BÀI 1. HÌNH TRỤ

KHỞI ĐỘNG

Cuộn giấy in trong nhà máy, hộp sữa, hộp đựng quả cầu lông như hình bên có đặc điểm gì chung? Trong thực tế có đồ vật nào có dạng tương tự?

Giải rút gọn:

Đặc điểm chung:

+ Hai đáy là hai hình tròn đối diện nhau và có đường kính bằng nhau.

+ Có lớp vỏ bao quanh hai đáy.

Đồ vật có dạng tương tự: lon nước ngọt, lọ hoa, hộp đựng bút chì,..

1. HÌNH TRỤ

Hoạt động 1 (trang 84):

Cho tấm bìa có dạng hình chữ nhật AA’O’O (Hình 1a). Khi quay tấm bìa một vòng quanh OO’ cố định thì hình tạo ra giống với đồ vật quen thuộc nào?

Giải rút gọn:

Hình tạo ra giống với hộp sữa đặc, hộp đựng cầu lông,…

Thực hành 1 (trang 85):

Quan sát và cho biết đường sinh, độ dài bán kính đáy và chiều cao của hình trụ trong Hình 4.

Giải rút gọn:

- Đường sinh là CD.

- Độ dài bán kính đáy: 2 cm.

- Chiều cao: 6 cm.

Thực hành 2 (trang 85):

Tạo lập chiếc hộp dạng hình trụ có chiều cao 10cm, bán kính đáy 3cm theo hướng dẫn sau:

Bước 1: cắt một tấm bìa hình chữ nhật có cạnh 10cm và cạnh 6 cm ( 19 cm) (Hình 5a).

Bước 2: ghép hai cạnh 10cm của tấm bìa lại với nhau sao cho hai cạnh 6 cm được uốn cong tạo thành hai đường tròn như Hình 5b.

Bước 3: Cắt hai tấm bìa hình tròn bán kính 3 cm rồi dán vào hai đường tròn vừa tạo thành ở Bước 2, ta được chiếc hộp như yêu cầu (Hình 5c).

Giải rút gọn:

Lấy giấy làm thủ công tương tự các bước như ở trên.

2. DIỆN TÍCH XUNG QUANH HÌNH TRỤ

Hoạt động 2 (trang 85):

Hình khai triển của một hình trụ có bán kính đáy r, chiều cao h (Hình 6a) gồm hai hình tròn và một hình chữ nhật (Hình 6b). Diện tích của hình chữ nhật trong Hình 6b được gọi là diện tích xung quanh của hình trụ

Hãy tính diện tích xung quanh của hình trụ theo r và h.

Giải rút gọn:

Diện tích xung quanh của hình trụ là:  

Vận dụng (trang 86):

Một nhà máy dự định sản xuất thùng phuy đựng dầu nhớt dạng hình trụ có đường kính đáy 0,6 m và chiều cao 0,9m (Hình 7). Bỏ qua diện tích các mép thùng, hãy tính diện tích thép cần để sản xuất 100 thùng phuy như vậy (kết quả làm tròn đến hàng phần trăm).

Giải rút gọn:

Vậy diện tích thép cần để sản xuất 100 thùng phuy là 226,19 m².

3. THỂ TÍCH CỦA HÌNH TRỤ

Hoạt động 3 (trang 86):

Cho hai cái bình có cùng diện tích đáy: bình A có dạng hình hộp chữ nhật, hình B có dạng hình trụ. Ban đầu cả hai bình đều không chứa nước. Người ta đổ cùng một lượng nước vào hai bình thì thấy chiều cao của mực nước hai bình

bằng nhau (Hình 8). Gọi S là diện tích đáy và h là chiều cao của mực nước mỗi bình.

a) Tính thể tích V của lượng nước trong bình A theo S và h. Từ đó, dự đoán thể tích của lượng nước trong bình B.

b) Gọi r là bán kính đáy hình B. Hãy tính thể tích nước trong bình B theo r và h.

Giải rút gọn:

a) Thể tích V của lượng nước trong bình A là: V = S.h

Thể tích V của lượng nước trong bình B là: V = S.h

b) Thể tích V của lượng nước trong bình B là: V = S.h = r²h.

Thực hành 3 (trang 87):

Phần bên trong của một cái bể hình trụ có chiều cao 2,1m và bán kính đáy 1,5 m. Tính thể tích lượng nước trong bể biết mực nước bằng chiều cao của bể (kết quả làm tròn đến hàng đơn vị).

Giải rút gọn:

Thể tích của bể là: V = r²h = 4,725 (m³).

Thể tích lượng nước trong bể là: 10 (m³).

4. GIẢI BÀI TẬP CUỐI SÁCH

Bài 1 (trang 87):

Trong các hình sau đây, hình nào là hình trụ?

Giải rút gọn:

Hình b và Hình d 

Bài 2 (trang 87):

Tìm chiều cao, bán kính đáy và diện tích xung quanh, thể tích của mỗi hình trụ sau:

Giải rút gọn:

Bài 3 (trang 87):

Tạo lập hình trụ có bán kính đáy 4 cm, chiều cao 7 cm.

Giải rút gọn:

- Bước 1: Cắt một tấm bìa hình chữ nhật có độ dài hai cạnh là 7cm và 8 cm ( 25 cm).

- Bước 2: Ghép hai cạnh 7cm của tấm bìa lại với nhau sao cho hai cạnh 8 cm được uốn cong tạo thành hai đường tròn.

- Bước 3: Cắt hai tấm bìa hình tròn bán kính 4 cm rồi dán vào hai đường tròn vừa tạo thành ở Bước 2, được chiếc hộp như yêu cầu.

Bài 4 (trang 87):

Phần bên trong một chiếc thùng có dạng hình trụ với bán kính đáy 0,6 m , chiều cao 0,8 m. Người ta muốn sơn mặt bên trong hình trụ (bao gồm mặt đáy). Hỏi diện tích cần sơn là bao nhiêu (kết quả làm tròn đến hàng phần trăm).

Giải rút gọn:

Diện tích cần sơn là: 4,15 (m²)

Bài 5 (trang 87):

Một bể nước hình trụ có bán kính R = 1,2 m (tính từ tâm bể đến mép ngoài), bề dày của thành bể là b = 0,05 m, chiều cao lòng bể là h = 1,6 m (Hình 12). Tính dung tích của bế nước (kết quả làm tròn đến hàng phần trăm).

Giải rút gọn:

Thể tích hình trụ ngoài: V = R²h = 7,24 (m³).

Thể tích hình trụ bên trong: V’ = r²h = (R – b)².h = 6,65 (m³).

Dung tích của bể nước: V – V’ = 7,24 – 6,65 = 0,59 (m³).