BÀI 2. NHỮNG THẾ GIỚI THƠ

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: TÁC DỤNG CỦA MỘT SỐ BIỆN PHÁP TU TỪ TRONG THƠ

Câu 1: Xác định và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nhân hóa trong các câu thơ sau:

a. Chiều chiều oai linh thác gầm thét / Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người (Quang Dũng – Tây Tiến)

b. Trời thu thay áo mới / Trong biếc, nói cười thiết tha (Nguyễn Đình Thi, Đất nước)

Giải rút gọn:

a. Biện pháp tu từ nhân hóa: "thác gầm thét", "cọp trêu người" => nhấn mạnh vẻ bí hiểm, dữ dội, hoang dã chứa đầy nguy hiểm, cái chết luôn luôn rình rập đe dọa người lính của núi rừng miền Tây. 

b. Biện pháp tu từ nhân hóa: "trời thu thay áo mới/ trong biếc, nói cười thiết tha" => Miêu tả sinh động, chân thực hình ảnh đất trời vào thu. Đó là hình ảnh đất nước mới mẻ, tinh khôi, rộn rã sau ngày giải phóng.

Câu 2: Xác định và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ ẩn dụ trong các câu thơ sau:

Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc

Quân xanh màu lá dữ oai hùm

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm

(Quang Dũng – Tây Tiến)

Giải rút gọn:

- "Không mọc tóc": bởi những cơn sốt rét rừng triền miên, cũng có thể do các anh tự cạo trọc đầu. Câu thơ còn có thể hiểu như các anh không thèm mọc tóc, không cần mọc tóc, biểu hiện một thái độ coi thường gian khổ hiểm nguy. 

- "quân xanh": Đó là màu xanh của bộ quân phục, màu xanh của lá ngụy trang hay là màu xanh của nước da vàng vọt xanh xao do khó khăn bệnh tật. Màu xanh của nước da như hòa vào màu xanh bạt ngàn của núi rừng, lột tả được hiện thực đầy khắc nghiệt của chiến tranh.

- "dữ oai hùm":  ảnh ẩn dụ nói lên chí khí của người lính mang tính kế thừa sáng tạo của Quang Dũng. 

- "mắt trừng": Đó là ánh mắt của lòng căm thù, của tinh thần cảnh giác và sự cả sự kiên cường vững chãi. 

- "dáng kiều thơm": bóng dáng thướt tha, yểu điệu của những thiếu nữ nơi đường phố Hà Thành.

Câu 3: Xác định và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ điệp ngữ trong các câu thơ sau:

a. (Quang Dũng – Tây Tiến)

Dốc lên khúc khủy dốc thăm thẳm

Heo hút cồn mây súng ngửi trời

Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.

b. (Thanh Thảo – Đàn ghi ta của Lor-ca)

tiếng ghi ta nâu

bầu trời cô gái ấy

tiếng ghi ta lá xanh biết mấy

tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan

tiếng ghi ta ròng ròng

máu chảy

Giải rút gọn:

a. Điệp ngữ: "dốc" và "ngàn thước" => nhấn mạnh con đường hành quân vất vả, trập trùng của núi rừng Tây Bắc. 

b. Điệp từ: "tiếng ghi ta" => Nhấn mạnh, lặp đi lặp lại nhiều lần hình ảnh tiếng đàn để bộc lộ cảm xúc và gợi ra những trường liên tưởng khác nhau – tiếng đàn là tiếng lóng, là tâm hồn Lor-ca.

Câu 3: Xác định và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ đối trong các câu thơ sau:

a. (Đặng Dung, Cảm hoài, Nguyễn Khắc Phi dịch)

Gặp thời đồ điếu công thành dễ,

Lỡ vận anh hùng hận xót xa

Phò chúa dốc lòng nâng trục đất,

Tẩy binh khôn lối kéo ngân hà. 

b. (Quang Dũng, Tây Tiến)

Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

Mường Lát hoa về trong đêm hơi. 

Giải rút gọn:

a. Nghệ thuật đối:  “Gặp thời đồ điếu công thành dễ” >< “Lỡ vận anh hùng hận xót xa”

 => quan niệm về thời thế => những người anh hùng tuy chí cao nhưng lỡ vận thì cũng đành ôm hận xót xa.

b. Nghệ thuật đối: đoàn quân mỏi >< hoa về trong đêm hơi => Câu thơ trên tả sương rất dữ dội. Câu dưới, cảm giác mệt mỏi của người lính như được xua đi bởi một hình ảnh đẹp lung linh như trong cõi mộng “Mường Lát hoa về trong đêm hơi” (câu trên hiện thực, câu dưới lãng mạn).