BÀI 9. VĂN HỌC VÀ CUỘC ĐỜI

VĂN BẢN. HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK                                            

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH1: Hãy nhớ lại một tình huống mà bạn tự mâu thuẫn với chính mình. Khi ấy bạn đã cảm thấy ra sao? Chia sẻ về những trải nghiệm cụ thể đó.

ĐỌC VĂN BẢN

CH1: Hình dung về cảnh tượng được tái hiện trên sân khấu (ánh sáng, âm thanh, hình ảnh,...).

CH2: Xác định giọng điệu và lập luận của các nhân vật Hồn Trương Ba, Xác Hàng Thịt.

CH3: Hình dung giọng điệu, hành động của nhân vật trên sân khấu.

CH4: Hình dung cảnh tượng được miêu tả trong đoạn kết của vở kịch.

SAU KHI ĐỌC

CH1: Tóm tắt những sự kiện chính trong từng lớp kịch. Nêu nhận xét về diễn biến của các sự kiện đó.

CH2: Xác định xung đột chính trong đoạn trích. Qua xung đột đó, Lưu Quang Vũ làm nổi bật bì kịch gì của con người?

CH3: Phân tích diễn biến tâm trạng của Trương Ba trong đoạn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt.

CH4: Nhận xét về kết thúc của vở kịch. Theo bạn, đó có phải là một kết thúc bi kịch không? Vi sao?

CH5: Trong đoạn trích, Hồn Trương Ba cho rằng thể xác không có tiếng nói, không có ý nghĩa gì hết, nhưng Xác Hàng Thịt lại cho rằng thể xác có sức mạnh ghê gớm, lắm khi lấn át cả linh hồn. Trình bày ý kiến của bạn về các quan điểm đó.

CH6: Văn bản Hồn Trương Ba, da hàng thịt của Lưu Quang Vũ gợi cho bạn suy nghĩ gì về ý nghĩa cuộc sống? Theo bạn, thế nào là một cuộc sống thực sự có ý nghĩa?

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Nếu bạn là Hồn Trương Ba trong trích đoạn kịch, bạn có lựa chọn giống như nhân vật hay không? Vì sao? Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn về vấn đề này.

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI                                          

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH1:

Tình huống: Tôi phải đối mặt với việc lựa chọn giữa việc đi du học hay ở lại Việt Nam học.

Cảm xúc: Lúc ấy tôi cảm thấy bối rối, phân vân, nửa muốn nửa không.

Cách tôi giải quyết: tôi tham khảo ý kiến từ mọi người xung quanh và tự suy nghĩ lại về vấn đề này.

ĐỌC VĂN BẢN

CH1: 

Ánh sáng:

• Mở đầu: Ánh sáng mập mờ, u ám, tạo cảm giác bí ẩn, căng thẳng. Lúc ấm áp, sáng sủa

Hình ảnh:

• Sân khấu được chia thành hai phần:

  • Phần bên trái: Bàn thờ gia tiên, tượng trưng cho truyền thống, đạo đức.

  • Phần bên phải: Khu chợ ồn ào, náo nhiệt, tượng trưng cho cuộc sống trần tục.

• Trang phục:

  • Trương Ba: Mặc bộ quần áo trắng của người đã khuất, thể hiện sự thanh tao, nho nhã.

  • Anh hàng thịt: Mặc bộ quần áo nâu sòng, thể hiện sự thô kệch, phàm tục.

• Biểu cảm khuôn mặt:

  • Trương Ba: Buồn bã, u uất, hối hận.

  • Các con Trương Ba: Ngạc nhiên, hoang mang, lo lắng.

CH2: "Hồn Trương Ba, da hàng thịt" là câu chuyện về mâu thuẫn giữa Hồn Trương Ba thanh cao và Xác hàng thịt bản năng. Mâu thuẫn này thể hiện trăn trở về bản chất con người, giá trị sống. Hồn Trương Ba đau khổ khi bị kẹt trong thân xác mới, còn Xác hàng thịt lại tự tin, đắc thắng. Vở kịch kết thúc với việc Hồn Trương Ba buộc phải chấp nhận thân xác mới nhưng vẫn giữ phẩm chất tốt đẹp.

CH3: Trong cuộc đối thoại này, Hồn Trương Ba và Xác hàng thịt tranh luận về tình trạng của họ, với những lời lẽ thô bạo và đầy mâu thuẫn. Từ đó, tác giả tạo nên một bức tranh tâm lý phức tạp về con người và tình cảm trong vở kịch này.

CH4: 

• Trương Ba hiện hữu trong khu vườn qua hình ảnh quen thuộc: ánh lửa bà nấu cơm, con dao bà giẫy cỏ, cầu ao bà vo gạo,... Ông tượng trưng cho sự sống mới và kết nối với quá khứ.

• Cái chết của Trương Ba mang đến điều kỳ diệu: Cu Tị sống lại. Niềm vui sướng xua tan đi nỗi đau mất mát. 

• Trương Ba tuy đã qua đời nhưng vẫn luôn hiện diện, gắn kết với những người thân yêu.

SAU KHI ĐỌC

CH1: 

Tóm tắt và nhận xét diễn biến các sự kiện:

Lớp kịch 1:

• Sự kiện: Hồn Trương Ba được sống lại trong thân xác anh hàng thịt Cu Tị.

• Nhận xét:

  • Diễn biến bất ngờ, mở ra nút thắt cho vở kịch.

  • Tạo sự tò mò, hấp dẫn cho người xem.

Lớp kịch 2:

• Sự kiện: Hồn Trương Ba gặp gỡ gia đình, thể hiện sự bất hòa giữa hồn và xác.

• Nhận xét:

  • Diễn biến thể hiện bi kịch nội tâm của nhân vật.

  • Tạo sự mâu thuẫn, xung đột cho vở kịch.

Lớp kịch 3:

• Sự kiện: Hồn Trương Ba gặp Đế Thích, bày tỏ mong muốn được trả lại kiếp người.

• Nhận xét:

  • Diễn biến đẩy bi kịch lên cao trào.

  • Thể hiện tư tưởng của tác giả về giá trị con người.

Lớp kịch 4:

• Sự kiện: Hồn Trương Ba trở về với cõi chết, xác anh hàng thịt cũng chết theo.

• Nhận xét:

  • Diễn biến tạo sự bất ngờ, day dứt cho người xem.

  • Mở ra nhiều suy ngẫm về ý nghĩa cuộc sống.

Nhận xét chung:

• Diễn biến các sự kiện logic, chặt chẽ, dẫn dắt người xem đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác.

• Tạo sự mâu thuẫn, xung đột gay gắt, đẩy bi kịch lên cao trào.

CH2: 

Xung đột chính:

• Xung đột giữa hồn và xác trong con người Trương Ba.

• Xung đột giữa quan niệm sống coi trọng giá trị tinh thần và đề cao giá trị vật chất.

Bi kịch:

• Bi kịch của con người khi phải sống trong sự bất hòa giữa hồn và xác.

• Bi kịch của con người khi đánh mất bản thân, giá trị tinh thần.

CH3: Trong cuộc đối thoại này, Hồn Trương Ba đấu tranh với những ham muốn bản năng của thân xác hàng thịt. Sau một thời gian, chính hồn Trương Ba cũng phần nào bị tha hóa, gia đình Trương Ba trở nên ly tán và đau buồn. Trương Ba quyết định thắp nhang gọi Đế Thích lên để quyết định rời khỏi thân xác anh hàng thịt.

CH4: 

Nhận xét về kết thúc:

• Kết thúc mở: Không có lời giải cho bi kịch.

• Mở ra nhiều suy ngẫm về ý nghĩa cuộc sống.

• Có thể coi là một kết thúc bi kịch:

  • Trương Ba không thể sống đúng với bản thân.

  • Giá trị tinh thần bị tha hóa bởi thể xác.

CH5:

Phân tích quan điểm về thể xác:

• Hồn Trương Ba: Thể xác không có tiếng nói, không có ý nghĩa gì hết.

• Xác Hàng Thịt: Thể xác có sức mạnh ghê gớm, lắm khi lấn át cả linh hồn.

Ý kiến của bản thân:

• Cả hai quan điểm đều có phần đúng.

• Thể xác và linh hồn là hai yếu tố thống nhất, không thể tách rời.

• Cần có sự hài hòa giữa hai yếu tố để có một cuộc sống trọn vẹn.

CH6: 

Suy nghĩ về ý nghĩa cuộc sống:

+ Cuộc sống thực sự có ý nghĩa:

• Được sống đúng với bản thân, giá trị tinh thần.

• Sống có ích cho xã hội, cho người khác.

+ Vở kịch "Hồn Trương Ba, da hàng thịt" là bài học sâu sắc về ý nghĩa cuộc sống.

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

•  Nếu tôi là Hồn Trương Ba trong trích đoạn kịch, tôi sẽ không lựa chọn giống như nhân vật. 

• Tôi cho rằng, con người là một chỉnh thể thống nhất, bao gồm cả hồn và xác. 

• Hai yếu tố này tuy có những khác biệt nhất định, nhưng lại có mối liên hệ mật thiết, hỗ trợ và bổ sung cho nhau.

• Tôi tin rằng, con người hoàn toàn có thể sống một cuộc sống trọn vẹn, hạnh phúc ngay cả khi phải đối mặt với những khó khăn, thử thách. Quan trọng là chúng ta cần phải có một ý chí kiên định, một tâm hồn cao đẹp và một niềm tin vào cuộc sống.