BÀI 6. HỒ CHÍ MINH “VĂN HOÁ PHẢI SOI ĐƯỜNG CHO QUỐC DÂN ĐI”

                          VĂN BẢN. MỘ (CHIỀU TỐI) VÀ NGUYÊN TIÊU (RẰM THÁNG GIÊNG)                                                       

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Theo trải nghiệm và vốn văn học của bạn, những thời điểm như buổi bình minh, lúc hoàng hôn, đêm trăng rằm... có vị trí như thế nào trong cảm hứng sáng tạo của các nhà thơ xưa và nay?

Giải rút gọn: 

Những khoảnh khắc như buổi bình minh, lúc hoàng hôn, hay đêm trăng rằm thường gợi cảm hứng sâu sắc cho các nhà thơ qua nhiều thời đại. Chúng không chỉ là biểu tượng của sự thay đổi, sự bắt đầu mới, và sự kết thúc, mà còn là nguồn cảm hứng cho sự suy tư và tình cảm sâu lắng.

Câu 2: Hãy cho biết hình dung của bạn về nội dung sáng tác của những nhà thơ vốn lấy lí tưởng cách mạng làm lẽ sống.

Giải rút gọn: 

Thường sáng tác với ngôn từ đầy khí phách và tình cảm sâu sắc. Họ viết về cuộc đấu tranh cho tự do, công bằng, và những giá trị nhân văn cao cả. Song, những nhà thơ cách mạng cũng thường sử dụng hình ảnh thiên nhiên. 

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Hình dung cảnh ngộ nhân vật trữ tình phải trải qua trên đường đi đày.

Giải rút gọn: 

Ta có thể cảm nhận được sự cô đơn, mệt mỏi nhưng cũng đầy tinh thần lạc quan và yêu đời. Nhân vật trữ tình phải trải qua cảnh đi đày, tuy nhiên, qua từng câu thơ, hình ảnh thiên nhiên vẫn hiện lên đẹp đẽ và trữ tình

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Nhận xét về nghệ thuật miêu tả thiên nhiên (hình ảnh, bút pháp) trong hai câu thơ đầu của mỗi bài thơ.

Giải rút gọn: 

Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên được thể hiện qua hình ảnh chiều tối yên bình với cảnh chim quyện về rừng và mây cô đơn trôi lững lờ. Bút pháp tinh tế, sử dụng những hình ảnh giản dị nhưng đầy chất thơ, phản ánh tâm trạng của Bác khi bị giam giữ, nỗi cô đơn và khát vọng tự do.

Câu 2: Dựa vào hoàn cảnh sáng tác của mỗi tác phẩm, hãy chỉ ra tác động của thời điểm chiều tối và đêm trăng rằm tháng Giêng đến cảm xúc và tâm trạng nhà thơ trong mỗi bài.

Giải rút gọn: 

Bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh Người bị giam giữ trong nhà lao của quân địch. Thời điểm chiều tối trong bài thơ gợi lên cảm giác cô đơn, mệt mỏi nhưng cũng đầy tinh thần lạc quan và yêu đời của nhà thơ. Cảnh vật chiều tối với hình ảnh chim mỏi tìm chốn ngủ và mây lẻ loi trôi báo hiệu một ngày sắp kết thúc, mang lại sự tĩnh lặng và suy tư.

Câu 3: Trong hai bài thơ Mộ và Nguyên tiêu, sự vận động của thời gian, của hình tượng thơ được tác giả thể hiện như thế nào? Bạn có cảm nhận gì về cách nhìn của tác giả đối với chiều hướng phát triển của sự vật?

Giải rút gọn: 

Cả hai bài thơ đều thể hiện sự vận động của thời gian chuyển từ cảnh ngày tàn sang đêm, từ cảm giác cô đơn, mỏi mệt đến niềm tin và sức sống mãnh liệt. Tác giả đã sử dụng thiên nhiên như một phương tiện để thể hiện tâm trạng và tư tưởng của mình, từ đó phản ánh chiều hướng phát triển của sự vật theo hướng tích cực, lạc quan về tương lai. 

Câu 4: Cả hai bài thơ đều có bút pháp hội hoạ đặc sắc. Bạn có đồng ý với ý kiến nhận xét này không? Vì sao?

Giải rút gọn: 

Cả hai bài thơ “Mộ” và “Nguyên tiêu” của Hồ Chí Minh đều có bút pháp hội hoạ đặc sắc. Bác đã sử dụng ngôn từ như những nét vẽ, tạo nên những bức tranh thiên nhiên và cuộc sống con người sống động và đầy cảm xúc.

Câu 5: Đối chiếu các bản dịch thơ với nguyên văn của mỗi bài thơ (thông qua các bản dịch nghĩa), từ đó chỉ ra những chỗ các bản dịch thơ có thể chưa diễn đạt hết sắc thái và ý nghĩa của nguyên văn.

Giải rút gọn: 

 Các bản dịch có thể chưa diễn đạt hết được những nét tinh tế, những ẩn ý hoặc những cảm xúc sâu kín mà nguyên văn muốn gửi gắm. Điều này có thể do sự khác biệt về ngôn ngữ, văn hóa, hoặc do giới hạn của ngôn từ dịch.

Câu 6: Bức tranh về cuộc sống con người được miêu tả ở hai câu sau bài thơ Mộ gợi cho bạn cảm nhận gì về tâm trạng và đời sống tâm hồn của người từ – nhà thơ?

Giải rút gọn: 

Cảnh cuộc sống bình dị của người dân lao động vào buổi tối, với hình ảnh cô gái xóm núi xay ngô và lò than đã rực hồng. Điều này gợi lên cảm nhận về tâm trạng và đời sống tâm hồn của Bác - một nhà thơ từ tâm, luôn hướng về cuộc sống của nhân dân, qua đó cho thấy tầm nhìn lạc quan và yêu đời của Người, dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

Câu 7: Hình ảnh ánh trăng đầy thuyền trong hai câu sau bài thơ Nguyên tiêu có thể đưa đến những suy nghĩ gì về mối tương quan giữa người chiến sĩ và người nghệ sĩ ở nhân vật trữ tình?

Giải rút gọn: 

Hình ảnh ánh trăng đầy thuyền gợi lên sự hòa quyện giữa tâm hồn nghệ sĩ và tinh thần chiến sĩ. Trong ánh trăng tròn đầy, ta thấy sự lãng mạn, ung dung của người nghệ sĩ và cả sự lạc quan, niềm tin vào tương lai của người chiến sĩ. 

Câu 8: Chỉ ra dấu ấn của phong cách cổ điển trong mỗi tác phẩm.

Giải rút gọn: 

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích giá trị đặc sắc của hình ảnh là than rực hồng (Mộ) hoặc hình ảnh trăng đẩy thuyền (Nguyên tiêu).

Giải rút gọn: 

Hình ảnh "lò than rực hồng" trong bài thơ "Mộ" của Hồ Chí Minh thể hiện sự ấm áp, tình cảm và niềm lạc quan. Dù trong hoàn cảnh gian khó của ngục tù, ngọn lửa từ lò than vẫn rực rỡ, không chỉ xua tan bóng tối, mà còn mang lại hy vọng và sức sống cho những tâm hồn đang chiến đấu. Đây là biểu tượng cho ý chí kiên cường và niềm tin vào tương lai tươi sáng, dù trong khó khăn vẫn luôn hướng về ánh sáng của tự do và hạnh phúc.

Trong khi đó, bài thơ "Nguyên tiêu" lại gợi lên hình ảnh trăng sáng soi lối, đẩy thuyền trở về sau buổi bàn bạc việc quân. Ánh trăng đầy thuyền không chỉ là biểu tượng của vẻ đẹp thiên nhiên, mà còn là nguồn cảm hứng, là động lực cho cuộc chiến đấu và khát vọng tự do. Hình ảnh này cũng phản ánh niềm tin và quyết tâm của những người chiến sĩ cách mạng, sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn để đạt được mục tiêu cao cả của dân tộc.