BÀI 1. KHẢ NĂNG LỚN LAO CỦA TIỂU THUYẾT

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: BIỆN PHÁP TU TỪ NÓI MỈA, NGHỊCH NGỮ ĐẶC ĐIỂM VÀ TÁC DỤNG

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

CH1: Xác định biện pháp tu từ nói mỉa và phân tích hiệu quả của nó ở từng trường hợp sau đây:

a. Công chúng luôn vỗ tay hoan hô Xuân, còn trên khán đài, đức vua Xiêm đã lộ ra mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái nước có hàng triệu con voi. (Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)

b. Trên mép ông, ông đã bao công trình mới cấy được từng ấy râu. [...] Thì sau hết, những lông tơ nó cũng dài ra, và trông rõ hơn. Và đến bây giờ, đứng ở hai bên miệng ông, nó hình thành hai cái dấu chua nghĩa (...) (Nguyễn Công Hoan, Đồng hào có ma)

CH2: Xác định nghịch từ trong các câu có hàm ý mỉa mai sau và cho biết căn cứ thực hiện điều này.

a. Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả đấm chào loài người, nhẩy xuống đất, lên xe hơi (Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)

b. Bước đường công danh của ông cũng bắt đầu từ chức lí trưởng vượt qua những bậc phó tổng, chánh tổng, rồi cơm rượu, bò lợn và quan phủ, quan tỉnh hiệp sức với nhau đưa ông lên ghế nghị viện. (Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

CH3: Phân tích hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng nghịch ngữ trong các trường hợp sau:

a. Đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục hết trong lòng sông, hình như mỗi lần có chiếc thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này, mỗi lần có chiếc nào nhô vào đường ngoặt sông là một số hòn bèn nhổm dậy để vồ lấy thuyền. (Nguyễn Tuân, Người lái đò sông Đà)

b.Trong lúc ấy ông nhà báo cấp tiến với xã hội và bảo thủ với gia đình vội vàng lấy bút máy và sổ tay ra ghi chép, coi những lời lẽ quý hóa ấy tựa hồ bật ở miệng một vĩ nhân mà ra… (Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI

CH1: 

a,

- Biện pháp tu từ nói mỉa: "mặt rồng"; "vị thiên tử"

- Tác dụng: 

+ Nhấn mạnh danh vọng, quyền thế của đức vua Xiêm. 

+ Tiếng cười mỉa mai cho thấy nhà vua đang sử dụng danh vọng, quyền thế của mình một cách không đúng chỗ. 

b, 

- Biện pháp tu từ nói mỉa: "bao công trình", "từng ấy", "dấu chua". 

- Tác dụng:

+ Phác họa dáng vẻ hợm hĩnh của ông quan.

+ Tố cáo dáng vẻ táng tận lương tâm của bọn cường hào ác bá.

CH2: 

a. 

- Nghịch ngữ: "nó giơ quả đấm chào loài người"

- Căn cứ: dựa trên ý nghĩa, "đấm" và "chào" là hai hành động không thể cùng xuất hiện trong một trường hợp. 

+ "Đấm": Hành vi bạo lực.

+ "Chào": Hành vi thể hiện lịch sự, có văn hóa.

b. 

- Nghịch ngữ: "cơm rượu, bò lợn"

- Căn cứ: Tác giả chỉ ra hành trình thăng tiến làm quan của "ông".

CH3: 

a.

- Nghịch ngữ: "ầm ầm mà quạnh hiu"

- Hiệu quả nghệ thuật:

+ "ầm ầm": đại diện cho sự ồn ào, náo nhiệt

+ "quạnh hiu": sự trầm lặng, vắng vẻ.

Sự đối lập trong từ ngữ đã giúp Nguyễn Tuân vẽ nên một con sông Đà hung bạo. 

b. 

- Nghịch ngữ: "cấp tiến với xã hội" và "bảo thủ với gia đình"

- Hiệu quả nghệ thuật: Sự đối lập giữa "gia đình" và "xã hội", Vũ Trọng Phụng đã chỉ ra sự tạo nghịch và vẽ nên một con người sĩ diện.