BÀI 7 - THƠ TÁM CHỮ VÀ THƠ TỰ DO - BÀI TẬP VIẾT

Bài 1: Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

Dải mây trắng đỏ dần trên đỉnh núi,

Sương hồng lam ôm ấp nóc nhà tranh,

Trên con đường viền trắng mép đồi xanh,

Người các ấp tưng bừng ra chợ Tết.

Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc;

Những thằng cu áo đỏ chạy lon xon,

Vài cụ già chống gậy bước lom khom,

Cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ.

Thằng em bé nép đầu bên yếm mẹ,

Hai người thôn gánh lợn chạy đi đầu,

Con bò vàng ngộ nghĩnh đuổi theo sau.

Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa,

Tia nắng tía nháy hoài trong ruộng lúa,

Núi uốn mình trong chiếc áo the xanh,

Đồi thoa son nằm dưới ánh bình minh.

(Trích Chợ Tết - Đoàn Văn Cừ, dẫn theo Hoài Thanh - Hoài Chân, Thi nhân Việt Nam, NXB Văn học, Hà Nội, 1996)

- Chỉ ra cách gieo vần và ngắt nhịp trong đoạn thơ trên.

- Đoạn thơ sử dụng các phương thức biểu đạt nào?

- Các biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn thơ trên là gì?

- Đoạn thơ viết về điều gì?

- Tác giả thể hiện tình cảm, cảm xúc nào?

Bài giải chi tiết:

1. Cách gieo vần và ngắt nhịp:

Cách gieo vần:

Vần bằng: "đỉnh núi", "nóc nhà tranh", "mép đồi xanh", "chợ Tết", "cỏ biếc", "lon xon", "lom khom", "thắm", "mẹ", "sau", "sữa", "ruộng lúa", "xanh", "bình minh"

Vần trắc: "đỏ dần", "sương hồng lam", "viền trắng", "tưng bừng", "vui vẻ", "áo đỏ", "gậy", "yếm", "bé", "gánh lợn", "ngộ nghĩnh", "đuổi", "rỏ", "nháy hoài", "uốn mình", "thao son"

Thơ sử dụng cách gieo vần linh hoạt, xen kẽ vần bằng và vần trắc, tạo nên âm điệu du dương, nhịp nhàng.

Cách ngắt nhịp:

Đoạn thơ được ngắt nhịp 4/3 xen kẽ với 3/3, tạo nên sự linh hoạt, uyển chuyển trong nhịp điệu.

2. Phương thức biểu đạt:

Miêu tả: Đoạn thơ sử dụng chủ yếu phương thức miêu tả để vẽ nên bức tranh sinh động về cảnh sắc thiên nhiên và không khí náo nhiệt của phiên chợ Tết.

Biểu cảm: Tác giả thể hiện niềm vui sướng, háo hức của người dân khi đi chợ Tết qua những từ ngữ như "tưng bừng", "vui vẻ", "lặng lẽ".

3. Biện pháp tu từ:

So sánh:

"Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa"

Nhân hóa:

"Tia nắng tía nháy hoài"

Ẩn dụ:

"Áo the xanh" (của núi)

"Son" (của đồi)

Điệp ngữ:

"hai người thôn"

Từ ngữ gợi tả:

"Đỏ dần", "hồng lam", "tưng bừng", "vui vẻ", "ngộ nghĩnh", "nháy hoài", "the xanh", "bình minh", "lặng lẽ"

4. Nội dung:

Đoạn thơ vẽ nên bức tranh sinh động về cảnh sắc thiên nhiên và không khí náo nhiệt của phiên chợ Tết quê hương. Trên nền cảnh thiên nhiên tươi đẹp, rực rỡ sắc màu, những con người từ khắp các thôn xóm đổ về chợ Tết, tạo nên một không khí tấp nập, đông vui. Mỗi hình ảnh đều mang đậm nét đẹp bình dị, mộc mạc của làng quê Việt Nam.

5. Tình cảm, cảm xúc:

Tác giả thể hiện niềm vui sướng, háo hức của người dân khi đi chợ Tết. Qua những hình ảnh miêu tả sinh động, ta cảm nhận được tình yêu quê hương tha thiết của tác giả.

Bài 2: Viết một bài thơ tám chữ về một chủ đề mà em yêu thích. Sau đó, hãy chỉ ra:

- Vần và nhịp của bài thơ.

- Kết cấu hoặc bố cục của bài thơ.

- Cảm hứng chủ đạo và tư tưởng của bài thơ.

- Các biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ (nếu có).

Bài giải chi tiết:

Mùa thu Hà Nội

Lá vàng bay rợp con đường

Hồ Gươm êm đềm sóng vỗ

Bóng thu in đậm mái đình

Lòng ta bâng khuâng mơ mộng

Sen hồng rực rỡ ven bờ

Gió đưa hương thơm thoang thoảng

Tiếng cười trẻ thơ vang vọng

Cánh chim chao liệng trời cao

Hà Nội mùa thu đẹp sao

Lòng người say đắm ngất ngây

Bức tranh thiên nhiên tuyệt vời

Mùa thu Hà Nội nhớ mãi.

Phân tích bài thơ:

Vần và nhịp:

Bài thơ được viết theo thể thơ tám chữ, gieo vần bằng theo cặp câu 1 - 2, 3 - 4, 5 - 6, 7 - 8.

Nhịp thơ 4/4, tạo nên âm điệu du dương, nhẹ nhàng, thể hiện tâm trạng bâng khuâng, mơ mộng của tác giả trước cảnh sắc mùa thu Hà Nội.

Kết cấu hoặc bố cục:

Bốn câu thơ đầu miêu tả cảnh sắc thiên nhiên mùa thu Hà Nội: lá vàng, hồ Gươm, sen hồng, chim bay.

Hai câu thơ tiếp theo thể hiện cảm xúc của tác giả: say đắm, ngất ngây trước vẻ đẹp mùa thu.

Hai câu thơ cuối khẳng định lại vẻ đẹp của mùa thu Hà Nội và thể hiện niềm nhớ nhung của tác giả.

Cảm hứng chủ đạo và tư tưởng:

Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là tình yêu quê hương, đất nước. Tác giả say đắm trước vẻ đẹp của mùa thu Hà Nội, một vẻ đẹp bình dị, mộc mạc nhưng vô cùng tinh tế.

Tư tưởng của bài thơ thể hiện qua hai câu thơ cuối: "Mùa thu Hà Nội nhớ mãi". Tác giả không chỉ yêu mến mùa thu Hà Nội mà còn nhớ nhung quê hương, đất nước tha thiết.

Bài 3: Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

"... Trong khung cảnh đó, những con người chiến thắng trở về được khắc hoạ bằng những dòng thơ thật đẹp:

Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng,

Cả thân hình nồng thở vị xa xăm

Bức tượng đài người dân chải tạc giữa trời đất, một bức tượng đài có hình khối, màu sắc và cả hương vị đặc trưng đã làm toát lên một phong thái, một thần sắc đặc biệt. Màu da rám nắng là tín hiệu của một đời sống lao động chân tay vất vả, phải vật lộn với thiên nhiên để tồn tại, màu da của cuộc đời gần gũi với trời đất, với nắng gió, chịu đựng được nắng sương, một màu da từng trái. Vị xa xăm không chỉ là vị muối mặn mòi, nồng đậm từng in dấu trên bất kì người đi khơi nào mà còn mang một ý vị tượng trưng, gợi cảm: đây hình ảnh những người trai làng chải sang một sắc thái huyền thoại, cổ tích, gợi hơi thở của đại dương, của biển xa, của những chân trời tít tắp, nơi con người kiên cường, dũng cảm làm nên những kì công đáng khâm phục. Quen mà lạ, thực mà hư là hình ảnh những con người ấy, những đứa con của lòng biển, của đại dương"

(Trần Đình Sử (Chủ biên), Phân tích, bình giảng tác phẩm văn học 8,

NXB Giáo dục, 2001)

a) Đoạn trích trên nêu cảm nghĩ của người viết về những dòng thơ nào trong bài thơ Quê hương (Tế Hanh)?

b) Những từ ngữ nào trong các dòng thơ ấy được người viết đi sâu vào lí giải, cảm nhận? Người viết có những cảm xúc, suy nghĩ hay liên tưởng, tưởng tượng như thế nào?

c) Trong đoạn trích, người viết nêu cảm nghĩ của mình trực tiếp hay gián tiếp?Vì sao?

Bài giải chi tiết:

a) Đoạn trích trên nêu cảm nghĩ của người viết về những dòng thơ sau trong bài thơ "Quê hương" (Tế Hanh):

Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng, Cả thân hình nồng thở vị xa xăm.

b) 

Từ ngữ: "da ngăm rám nắng", "nồng thở vị xa xăm"

Cảm xúc, suy nghĩ, liên tưởng, tưởng tượng:

"Da ngăm rám nắng": gợi tả màu da đặc trưng của người dân chài, dày dặn bởi nắng gió, sương mù, toát lên vẻ đẹp khỏe khoắn, rắn rỏi.

"Nồng thở vị xa xăm": gợi tả không chỉ mùi mặn mòi của biển cả mà còn là hương vị của những chân trời rộng lớn, những cuộc phiêu lưu, những điều bí ẩn, huyền ảo.

Qua đó, người viết cảm nhận được vẻ đẹp khỏe khoắn, rắn rỏi, đầy sức sống của người dân chài, đồng thời cũng trân trọng cuộc sống lao động vất vả, gắn bó với biển cả của họ.

c)

Người viết nêu cảm nghĩ của mình trực tiếp.

Lý do:

Người viết sử dụng các từ ngữ "đẹp", "tượng đài", "hình khối", "màu sắc", "hương vị", "phong thái", "thần sắc", "kỳ công" để thể hiện sự ngưỡng mộ, trân trọng đối với hình ảnh người dân chài.

Người viết sử dụng các biện pháp tu từ so sánh, ẩn dụ, nhân hóa để làm nổi bật vẻ đẹp của người dân chài, đồng thời thể hiện cảm xúc của mình một cách rõ ràng, trực tiếp.

Bài 4: Hãy viết đoạn văn nêu cảm nghĩ của em về một yếu tố nội dung hoặc nghệ thuật mà em cho là đặc sắc nhất của bài thơ Nhật kí đô thị hóa (Mai Văn Phấn).

Bài giải chi tiết:

Bài thơ "Nhật ký đô thị hóa" của Mai Văn Phấn là một bức tranh sinh động về quá trình đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ tại Việt Nam, với những góc nhìn độc đáo và đầy ám ảnh. Trong tác phẩm này, yếu tố nội dung nổi bật nhất chính là sự đan xen giữa vẻ đẹp hiện đại và nỗi lo lắng về môi trường bị tàn phá bởi sự phát triển đô thị. Em đặc biệt ấn tượng là hình ảnh "Mẹ ơi / Mẹ! Giờ con thấy bóng râm từ bùn đất", thể hiện sự trăn trở của nhà thơ về sự mất mát thiên nhiên, về tương lai của môi trường sống. "Đất ở dưới chân mà cao hơn những suy nghĩ của mình" là lời nhắc nhở con người về trách nhiệm bảo vệ môi trường, về việc cần cân bằng giữa phát triển và gìn giữ thiên nhiên. Với ngôn ngữ thơ giàu sức gợi, hình ảnh thơ độc đáo và giàu ý nghĩa, "Nhật ký đô thị hóa" đã vẽ nên một bức tranh sinh động về quá trình đô thị hóa, đồng thời khơi gợi những suy tư về vai trò của con người trong việc bảo vệ môi trường. Bài thơ là lời cảnh tỉnh cho xã hội về những hệ quả tiêu cực của đô thị hóa, đồng thời là lời kêu gọi con người chung tay bảo vệ môi trường sống.