc điểm của thể loại bi kịch:

- Thứ nhất, đề tài vở kịch viết về câu chuyện buồn bã, đau đớn với những tình huống căng thẳng và kết thúc bi thảm. Câu chuyện xoay quanh sự việc buồn về cuộc đời nhân vật Trần Thiết Chung: từ chỗ là một người coi thường tiền bạc, vật chất, trọng danh dự, phẩm giá.... đến chỗ bị tiền chi phối, trở thành ông chủ mô tham lam, gia dinh tan nát và cuối cùng chết vì tiền.

- Thứ hai, xung đột trong vở kịch thể hiện ở cả hai loại:

+ Xung đột giữa những khát vọng đẹp đẽ của nhân vật với hoàn cảnh thực tế: Đó là xung đột, mâu thuẫn giữa cuộc sống vật chất (tiền bạc) với cuộc sống hạnh phúc

của gia đình, xã hội....

+ Xung đột nằm trong chính nhân vật: Đó là cuộc đấu tranh giằng xé giữa vẻ đẹp khát vọng, những giá trị tích cực của nhân vật Trần Thiết Chung khi còn trẻ, chưa bị tha hoá bởi đồng tiền với phần bóng tối của cuộc sống nợ nần, cơm áo ghì sát đất trong nội tâm nhân vật.

Kết thúc câu chuyện đầy các xung đột bi kịch: gia đình đào lộn, con bóp cổ mẹ kế, những người nổi dậy giết ông chủ mô Trần Thiết Chung....

Bài 2: (Câu hỏi 2, SGK) Em dựa vào những chi tiết nào để biết được bối cảnh và tình hình căng thẳng của câu chuyện?

Bài giải chi tiết:

- Các chỉ dẫn sân khấu (in nghiêng trong văn bản), ví dụ: Bồng có tiếng nói lẻo xẻo, tiếng giày chạy thình thịch lên cầu thang, rồi cửa phia buồng kế toán mở bung ra. Người loong toong mặt cắt không ra một hột máu, hớt hơ hớt hải chạy vào, nhìn về phía bản giấy không có ai, liền chạy thẳng đến cửa buồng ăn thông vào tư thất của ông Chung.

- Lời thoại của nhân vật, ví dụ, chi tiết ông Chung gọi điện cho đồn lính Tây

như: “Tôi đây... tôi là ông Chung, chủ mỏ Tiêu Giao đây... Vâng... cu lì ở mỏ tôi nó nổi loạn... Nó đương kéo nhau phá nhà kho... Vâng... nguy cấp vô cùng, quan đi vắng thì ông cứ cho ngay ông quản đem ngay lĩnh lại đẹp bọn cu li giúp tôi... Vâng... nếu chờ quan thi chậm quá... có thể nguy đến tính mệnh chúng tôi mất... Vâng, ông giúp chúng tôi, không bao giờ chúng tôi dám quên ơn... Vâng... hai chục người mới được... A lô! A lô! A lô!...".

Bài 3: (Câu hỏi 3, SGK) Phân tích nhân vật ông chủ mô Trần Thiết Chung qua thái độ, lời thoại và hành động....

Bài giải chi tiết:

Thái độ của nhân vật trong kịch đều thông qua hành động và ngôn ngữ (lời

thoại). Nhân vật Trần Thiết Chung hiện lên trong đoạn trích là một ông chủ mỏ luôn bình tĩnh, cứng rắn. Điều đó được thể hiện qua các lời thoại và hành động như:

- Lời thoại:

+ Nói với bà Ba: "Lính ở đồn đến bây giờ, không sợ.", "Ô hay, sợ cái gì... Minh cứ để tôi ra xem chúng nó nói gì... Có súng đây, sợ gì.........

+ Hoặc đối thoại với những người nổi loạn: “Nếu ai không nghe lời, còn đứng lảng vảng ở ngoài đường, lính ở đồn xuống ngay bây giờ, tôi sẽ hạ lệnh bắn về tội phiến loạn...".....

- Hành động: gọi điện cho đồn lính khổ xanh, ra lệnh chặn cửa, giẳng tay bà đi ra chỗ cửa số, để khẩu súng lục một bên, chống hai tay thẳng ra, ghẻ đầu ra ngoài nhìn xuống..

Bài 4: (Câu hỏi 4, SGK) Qua đoạn trích, hãy nhận xét cách xây dựng diễn biến xung đột của tác giả.

Bài giải chi tiết:

Diễn biến xung đột trong đoạn trích được xây dựng theo hướng ngày càng căng thẳng, bất ngờ.

- Ban đầu: Sau khi được loong toong bảo có nổi loạn, bên ngoài xa xa có tiếng hò reo, lúc rõ, lúc không rõ, tuỳ theo gió thổi, Trần Thiết Chung gọi điện thoại nhờ đồn Tây giúp.

- Trong khi ông nói tê-lê-phôn, tiếng ồn ào cùng ngày càng to hơn, bà Ba nhìn ông rồi lại nhìn ra cửa.

- “Bà Ba (Đương nhìn qua cửa số bỗng kêu rú lên) – Mình ơi, nó kéo đổ cột dây thép... mình gọi mau lên, đồ rồi!".

- Ông Chung sai loong toong chặn cửa: “Này, này! Anh kéo thêm bàn ghế mà chặn thêm vào nữa, nghe không! Mau lên!... Mau lên!".

- Ông nói rồi lại bàn giấy, kéo ngăn kéo, lấy ra một khẩu súng lục và giơ ra.

- Khi quân nổi loạn đốt nhà kho: “Bà Ba (Bỗng kêu to lên) – Mình ơi! Khôi! Khỏi ở đằng nhà kho... Thôi chết rồi, chúng nó đốt nhà kho, mình ơi!".

- Trần Thiết Chung buộc phải ra cửa sổ đối thoại với những người nổi dậy, đã bị thương và chết.

- Kết thúc bất ngờ: Cá Bích nháy vào bóp cổ bà Ba và mở két tủ, những người nổi dậy phá tung cửa xông vào.

Bài 5: Dẫn ra một số chỉ dẫn sân khấu trong đoạn trích và phân tích tác dụng của các chỉ dẫn đó.

Bài giải chi tiết:

Ví dụ:

> "Ông Chung sai loong toong chặn cửa: “Này, này! Anh kéo thêm bản ghế mà chặn thêm vào nữa, nghe không! Mau lên!... Mau lên!":

Thể hiện sự bối rối, lo lắng của ông Chung trước tình hình nguy cấp.

Tạo cảm giác gấp gáp, vội vã cho diễn biến câu chuyện.

> "Bà Ba (Bỗng kêu to lên) – Mình ơi! Khôi! Khỏi ở đằng nhà kho... Thôi chết rồi, chúng nó đốt nhà kho, mình ơi!":

Thể hiện sự hoảng loạn tột độ của bà Ba khi nhà kho bị đốt.

Tạo cảm giác bi thảm, tuyệt vọng cho người đọc.

Tác dụng của chỉ dẫn sân khấu:

Chỉ dẫn sân khấu giúp người đọc hình dung được bối cảnh, hành động và cảm xúc của nhân vật.

Tạo hiệu quả kịch tính, hấp dẫn.

Bài 6: Đọc đoạn trích sau (trích Đình công và nổi dậy – Vì Huyền Đắc) và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

“Tiếng ở dưới đường (Lại ồn ào hơn trước) – Anh em ơi! Ông ấy gọi lính về để bắn chết anh em... Bắn thì bắn... không sợ... Có giỏi cử bần chết cả đi xem nào... Anh em ơi! Đừng đợi lính đến, phá, phá cái nhà này đi cho ông... Phá... đốt... phá! 

Rồi ở trong những tiếng ồn ào bỗng có tiếng nổ to hơn. Dứt tiếng nổ thì thấy ông Chung giơ tay phải bưng lấy trán, còn tay trái, ông vịn vào vai bà Ba. Bà nhìn lên thấy máu ở trán ông chảy ròng ròng xuống tay ông thì kêu rủ lên.

Bà Ba – Ối giời ơi, nó bắn chết chồng tôi rồi... (Bà vừa kêu vừa khóc, vừa dịu ông, đỡ ông ngồi xuống ghế. Ông vừa ngồi xuống ghế xong thì xoài tay ra, gục đầu xuống bản, bất tỉnh nhân sự. Bà cuống quýt, rờ vào chỗ vết thương, ngước mắt nhìn quanh quẩn để cầu cứu, nhưng không thấy ai. Bà lại lạy ông) Ông ơi! Ông ơi! Ông ơi ới ông ơi! (Ông nắc lên một cái rồi xoài hằn người ra, một tay buông thông xuống. Bà ôm chặt lấy ông, một ngơ ngác như hóa điên) Ối giời ơi! Giời đất ơi! Chồng tôi chết rồi! Có ai cứu chúng tôi... Ối giời ơi! (Bà rờ tràn ông, rồi lại rờ tay ông. Bà chạy đi, chạy lại, rồi lại đừng dừng lại, ngẫm nghĩ một lát. Sau vụt đến bên ông, thò tay móc tỉu ông, túi bên phải, túi bên trái, rồi bà rút ra một chùm chìa khóa. Bà đi ra tù két tìm chia khoa cho vào lỗ khoá. Ngay lúc bấy giờ, cái cửa kính phía tay phải bỗng bật tung ra, kính vỡ rơi loảng xoảng. Bà giật mình, dùng tay nhìn ra. Một người đàn ông bận đồ Tây nhảy xuống sản. Người ấy đừng nhìn các phía rồi chạy xông lại phía từ két. Bà Ba hình như đã nhìn rõ người đàn ông nên kêu rú lên) Cả Bích! Mày... (thì vừa bị người đàn ông nhảy xổ vào giơ hai tay bóp cổ. [...] Cả Bích, vì chỉnh người đàn ông ấy là cả Bích, đẩy bà Ba ngã ra đấy, rồi ra tù két mở tủ. Cả Bích vừa xoay cải chia thì có tiếng rầm rộ ở buồng kế toán. Cửa bị phá tung ra. Kẻ xẻng, người cuốc, kẻ dao, người gậy ùa vào). [...]

Màn hạ thật nhanh."

a) Nhận biết và dẫn ra ví dụ cụ thể của các yếu tố: tên nhân vật, lời nhân vật, chỉ dẫn sân khẩu trong đoạn trích trên.

b) Điều gì khiến người đọc bất ngờ khi đọc đoạn trích trên? Dẫn ra chỉ tiết mà em thấy bất ngờ nhất.

c) Trong đoạn trích trên, vì sao tác giả chủ yếu sử dụng các chỉ dẫn sân khấu?

d) Em hãy hình dung về kết cục của câu chuyện gia đình Trần Thiết Chung.

Bài giải chi tiết:

a) Trong đoạn trích có tất cả các yếu tố: nhân vật, lời nhân vật và chỉ dẫn sân khấu.

Tên nhân vật, ví dụ: Bà Ba.

Lời nhân vật, ví dụ: “Ối giời ơi, nó bắn chết chồng tôi rồi...".

Chỉ dẫn sân khấu, ví dụ: Bà vừa kêu vừa khóc, vừa đâu ông, đỡ ông ngồi xuống ghế. Ông vừa ngồi xuống ghế xong thì xoài tay ra, gục đầu xuống bàn, bất tỉnh nhân sự.

b) Người đọc bất ngờ khi đọc đoạn trích trên vì diễn biến câu chuyện quá nhanh, mâu thuẫn căng thẳng giữa các nhân vật bị đẩy lên đỉnh điểm... Chi tiết bất ngờ nhất là trong lúc hỗn loạn ấy, nhân vật Cả Bích (con trai cả của Trần Thiết Chung) xuất hiện: nhảy xổ vào giờ hai tay bóp cổ bà Ba, đầy bà Ba ngã ra đấy, rồi ra tù két mở tủ để lấy tiền,...

c) Trong đoạn trích trên, tác giả chủ yếu sử dụng các chỉ dẫn sân khấu vì dùng lời thoại không thể tái hiện được bối cảnh và hành động của nhân vật trong tình huống rất hỗn loạn, căng thẳng mà phải thông qua các chỉ dẫn sân khấu.

d) Hình dung về kết cục của câu chuyện:

Đoạn trích kết thúc với cảnh những người dân ùa vào nhà ông Chung, tuy nhiên tác giả không cho biết kết cục cụ thể. Do đó, người đọc có thể hình dung ra nhiều kết cục khác nhau cho câu chuyện:

Nhóm người dân giải cứu bà Ba và trừng phạt Cả Bích: Đây là kết cục có khả năng xảy ra cao nhất, thể hiện niềm tin vào công lý và sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác.

Nhóm người dân cướp bóc tài sản của ông Chung: Đây là kết cục bi thảm, thể hiện sự tham lam, ích kỷ của con người trong hoàn cảnh khó khăn.

Câu chuyện vẫn tiếp tục diễn biến theo một hướng khác: Tác giả có thể để ngỏ kết thúc để người đọc tự suy diễn hoặc tiếp tục câu chuyện trong phần sau.