BÀI 2: TRUYỆN THƠ NÔM

BÀI TẬP ĐỌC HIỂU: KIỀU Ở LẦU NGƯNG BÍCH

Bài 1: (Câu hỏi 1, SGK) Đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích có thể chia làm mấy phần? Trình bày nội dung chính của mỗi phần.

Soạn chi tiết:

Đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích có thể chia làm ba phần:

- Phần 1 (từ đầu đến “Nửa tỉnh nửa cảnh như chia tấm lòng. "): miêu tả tâm trạng cô đơn của Thuý Kiều khi ở trên lầu Ngưng Bích.

- Phần 2 (tiếp theo đến “Có khi gốc tử đã vừa người ôm?"): thể hiện nỗi nhớ của Thuý Kiều đối với người yêu, đối với cha mẹ khi nàng bị giam trên lầu Ngưng Bích.

- Phần 3 (phần còn lại): miêu tả nỗi buồn lo, cảm giác vô vọng về thân phận của Thuý Kiều.

Bài 2: Trong câu thơ “Tưởng người dưới nguyệt chén đồng. / Tin sương luống những rày trông mai chờ", Thuý Kiều nhớ tới điều gì?

A. Những đêm ngắm trăng cùng gia đình

B. Buổi trao duyên cho Thuý Vân

C. Buổi hẹn ước thề nguyền cùng Kim Trọng

D. Đêm trăng tháng Ba sau buổi du xuân cùng các em

Soạn chi tiết:

C. Buổi hẹn ước thề nguyền cùng Kim Trọng

Bài 3: (Câu hỏi 2, SGK) Khung cảnh được miêu tả ở sáu dòng thơ đầu có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện tâm trạng của Thuý Kiều?

Soạn chi tiết:

Nguyễn Du tập trung miêu tả ngoại cảnh thiên nhiên ở lầu Ngưng Bích để thể hiện nỗi cô đơn, sự lo sợ, bồn chồn của Thuý Kiều nơi lầu cao lạnh lẽo, lơ lửng giữa trời.

- Từ chiếc lầu chơ vơ giữa trời, Thuỷ Kiều nhìn ra khắp bốn bề xung quanh. Cảnh vật ở đây được Nguyễn Du miêu tả bằng nghệ thuật ước lệ và thù pháp đối xứng ("non xa trăng gần”, “cồn nọ” – “dặm kia") làm nổi bật sự xa lạ, tĩnh mịch, lạnh lẽo, có cảm giác như đang bủa vây người con gái cô độc.

- Ngoại cảnh ở đây với những hình ảnh “Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia" như đang hăm doạ con người. Nó giống như những nấm mồ gợi lên sự chết chóc, báo trước những tai ương.

- Không gian tĩnh lặng và vô hồn, không một bóng người, không một hình ảnh thân thuộc như cảng làm tăng thêm sự hãi hùng, bế tắc trong lòng nàng.

- Thời gian cũng biểu hiện sự cô độc, “bẽ bàng”, ngao ngán, vô vọng....

Sự tĩnh lặng vô hồn ấy đối lập với sự trăn trở, thao thức, lo sợ khôn nguôi trong lòng người thiếu nữ đang đau khổ, càng làm cho những tình cảm chất chứa trong lòng nàng thêm trĩu nặng (“Nửa tỉnh nửa cảnh như chia tấm lòng").

Khung cảnh ở đây rõ ràng đã góp phần quan trọng vào việc biểu lộ tâm trạng của Thuý Kiều khi ở lầu Ngưng Bích.

Bài 4: Phân tích nỗi nhớ thương của Thuý Kiều trong tám dòng thơ từ dòng 7 đến dòng 14. Chỉ ra vai trò của lời độc thoại trong việc diễn tả tâm trạng nhân vật.

Soạn chi tiết:

- Tâm trạng của Thuý Kiều trong tám dòng thơ từ dòng 7 đến dòng 14:

+ Ở lầu Ngưng Bích, người đầu tiên mà Kiều nhớ đến sau những biến cố dữ dội trong đời là Kim Trọng, người tình mà nàng đã nặng lòng thể nguyên. Dẫu sao, với song thân thì Kiều đã phần nào thể hiện được sự đền ơn đáp nghĩa qua hành động bản mình để cứu cha và em, còn với Kim Trọng thì nàng vẫn luôn mang mặc cảm mắc nợ vì đã không đền đáp được ân tình của chàng, nhất là sau khi bị Mã Giám Sinh lừa và đưa vào lầu xanh của Tủ Bà.

+ Tiếp đó là nỗi nhớ thương cha mẹ: Nguyễn Du đã vận dụng một loạt điển tích văn học để diễn tả nỗi mong chờ mòn mỏi của cha mẹ đối với người con gái chịu thiệt thòi, không biết đang lưu lạc và đau khổ nơi nao, qua đó thể hiện lòng hiếu thảo của Kiều đối với cha mẹ.

Điều đó cho thấy Thuý Kiều là người chung thuỷ, sống tình nghĩa, luôn biết hi sinh cho người khác, trong khi nàng mới thực sự là người đáng thương nhất.

- Vai trò của lời độc thoại trong việc diễn tả tâm trạng Thuý Kiều:

+ Tám dòng thơ này chính là lời của Thuý Kiều, bởi đó là những lời xuất phát từ tâm can của nhân vật, khi nhớ lại những kỉ niệm với Kim Trọng và tưởng tượng ra cảnh chàng về tim mình mà không gặp, tưởng tượng ra cảnh cha mẹ lo lắng cho mình, thương nhớ cha mẹ sẽ không có người chăm sóc. Những lời độc thoại của Thuý Kiều trong đoạn này đã diễn tả một cách sâu sắc thể giới nội tâm của người con gái lần đầu tiên xa nhà và rơi vào hoàn cảnh đầy trắc trở, đau thương.

+ Lời độc thoại là một trong những biện pháp nghệ thuật tiêu biểu trong Truyện Kiều bên cạnh thủ pháp tả cảnh ngụ tỉnh.

+ Độc thoại nội tâm rất gần với bút pháp miêu tả tâm lí trong văn học hiện đại. Nô bộc lộ trực tiếp những suy nghĩ, tình cảm của nhân vật trữ tình, giúp cho việc miêu tả nhân vật một cách chân thật hơn.

Bài 5: (Câu hỏi 5, SGK) Kiều ở lầu Ngưng Bích được coi là một trong những đoạn trích thể hiện tài năng của Nguyễn Du trong nghệ thuật tả cảnh ngụ tỉnh. Hãy phân tích tám dòng thơ cuối để làm sáng rõ điều đó.

Soạn chi tiết:

Tám dòng thơ cuối là đoạn thơ Nguyễn Du sử dụng bút pháp tả cảnh ngụ tỉnh một cách điêu luyện, bên cạnh đó là thủ pháp tăng cấp, sử dụng điệp ngữ và từ láy tượng hình, tượng thanh trong cách miêu tả.

- Điệp khúc “Buồn" thể hiện tâm trạng luôn được xếp đứng trước từ "trông" (quan sát). Hai từ này luôn được đặt lên đầu các dòng lục nhân mạnh tâm trạng buồn thương, cô độc của Thuý Kiều.

- Những “cánh buồm xa xa" chỉ là ước mong vô vọng mà thôi. Nó chỉ càng khiến nàng thêm buồn rầu, thất vọng. 

- Nỗi buồn đó được đây đến cao trào mang màu sắc thân phận ở hai dòng tiếp theo khí Thuý Kiều liên hệ cuộc đời mình với những cánh hoa lạc trôi theo dòng nước vô định, không phương hưởng, không ngày trở lại. Đây là những câu thơ ám ảnh nhất về nỗi buồn lưu lạc, là những dự cảm vô thức về tương lai mờ mịt của Thuý Kiều.

- Nỗi buồn đau dâng trào biển thành nỗi hoảng loạn, khiếp sợ, khi khoảng cách tầm nhìn càng thu hẹp, khi nàng phải đối diện với chính mình: Con sóng lớn gầm thét dưới chân lầu Ngưng Bích ấy cũng chính là những đợt sóng nội tâm đầy bi kịch đang giằng xé lòng Kiều.

Việc miêu tả cảnh vật thiên nhiên ở đây đã diễn tả sâu sắc thể giới tâm trạng đầy đau khổ, bế tắc, vô vọng của Thuý Kiều.

Bài 6: Dựa vào 14 dòng thơ đầu, nhập vai Thuý Kiều, viết đoạn văn (khoảng 10-12 dòng) thể hiện tâm trạng của nhân vật này.

Soạn chi tiết:

Trước lầu Ngưng Bích, trong cảnh vật mênh mông, hoang vắng, tâm trạng ta chìm trong buồn bã, cô đơn và đau xót. Ta nhìn "bốn bề bát ngát xa trông" và cảm thấy "cát vàng cồn nọ, bụi hồng dặm kia". Cảnh vật thiên nhiên càng rộng lớn bao nhiêu thì nỗi buồn của ta càng mênh mông bấy nhiêu. Thúy Kiều ta đã quen với việc suốt ngày ở trong cái lầu buồn tẻ, sớm quen với việc trò chuyện cùng cây cỏ hoa lá nơi đây. Hôm nay lại là một ngày mới trôi qua trong lầu Ngưng Bích, mọi thứ dường như chẳng thay đổi kể từ ngày bị Tú Bà giam lỏng nơi đây, ta vẫn phải ở nơi này, gió lạnh lẽo vẫn thổi vào. Càng nghĩ ta càng thấy lo lắng phải bật lên câu hỏi tu từ. Phải biết đến bao giờ ta mới có thể rửa sạch được những ô uế của tấm lòng son chung thủy để có thể đáp lại tình yêu của Kim Trọng. Ký ức về Kim Trọng và gia đình lại ùa về trong tâm trí ta. Ta nhớ người thương, ta “xót người tựa cửa hôm mai”. Ta lo sợ ở nơi quê hương mọi thứ đã đổi thay, cha mẹ ta lại càng ngày càng già yếu nên ta vô cùng day dứt, áy náy vì chưa làm tròn bổn phận phụng dưỡng cha mẹ của một người con. Nỗi nhớ ấy càng da diết, càng xót xa hơn khi ta ý thức được thân phận bấp bênh của mình. Khung cảnh mở ra trước mắt ta là một cảnh hoàng hôn cửa bể chiều hôm, những tia nắng cuối ngày, phản chiếu trên mặt biển xanh khiến mọi thứ nhuốm màu sẫm. Có cái gì đó tha thiết và nỗi nhớ mong, ta dường như tiếc nuối những ngày tháng trước kia. Các từ ngữ thấp thoáng, xa xa diễn tả sự lẻ loi, đơn độc giống như tình cảnh của bản thân mình bây giờ.