BÀI 1. KHẢ NĂNG LỚN LAO CỦA TIỂU THUYẾT

VĂN BẢN. XUÂN TÓC ĐỎ CỨU QUỐC

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH1: Khi nói về nhân vật văn học có thể gây cho độc giả sử chú ý, tò mò ngay từ cái tên, bạn nghĩ tới những nhân vật nào, nêu nhận xét?

CH2: Nêu những hiểu biết của bạn về tiếng cười trào phúng trong sáng tác văn học (đối với trào phúng, thủ pháp trào phúng, giọng điệu trào phúng…).

ĐỌC VĂN BẢN

CH1: Chú ý cách giới thiệu về sự kiện qua những chi tiết cụ thể và các yếu tố hé lộ giọng điệu trần thuật chính.

CH2: CH văn này có thể gợi lên ấn tượng gì về nhân vật Xuân Tóc Đỏ?

CH3: Người kể chuyện đã miêu tả chân dụng các nhân vật bằng giọng điệu như thế nào?

CH4: Đoạn văn cho thấy điều gì về bản chất của cuộc bãi binh bố trận được nhà nước thuộc địa triển khai trước một sự kiện chính trị quan trọng?

CH5: Lí do sự hài lòng của các đối tượng tham dự sự kiện đã được diễn tả như thế nào?

CH6: Sự cường điệu trong cách miêu tả phản ứng của vua Xiêm đem lại hiệu quả nghệ thuật gì?

CH7: Các quan chức nhà nước có động thái gì nhằm cứu vãn tình hình? Các động thái đó mang tính chất khôi hài như thế nào? 

CH8: Nhịp điệu trần thuật ở đoạn này có gì đáng chú ý?

CH9: Bạn có liên tưởng gì đến thực tế thường diễn ra sau một sự kiện thể thao hay văn hóa mà bạn được biết?

CH10: Cách xưng hô của nhân vật Xuân Tóc Đỏ có gì đáng chú ý?

CH11: Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn có ý nghĩa nghệ thuật như thế nào?

CH12: Có thể dùng những từ ngữ gì để khái quát về tính chất phản ứng của đám đông được thể hiện qua đoạn này?

SAU KHI ĐỌC

CH1: Tóm tắt các sự việc chính được kể trong đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc bằng một sơ đồ phù hợp.

CH2: Xác định ngôi kể, điểm nhìn đã được nhà văn lựa chọn và ý nghĩa của ngôi kể, điểm nhìn ấy trong việc làm sáng tỏ bản chất hiện thực theo khám phá và quan niệm của ông.

CH3: Theo bạn, tình huống nào đóng vai trò quan trọng nhất trong việc tạo nên kịch tính và bước ngoặt của toàn bộ sự kiện được kể trong đoạn trích? Hãy phân tích tính chất của tình huống đó.

CH4: Phân tích nét đặc sắc của cảnh Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng. Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn của người kể chuyện gợi cho bạn liên tưởng đến thể loại văn học nào có đặc điểm hình thức tương tự?

CH5: Nêu nhận xét khái quát về sự tương đồng và khác biệt giữa ngôn ngữ của người kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật ở đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc.

CH6: Tìm những câu văn có sử dụng biện pháp tu từ nói mỉa và nghịch ngữ trong văn bản.

CH7: Đoạn trích đã cho thấy điều gì về phong cách hiện thực của nhà tiểu thuyết Vũ Trọng Phụng? Nêu một số thủ pháp được nhà văn sử dụng để tăng cường khả năng bao quát hiện thực cho các trang viết của mình.

CH8: Bạn suy nghĩ gì về trạng thái bị thôi miên và lên đồng của một xã hội, như thực tế được miêu tả trong đoạn trích.

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu ấn tượng của bạn về khả năng của tiểu thuyết trong việc diễn tả bức tranh đời sống, thời đại qua học đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc. 

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH1: 

- Có thể kể tới một vài cái tên như: Chí Phèo, Xuân Tóc Đỏ,…

- Tên độc đáo, mới lạ, hứng thú cho người đọc.

CH2: 

- "Tiếng cười tào phúng" trong sáng tác văn học là nguyên tắc phản ánh nghệ thuật với tính chất hóm hỉnh, sâu cay, châm biếm. 

- Tiếng cười trào phúng thường xuất hiện khi tác giả muốn chỉ trích, mỉa mai một vấn đề, nhân vật nào đó.

- Thông qua tiếng cười trào phúng, người viết phê phán các vấn đề tồn đọng một cách chân thực và sâu sắc nhất. 

 ĐỌC VĂN BẢN

CH1: 

Không gian: Sân quần Rollandes Varreau 

+ "Tuy giá vé vào cửa là ba đồng hạng bét, số công chúng sáng hôm ấy, cũng trên ba nghìn"

+ Quang cảnh sân quần hỗn loạn bởi sự náo nhiệt của người hâm mộ.

+ Cụm từ “chết một cách rất thể thao”: Thể hiện thái độ châm biếm, mỉa mai của tác giả. 

=> Từ những chi tiết thể hiện cách giới thiệu về sự kiện, tác giả đã cho thấy một khung cảnh hỗn loạn, nực cười

=> Giọng điệu trần thuật chính của tác phẩm là giọng điệu trần thuật (tự sự) nhưng đậm chất trào phúng. 

CH2: Xuân trong cách kể của cô Tuyết hiện lên là một người tài giỏi, là niềm hi vọng sẽ đem lại chiến thắng trong trận đấu. 

CH3: Giọng điệu chủ yếu được sử dụng ở đây là giọng điệu hài hước, châm biếm: 

CH4: 

Đoạn văn: Tổng cục đã phái rất nhiều người sục sạo khắp bốn phương trời, để họ phải lục lọi cho ra hai cái ông quán quân bí mật ấy, nhưng vô hiệu quả! Chính gia đình của hai ông cũng kêu không biết hai ông đi đâu từ đêm hôm trước… Làng thể thao nhốn nháo lên, kẻ ngạc nhiên sửng sốt, người lo sợ kinh hoàng. Không ai biết rằng lúc ấy, hai ngài vẫn còn nằm trên cái sàn lim có nhiều rệp ở căn phòng đề bô của nhà Sécurité. Chính Sở Mật thám mà cũng lại không biết nốt, vì có bao nhiêu nhân viên đều chia nhau đi hộ giá ngoài phố cả, người ta chưa có người và chưa đủ thì giờ xét căn cước và hỏi cung hai kẻ bị bắt kia nữa! Và Tổng cục kết luận rằng đó chính là một sự phá hoãng, một cuộc phản trắc, một vố chơi xỏ lại Tổng cục, cũng như cái thói, cái thông bệnh của những nhà thể thao có danh tiếng xưa nay. Sau cùng Tổng cục đành phải cứu chữa sự sai hẹn của mình trước công chúng, bằng cách mời nhà quán quân quần vợt Xiêm La ra thử tài với Xuân Tóc Đỏ.

CH6: Ông Văn Minh, ông bầu vô cùng sung sướng vì người của ông được đại diện cho Hà thành để giữu cái danh dự cho Tổ quốc, trước nhà vô địch Xiêm. 

CH7:

• Diễn tả tâm trạng tức giận của vua Xiêm và góp phần tạo nên không khí căng thẳng cho trận đấu. 
• Thông qua sự phản ứng của vua Xiêm có thể thấy tình hình chính trị, ngoại giao thời bấy giờ không hề đơn giản. 

CH8: 

+ Bảo Xuân Tóc Đỏ hãy nhường quán quân Xiêm vì đây là một việc hệ trọng, có liên quan đến vận mệnh của đất nước.

Tính chất khôi hài được thể hiện:

• Trong tình huống khẩn cấp, quan chức nhà nước bỏ khán đài để đi bàn chuyện nhường bàn thắng.
• Ông Văn Minh trong các cuộc đối thoại thường rất ngây ngô
•  Các quan chức coi trận đấu là việc liên quan đến vận mệnh quốc gia

=> Để chiến thắng, quan chức nhà nước đã chọn phương án yêu cầu đối thủ nhường, đây là một lối suy nghĩ hèn nhát, thiển cận.

CH9: Nhịp điệu đó giúp nhà văn làm làm nổi bật không khí căng thẳng, kịch tính, tạo sự hồi hộp cho độc giả theo dõi. 

CH10: 

Có thể liên tưởng đến:

+ Những cuộc thảo luận diễn ra sau mỗi trận đấu thể thao. 

+ Quảng bá hình ảnh tại các sự kiện lớn. 

CH11: Cách gọi này cho thấy Xuân Tóc Đỏ coi thường quần chúng, coi mình là thượng đẳng, là bề trên, là một nhân vật cao cao tại thượng.

CH12: Những ghi chú trong ngoặc đơn có thể được xem xét như một yếu tố nghệ thuật để tăng cường sự chân thật và sâu sắc trong một đoạn văn đặc biệt là đoạn văn miêu tả một nhân vật diễn thuyết

CH13: Các từ ngữ có thể được dùng để khái quát về tính chất phản ứng của đám đông: ngưỡng mộ, hân hoan, hào hứng. 

SAU KHI ĐỌC

CH1: Vua Xiêm tới Bắc Kỳ => Xuân Tóc Đỏ đăng kí tham gia thi quần vợt => dùng thủ đoạn để thắng => Vào chung kết với quán quân Xiêm => Nhận lệnh “phải thua” => Cơ hội ngụy biện “hi sinh vì nghĩa lớn” => Đám đông tung hô “anh hùng cứu quốc”, vĩ nhân dân tộc.

CH2: 

- Ngôi kể: Nhà văn đã dùng ngôi kể thứ ba để kể lại toàn bộ sự việc, hóa thân thành người chứng kiến toàn bộ câu chuyện. 

- Tác dụng: 

+ Giúp tác giả có cái nhìn chân thực và toàn diện về các sự kiện và nhân vật trong câu chuyện

+ Mở rộng khả năng của tác giả để thay đổi góc nhìn và chuyển đổi giữa các nhân vật.

- Điểm nhìn: Nhà văn sử dụng điểm nhìn toàn tri để diễn tả và khắc họa lại sự việc. 

- Tác dụng:

+ Cho phép tác giả mô tả và đánh giá hiện thực từ nhiều góc độ, từ đó chỉ ra và phê phán những vấn đề xã hội xuất hiện trong xã hội đương thời, 

CH3: Theo tôi, tình huống đóng vai trò quan trọng nhất trong việc tạo nên kịch tính và bước ngoặt toàn bộ sự kiện được kể trong đoạn trích là tình huống Xuân Tóc Đỏ đánh thua bàn cuối

Bởi:

+ Xuân Tóc Đỏ không chỉ là một tay vợt mà còn là một biểu tượng quốc gia, được công chúng đặt niềm tin và hy vọng. 

+ Phản ứng của công chúng sau trận đấu, như những lời la ó và gọi tên, cho thấy sự thất vọng và sự chấp nhận không tốt từ phía người hâm mộ.

+ Tuy nhiên, đây cũng là một sự kiện để Xuân Tóc Đỏ được công chúng chú ý

=>Từ một kẻ bị mắng chửi với những từ ngữ đầy thất vọng, giờ đây Xuân lại được tung hô, là một anh hùng của nước nhà. 

CH4:

Những nét đặc sắc trong cách Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng:

- Diễn thuyết thành thạo, đánh trúng tâm lý công chúng, hướng tới mục tiêu lý tưởng cao cả là "cứu quốc"

- Sử dụng ngôn từ đanh thép, tạo ra ấn tượng mạnh mẽ

- Thuyết phục công chúng bằng cách tỏ ra mình là người cao thượng

=> Công chúng cảm phục và ngưỡng mộ. Điều này cho thấy Xuân Tóc Đỏ đã thuyết phục thành công.

Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn của người kể chuyện gợi cho ta liên tưởng đến thể loại văn học có đặc điểm hình thức tương tự đó là Kịch.

- Dấu ngoặc đơn có thể truyền đạt biểu cảm và ngữ tố của nhân vật

- Dấu ngoặc đơn thường được sử dụng để châm biếm, làm nổi bật những từ hoặc cụm từ có ý nghĩa châm biếm, mỉa mai

CH5:

CH6: 

Những câu văn có sử dụng biện pháp tu từ nói mỉa:

- "Tuy giá vé vào cửa là ba đồng hạng bét, số công chúng hôm sau ấy, cũng trên ba nghìn. Sân quần Rollandes Varreau của Hà Thành bữa ấy đã ghi được một chỗ rẽ cho lịch sử thể thao"

- "Tiếng loa vừa vang lên xong, công chúng vỗ tay hoan nghênh tức khắc. Vì rằng tài nghệ của Hải, Thụ và Xuân, thì người ta đã nhiều lần mục kích hết rồi"

Những câu văn sử dụng biện pháp tu từ nghịch ngữ: 

- "Đức vua Xiêm đã lộ ra mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái nước có hàng triệu con voi"

- “Với cái hùng biện của một người đã thổi loa những hiệu thuốc lậu, với cái tự nhiên của một anh lính cờ chạy hiệu rạp hát, lại được ông Văn Minh vặn đĩa kèn, Xuân Tóc Đỏ đã chinh phục quần chúng như một chính trị gia đại tài của Phương Tây”.

- “Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả đấm chào loài người, nhẩy xuống đất, lên xe hơi. Rồi mấy chiếc xe của các bạn thân nó mở máy chạy, để lại cái đám công chúng nghìn người bùi ngùi và cảm động”.

CH 7: Nhà văn phanh phui, mổ xẻ trực tiếp thực trạng xã hội, không chỉ miêu tả cuộc sống của người dân lao động mà còn diễn tả trực diện tàn ác của bọn tư sản, quan lại, địa chủ trong xã hội đương thời. 

CH8: Trong đoạn trích, tình trạng này diễn ra trong thời kì “cũ mới tranh nhau”, “Á - Âu xáo trộn”, lúc này những bọn kệch cỡm, dởm đời lộng quyền với những mưu đồ riêng. Và đây cũng chính là môi trường thuận lợi để bọn “kí sinh trùng” như Xuân Tóc Đỏ lộng hành. 

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Gợi ý

• "Xuân Tóc Đỏ Cứu Quốc" của Vũ Trọng Phụng là một đoạn trích có khả năng diễn tả bức tranh đời sống và thời đại một cách chân thực và biểu lộ tình cảm một cách trực tiếp, trực diện nhất.
•  Đoạn trích cũng là một minh chứng rõ ràng cho sự tài năng của tác giả trong việc tái hiện một xã hội đa chiều, đầy mâu thuẫn và phức tạp.
•  Có thể nói, tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá khứ, mà còn làm nổi bật những vấn đề xã hội, nhân văn, nâng tầm giá trị của tác phẩm. 
• Khả năng diễn tả bức tranh đời sống và thời đại trong tiểu thuyết đã giúp chúng ta đón nhận và suy ngẫm về những biến cố và giá trị của một thời kỳ đã qua một cách sâu sắc nhất.