BÀI 1. KHẢ NĂNG LỚN LAO CỦA TIỂU THUYẾT

VĂN BẢN. XUÂN TÓC ĐỎ CỨU QUỐC

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Khi nói về nhân vật văn học có thể gây cho độc giả sử chú ý, tò mò ngay từ cái tên, bạn nghĩ tới những nhân vật nào, nêu nhận xét?

Giải rút gọn:

Chí Phèo, Xuân Tóc Đỏ,…=> Việc đặt tên cho các nhân vật giúp nhà văn thể hiện tư tưởng, tình cảm và là phương thức biểu lộ dụng ý nghệ thuật. 

Câu 2: Nêu những hiểu biết của bạn về tiếng cười trào phúng trong sáng tác văn học (đối với trào phúng, thủ pháp trào phúng, giọng điệu trào phúng…).

Giải rút gọn:

- "Tiếng cười tào phúng" trong sáng tác văn học là nguyên tắc phản ánh nghệ thuật với tính chất hóm hỉnh, sâu cay, châm biếm, thường xuất hiện khi tác giả muốn chỉ trích, mỉa mai một vấn đề, nhân vật nào đó và thông qua đó người viết có thể thể hiện tư tưởng, quan điểm, lên tiếng phê phán các vấn đề tồn đọng một cách chân thực và sâu sắc nhất,...

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Chú ý cách giới thiệu về sự kiện qua những chi tiết cụ thể và các yếu tố hé lộ giọng điệu trần thuật chính.

Giải rút gọn:

- Không gian: Sân quần Rollandes Varreau 

- Con người:

+ Mặc dù giá vé rất cao những nhiều người vẫn đổ xô nhau để mua vé sự kiện.

+  Quang cảnh sân quần hỗn loạn bởi sự náo nhiệt của người hâm mộ.

+ Cụm từ “chết một cách rất thể thao”: Thể hiện thái độ châm biếm, mỉa mai của tác giả. 

Câu hỏi: Câu văn này có thể gợi lên ấn tượng gì về nhân vật Xuân Tóc Đỏ?

Giải rút gọn:

- Xuân không hiện lên một cách trực tiếp mà thông qua lời của cô Tuyết.

- Trong cách kể của cô Tuyết hiện lên là một người tài giỏi, là niềm hi vọng sẽ đem lại chiến thắng trong trận đấu. 

Câu hỏi: Người kể chuyện đã miêu tả chân dụng các nhân vật bằng giọng điệu như thế nào?

Giải rút gọn:

+ Sử dụng hàng loạt từ ngữ mang tính biểu cảm cao để phác họa hình ảnh sống động về những người ngồi trên khán đài. 

+ Pha chút hài hước khi miêu tả các vị quan lớn với trang phục lộng lẫy, có thể coi là "lồng lộn".

=> Tăng cường tính chất hấp dẫn và sống động của câu chuyện, tăng tính gợi hình, gợi cảm, tạo hứng thú cho người đọc. 

Câu hỏi: Đoạn văn cho thấy điều gì về bản chất của cuộc bãi binh bố trận được nhà nước thuộc địa triển khai trước một sự kiện chính trị quan trọng?

Giải rút gọn:

- Đoạn văn cho thấy cuộc bài binh bố trận này bản chất là một sự sắp đặt sẵn để thể hiện sự nhường nhịn, tôn kính của một nước thuộc địa trước nước lớn. Tất cả đã được sắp xếp để hai quán quân nước lớn chiến thắng tuy nhiên lại có sự hỗn loạn

Câu hỏi: Lí do sự hài lòng của các đối tượng tham dự sự kiện đã được diễn tả như thế nào?

Giải rút gọn:

- Sự hào hứng của người đến xen với Luang Brabahol – nhà quán quân Xiêm La.

- Đề cử Xuân tham gia đấu với quán quân Xiêm La chứ không phải Hải và Thụ "chính là một cử động kiêu ngạo rất kín đáo". Việc này thể hiện sự tôn trọng đối thủ và sự linh hoạt của Tổng cục, đem tới sự hài lòng cho nước bạn. 

- Ông Văn Minh, ông bầu vô cùng sung sướng vì người của ông được đại diện cho Hà thành để giữu cái danh dự cho Tổ quốc, trước nhà vô địch Xiêm. 

Câu hỏi: Sự cường điệu trong cách miêu tả phản ứng của vua Xiêm đem lại hiệu quả nghệ thuật gì?

Giải rút gọn:

-  Diễn tả sự tức giận tột cùng của vua Xiêm. 

- Tâm trạng tức giận của vua Xiêm và góp phần tạo nên không khí căng thẳng cho trận đấu. 

=> Thông qua sự phản ứng của vua Xiêm có thể thấy tình hình chính trị, ngoại giao thời bấy giờ không hề đơn giản. 

Câu hỏi: Các quan chức nhà nước có động thái gì nhằm cứu vãn tình hình? Các động thái đó mang tính chất khôi hài như thế nào? 

Giải rút gọn:

- Ông Giám đốc chính trị Đông Dương bảo Xuân Tóc Đỏ hãy nhường quán quân Xiêm vì đây là một việc hệ trọng, có liên quan đến vận mệnh của đất nước.

- Đánh mạnh vào tâm lí của ông bầu Văn Minh, “tuy mất đi cái danh dự thắng cuộc, các ngài sẽ được chính phủ bù lại cho những cái khác một cách rất hậu hĩ!”, hay “ Nếu An Nam thắng Xiêm La về quần vợt thì thế nào cũng có nạn chiến tranh”.

Tính chất khôi hài được thể hiện:

- Ông Văn Minh trong các cuộc đối thoại thường rất ngây ngô, luôn cảm thấy khó hiểu khi nghe lời đề xuất của ông Giám đốc chính trị Đông Dương vì cảm thấy nó quá vô lý.

- Các quan chức coi trận đấu là việc liên quan đến vận mệnh quốc gia, và liên tục sử dụng các từ ngữ mang tính chất nguy .

Câu hỏi: Nhịp điệu trần thuật ở đoạn này có gì đáng chú ý?

Giải rút gọn:

Nhịp điệu trần thuật trong đoạn văn nay nhanh, gấp gáp, nổi bật không khí căng thẳng, kịch tính, tạo sự hồi hộp cho độc giả theo dõi. 

Câu hỏi: Bạn có liên tưởng gì đến thực tế thường diễn ra sau một sự kiện thể thao hay văn hóa mà bạn được biết?

Giải rút gọn:

+ Những cuộc thảo luận diễn ra sau mỗi trận đấu thể thao. Ở đây, có cả những lời khen và những lời chê bai.

+ Quảng bá hình ảnh tại các sự kiện lớn. 

Câu hỏi: Cách xưng hô của nhân vật Xuân Tóc Đỏ có gì đáng chú ý?

Giải rút gọn:

- Xuân Tóc Đỏ xưng "ta", gọi công chúng là "quần chúng nông nổi", "mi"

=> Cách gọi này cho thấy Xuân Tóc Đỏ coi thường quần chúng, coi mình là thượng đẳng, là bề trên, là một nhân vật cao cao tại thượng.

Câu hỏi: Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn có ý nghĩa nghệ thuật như thế nào?

Giải rút gọn:

- Được xem xét như một yếu tố nghệ thuật để tăng cường sự chân thật và sâu sắc trong một đoạn văn đặc biệt là đoạn văn miêu tả một nhân vật diễn thuyết

Câu hỏi: Có thể dùng những từ ngữ gì để khái quát về tính chất phản ứng của đám đông được thể hiện qua đoạn này?

Giải rút gọn:

Ngưỡng mộ, hân hoan, hào hứng. 

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Tóm tắt các sự việc chính được kể trong đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc bằng một sơ đồ phù hợp.

Giải rút gọn:

• Học sinh tự sáng tạo theo ý muốn của mình

Câu 2: Xác định ngôi kể, điểm nhìn đã được nhà văn lựa chọn và ý nghĩa của ngôi kể, điểm nhìn ấy trong việc làm sáng tỏ bản chất hiện thực theo khám phá và quan niệm của ông.

Giải rút gọn:

Câu 3: Theo bạn, tình huống nào đóng vai trò quan trọng nhất trong việc tạo nên kịch tính và bước ngoặt của toàn bộ sự kiện được kể trong đoạn trích? Hãy phân tích tính chất của tình huống đó.

Giải rút gọn:

Tình huống đóng vai trò quan trọng là tình huống Xuân Tóc Đỏ đánh thua bàn cuối. Bởi Xuân Tóc Đỏ không chỉ là một tay vợt mà là một biểu tượng quốc gia, được công chúng đặt niềm tin và hy vọng.  Đây cũng là một sự kiện để Xuân Tóc Đỏ được công chúng chú ý, từ đó hắn sẽ tương kế tựu kế, điều hướng công chúng tôn thờ hắn khi biết rằng kết quả cuối cùng là vì quốc gia.

=> Sự đối nghịch giữa trạng thái của khán giả trước và sau khi nghe Xuân Tóc Đỏ nói chuyện đã khiến cho tình huống trở nên thú vị bởi tính chất bất ngờ. Từ một kẻ bị mắng chửi với những từ ngữ đầy thất vọng, giờ đây Xuân lại được tung hô, là một anh hùng của nước nhà. 

Câu 4: Phân tích nét đặc sắc của cảnh Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng. Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn của người kể chuyện gợi cho bạn liên tưởng đến thể loại văn học nào có đặc điểm hình thức tương tự?

Giải rút gọn:

- Diễn thuyết thành thạo, đánh trúng tâm lý công chúng, hướng tới mục tiêu lý tưởng cao cả là "cứu quốc’’ 

- Sử dụng ngôn từ đanh thép, tạo ra ấn tượng mạnh mẽ, tự nhận mình là "người xả thân cứu nước"…

- Thuyết phục công chúng bằng cách tỏ ra mình là người cao thượng, từ chối danh vọng cá nhân cho hòa bình tổ quốc và hòa bình trên thế giới. 

=> Công chúng cảm phục và ngưỡng mộ. Điều này cho thấy Xuân Tóc Đỏ đã thuyết phục thành công.

- Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn của người kể chuyện gợi cho ta liên tưởng đến thể loại văn học có đặc điểm hình thức tương tự đó là Kịch.

- Dấu ngoặc đơn có thể truyền đạt biểu cảm và ngữ tố của nhân vật. Thể hiện tâm trạng, ý kiến, hoặc suy nghĩ cá nhân của nhân vật đó. Hoặc sử dụng để châm biếm, làm nổi bật những từ hoặc cụm từ có ý nghĩa châm biếm, mỉa mai.

Câu 5: Nêu nhận xét khái quát về sự tương đồng và khác biệt giữa ngôn ngữ của người kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật ở đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc.

Giải rút gọn:

Câu 6: Tìm những câu văn có sử dụng biện pháp tu từ nói mỉa và nghịch ngữ trong văn bản.

Giải rút gọn:

Câu 7: Đoạn trích đã cho thấy điều gì về phong cách hiện thực của nhà tiểu thuyết Vũ Trọng Phụng? Nêu một số thủ pháp được nhà văn sử dụng để tăng cường khả năng bao quát hiện thực cho các trang viết của mình.

Giải rút gọn:

- Nhà văn phanh phui, mổ xẻ trực tiếp thực trạng xã hội, không chỉ miêu tả cuộc sống của người dân lao động mà còn diễn tả trực diện tàn ác của bọn tư sản, quan lại, địa chủ trong xã hội đương thời. 

- Nhà văn sử dụng ngòi bút sắc sảo của mình để khai thác tác phẩm:

+ Khai thác vấn đề trọng tâm của xã hội thời bấy giờ.

+ Sử dụng ngôn ngữ sắc sảo, nhạy bén, thể hiện được đặc trưng điệu cười trào phúng đối với xã hội "chó đểu". 

+  Giọng văn đanh thép, mỉa mai để tố cáo sự thối nát của xã hội đương thời.

Câu 8: Bạn suy nghĩ gì về trạng thái bị thôi miên và lên đồng của một xã hội, như thực tế được miêu tả trong đoạn trích.

Giải rút gọn:

- Trạng thái thôi miên, lên đồng ở đây là cả một cộng đồng xã hội bị một cá nhân, tổ chức nào đó lôi kéo và điều hướng sang một trạng thái xấu hay còn gọi là bị dắt mũi. Trong cuộc sống này thì đây là một tình trạng đáng báo động, nó có thể khiến con người mất đi lí trí, không biết phân biệt phải trái đúng sai.

- Trong đoạn trích, tình trạng này diễn ra trong thời kì “cũ mới tranh nhau”, “Á - Âu xáo trộn”, lúc này những bọn kệch cỡm, dởm đời lộng quyền với những mưu đồ riêng. Và đây cũng chính là môi trường thuận lợi để bọn “kí sinh trùng” như Xuân Tóc Đỏ lộng hành. 

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu ấn tượng của bạn về khả năng của tiểu thuyết trong việc diễn tả bức tranh đời sống, thời đại qua học đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc. 

Giải rút gọn:

"Xuân Tóc Đỏ Cứu Quốc" của Vũ Trọng Phụng là một đoạn trích có khả năng diễn tả bức tranh đời sống và thời đại một cách chân thực và biểu lộ tình cảm một cách trực tiếp, trực diện nhất. Đoạn trích cũng là một minh chứng rõ ràng cho sự tài năng của tác giả trong việc tái hiện một xã hội đa chiều, đầy mâu thuẫn và phức tạp. Với những tình tiết hấp dẫn, Vũ Trọng Phụng đã khéo léo mô tả từng chi tiết về cuộc sống hàng ngày, những hoạt động, tư tưởng và nhân vật trong mối quan hệ mâu thuẫn, "nực cười" trước một "xã hội chó đểu". Bằng cách sử dụng ngôn ngữ trào phúng một cách đặc sắc, ông đã tái hiện bức tranh đời sống bằng gam màu chân thực, gợi lên những hình ảnh sống động trong tâm trí độc giả. Khả năng diễn tả bức tranh đời sống và thời đại trong tiểu thuyết đã giúp chúng ta đón nhận và suy ngẫm về những biến cố và giá trị của một thời kỳ đã qua một cách sâu sắc nhất.