BÀI 4: TRUYỆN NGẮN

BÀI TẬP TIẾNG VIỆT

Bài 1: (Bài tập 1, SGK) Mỗi lời dẫn (in đậm) ở bên A thuộc cách dẫn nào ở bên B?

Mẫu: a) -4).

Soạn chi tiết:

a) – 4)

b) – 3)

c) – 2)

d) – 1)

Bài 2: (Bài tập 2, SGK) Tìm lời dẫn trong những đoạn văn dưới đây. Xác định các trường hợp: dẫn lời nói thành tiếng, dẫn lời văn, dẫn ý nghĩ, dẫn trực tiếp, dẫn gián tiếp. Chỉ ra đặc điểm giúp em nhận biết mỗi cách dẫn và sự phù hợp của cách dẫn đó trong mỗi đoạn văn.

a) Bản “Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền" của Cách mạng Pháp năm 1791 cũng nói: "Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi. ". (Hồ Chí Minh)

b) Ông kể lại hôm Tây vào khủng bố. Chúng nó có bao nhiêu thằng, bao nhiêu Tây, bao nhiêu Việt gian, đi những đường nào, đốt phá những đâu đâu, và dân quân, tự vệ làng ông bố trị, cầm cự ra sao, rành rọt, tỉ mỉ như chính ông lão vừa mới dự trận đánh ấy xong... (Kim Lân)

c) Hoạ sĩ nghĩ thầm: "Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn.". (Nguyễn Thành Long)

Soạn chi tiết:

a) Lời dẫn trong đoạn văn: “Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lời và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi.” – là lời dẫn trực tiếp. Lời dẫn được tách ra khỏi phần đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép. Hồ Chí Minh đã trích nguyên câu văn trong Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791 để khẳng định tự do, bình đẳng là quyền mà tất cả mọi người dân trên thế giới được hưởng.

b) Lời dẫn trong đoạn văn: Chúng nó có bao nhiêu thằng, bao nhiêu Tây, bao nhiêu Việt gian, đi những đường nào, đốt phá những đâu đâu và dân quân, tự vệ làng ông bố trí, cầm cự ra sao, rành rọt, tỉ mỉ như chính ông lão vừa mới dự trận đánh giặc ấy xong thật… - là lời dẫn gián tiếp. Lời dẫn không trích y nguyên lời nói của nhân vật mà đã điều chỉnh, thay đổi theo lời người thuật lại. Lời dẫn này đã giúp cho tác giả thể hiện được cách nhìn nhận đánh giá của mình về nhân vật thông qua lời kể của nhân vật.

c) Lời dẫn trong đoạn văn: “Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn.”. – là lời dẫn trực tiếp ý nghĩ của nhân vật. Lời dẫn được tách ra khỏi phần đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép. Lời dẫn này thể hiện sự đánh giá chủ quan của tác giả đối với anh thanh niên, sự đánh giá này chưa chắc đã đúng.

Bài 3: Có thể chuyển lời dẫn trực tiếp trong mỗi đoạn văn dưới đây thành lời dẫn gián tiếp không? Vì sao?

a) Văn Cao đã kể lại những kỉ niệm của buổi hôm đó: "Bài Tiến quân ca đã nổ như một trái bom. Nước mắt tôi trào ra. Xung quanh tôi, hàng ngàn giọng hát cất vang lên theo những đoạn sôi nổi...". (Theo Ngọc An)

b) Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng nói: "Tôi sống ngày nào cũng là vì đất nước ngày đó.”. (Theo Trần Thị Ngọc Luyến)

c) Vừa đến ngõ, ông lão đã lên tiếng:

Chúng mày đâu rồi, ra thấy chia quà cho nào. (Kim Lân)

d) Bà ngoại nó vừa vuốt tóc nó vừa dỗ:

Cháu của ngoại giỏi lắm mà! Châu để ba cháu đi rồi ba sẽ mua về cho châu một cây lược. (Nguyễn Quang Sáng)

Soạn chi tiết:

Có thể chuyển đổi lời dẫn trực tiếp thành lời dẫn gián tiếp trong các đoạn văn trên. Lý do là vì:

• Bản chất của lời dẫn gián tiếp: Lời dẫn gián tiếp là cách thức thuật lại lời nói, ý nghĩ của người khác một cách không trực tiếp, bằng cách sử dụng ngôn ngữ của người dẫn.

• Tính chất của các đoạn văn: Các đoạn văn trên đều ghi lại lời nói của các nhân vật cụ thể. Do đó, việc chuyển đổi lời dẫn trực tiếp thành lời dẫn gián tiếp sẽ giúp cho văn bản trở nên mạch lạc, trôi chảy hơn, đồng thời thể hiện rõ ràng hơn ý đồ của người viết.

a) Văn Cao đã kể lại những kỉ niệm của buổi hôm đó:

• Lời dẫn trực tiếp: "Bài Tiến quân ca đã nổ như một trái bom. Nước mắt tôi trào ra. Xung quanh tôi, hàng ngàn giọng hát cất vang lên theo những đoạn sôi nổi..."

• Lời dẫn gián tiếp: Văn Cao đã kể lại những kỉ niệm của buổi hôm đó. Ông cho biết khi nghe bài Tiến quân ca, ông đã xúc động đến rơi nước mắt. Xung quanh ông, hàng ngàn người cũng cất cao tiếng hát theo giai điệu sôi nổi của bài ca.

b) Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng nói:

• Lời dẫn trực tiếp: "Tôi sống ngày nào cũng là vì đất nước ngày đó."

• Lời dẫn gián tiếp: Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng nói rằng ông sống mỗi ngày đều vì đất nước.

c) Vừa đến ngõ, ông lão đã lên tiếng:

• Lời dẫn trực tiếp: "Chúng mày đâu rồi, ra thấy chia quà cho nào."

• Lời dẫn gián tiếp: Vừa đến ngõ, ông lão đã lên tiếng gọi những đứa trẻ. Ông bảo chúng ra nhận quà.

d) Bà ngoại nó vừa vuốt tóc nó vừa dỗ:

• Lời dẫn trực tiếp: "Cháu của ngoại giỏi lắm mà! Châu để ba cháu đi rồi ba sẽ mua về cho châu một cây lược."

• Lời dẫn gián tiếp: Bà ngoại vừa vuốt tóc cháu vừa khen ngợi cháu. Bà bảo cháu ngoan ngoãn để ba đi mua cho cháu một cây lược mới.

Bài 4: Trong những lời dẫn gián tiếp (in đậm) dưới đây, lời dẫn nào có thể chuyển thành lời dẫn trực tiếp, lời dẫn nào không thể chuyển được? Vì sao?

a) Em đoán chắc lúc nì Nghĩ đang ngồi nói chuyện với mạ. Mạ rót nước cho Nghi uống, lấy bánh tét, bánh ít cho Nghi ăn. (Phùng Quân)

b) Mạ dặn nói lại với cậu mạ không giận chuyện con trốn nhà đi Vệ quốc đoàn mô. (Phùng Quán)

c) Thấy nó luỳnh quỳnh, tôi vừa thấy tội nghiệp, vừa buồn cười, nghĩ chắc thể nào nó cũng chịu thua. (Nguyễn Quang Sáng)

Soạn chi tiết:

• Lời dẫn a), c) và d) là dẫn gián tiếp ý nghĩ của nhân vật. Do đó, không thể chuyển đổi lời dẫn này thành lời dẫn trực tiếp.

• Lời dẫn b) là dẫn gián tiếp lời nói thành tiếng của nhân vật. Do đó, có thể chuyển đổi lời dẫn này thành lời dẫn trực tiếp.