BÀI 7

ĐỌC: ÁNH SÁNG CỨU RỖI

CHUẨN BỊ

Câu hỏi: Đọc trước đoạn trích Ánh sáng cứu rỗi, tìm hiểu thêm thông tin về nhà văn Bảo Ninh và tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh.

Giải rút gọn:

- Tác giả Bảo Ninh: 

+ Quê quán: Quảng Bình, Việt Nam. 

+ Gia đình: Ông là con trai của Giáo sư Hoàng Tuệ (1922 - 1999), nguyên Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học.

- Tiểu thuyết "Nỗi buồn chiến tranh": 

+ Được sáng tác năm 1987, ban đầu có tên là "Thân phận tình yêu"

+ Là đại diện tiêu biểu cho lối văn chương tả thực, lối viết thẳng thắn 

+ Bối cảnh chính là cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và người lính binh nhì tên Kiên là nhân vật trung tâm

+ Được trích từ chương 6, kể lại kỉ niệm “bi thảm, thương tâm và hiểm nghèo nhất” trong kí ức chiến tranh của Kiên.

ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

Câu hỏi 1: Hình dung về tình cảnh của Kiên và đồng đội.

Giải rút gọn:

- Đơn vị Kiên sau hai lần bị bao vây, hai lần liều mạng mở đường máu đã tan nát, vụn ra từng tốp, vừa đánh vừa chạy. 

- Kiên cùng ba chiến sĩ trong đại đội hợp thành một nhóm để tháo thân nhưng đang ngang qua vùng rừng trũng, nhóm đã gặp 1 đoàn đi ngang qua. 

- Tứ bề toàn lính Mỹ, bom pháo tơi bời, trực thăng và thám báo hoành hành, không có bản đồ, không có địa bàn nên Kiên đành nhắm mắt mà đi theo cô gái.

Câu hỏi 2: Chú ý lời nói, thái độ của Kiên và Hòa.

Giải rút gọn:

- Hòa hoảng loạn và bất ngờ khi phát hiện ra phía trước mình là một hồ cá sấu và cảm thấy có lỗi khi đã dẫn sai đường. Sau khi bị Kiên mắng thì mắt cô rưng rưng sắp khóc và cảm thấy run sợ

- Kiên có tính cách nóng nảy 

Câu hỏi 3: Hình dung về quang cảnh nơi Kiên và Hòa đi qua.

Giải rút gọn:

- Đường giao liên đã bỏ hóa, luồn dưới đáy những lạch suối đã tắt ngấm mạch nước. 

- Con đường có hơi hướng của dòng sông, vẻ xanh tươi của rừng, không khí hơi mát. 

- Con đường hiện ra không rõ nét dưới những thảm cỏ đã hóa mùn, đôi lúc lặn mất tăm. 

- Sau khi 2 người tìm được con đường để ra, họ cùng nhau ngồi nghỉ ngơi trên đỉnh dốc, dưới xa là dòng sông.

Câu hỏi 4: Suy nghĩ về tình đồng đội giữa Kiên và Hòa.

Giải rút gọn:

- Cả hai luôn đồng hành cùng nhau trong mọi hoàn cảnh.

- Họ đã cùng nhau ngồi lại chia sẻ với nhau về quá trình tham gia vào chiến trường, động viên, an ủi và khích lệ nhau cùng cố gắng. 

=> Tình đồng chí, đồng đội rất đẹp và thiêng liêng, mãi đi cùng năm tháng, không ngại hi sinh trong gian khổ.

Câu hỏi 5: Chú ý cách tác giả quan sát, miêu tả toán lính Mỹ.

Giải rút gọn:

- Tên Mỹ đầu tiên là một lính da đen, mặc áo giáp, đầu đội sắt bọc lưới, chân dận bốt đờ xô, tay nắm đầu sợi dây da dài bị con chó săn kéo căng ra. 

- Theo sau, cũng một tên da đen, cởi trần, băng đạn vắt kín đôi vai lực lưỡng. 

- Tên lính thứ ba tóc vàng hoe, to cao, khỏe như vâm, tiểu liên lăm lăm trong tay. 

- Chúng tiến hàng dọc, dãn cách thưa, cao lớn âm thầm, bước mau nhưng rất nhẹ chân, không để phát ra tiếng.

Câu hỏi 6: Theo dõi phản ứng và hành động của Hòa và Kiên.

Giải rút gọn:

- Kiên xiết chặt quả lựu đạn, lòng tê bại, thấp thỏm và run rẩy trong suy nghĩ. 

- Hòa đã cầm súng và bắn vào một con chó của bọn lính Mỹ làm bọn Mỹ nằm rạp xuống và lăn tản ra. 

- Hòa lại dứt khoát bắn tiếp 2 viên nữa vào nó khi nó tiến lại gần chỗ Hòa. 

- Sau đó, Hòa đã quăng khẩu súng hết đạn về phái bọn Mỹ và xoay người chạy lao ra khỏi rừng băng vào trong trảng, hướng chạy đó để kéo chúng ra xa Kiên.

Câu hỏi 7: Chú ý tâm trạng và hành động của Kiên.

Giải rút gọn:

- Kiên đã quét đi non nửa số Mỹ đang chất đống. 

- Kiên nín lặng, nín cả thở, náu kín mình sau lùm cây ở bìa rừng. 

- Trước cảnh tượng rùng rợn, Kiên lẳng lặng trả lại chốt cho quả u ét rồi từ từ bò lui. 

- Anh dẫn cả đoàn tiếp cận bờ sông và vượt sang ngang trót lọt.

Câu hỏi 8: Chú ý sự thay đổi của thời gian.

Giải rút gọn:

- Kiên đã hồi tưởng kí ức trong quá khứ và những cái còn lại ở hiện tại. 

- Trong bóng hoàng hôn, Kiên đã nhắm mắt lại dõi nhìn vào cõi xa khuất, anh cảm thấy lại cả trái lựu đạn đã rút chốt mà không dám phát nổ. 

- Sau từng ấy thời gian thì sự sợ hãi, đau đớn, tinh thần bạo liệt, tình cảnh quá sức chịu đựng đã không còn trỗi dậy cùng với hồi tưởng. 

- Đến hiện tại, thì đó chỉ còn là những nỗi buồn được sống sót và nỗi buồn chiến tranh.

SAU KHI ĐỌC

Câu hỏi 1: Nêu các chi tiết, sự kiện trong đoạn trích cho thấy tình thế hiểm nghèo của Kiên và đồng đội. Trong tình thế đó, Kiên và Hoà đã có phản ứng như thế nào?

Giải rút gọn:

- Sau khi khi Kiên cùng ba người chiến sĩ trong đại đội nhập vào nhóm có nữ giao liên là Hòa, tứ bề toàn là lính Mỹ

- Vì không thạo đường kèm theo sự sợ hãi mà Hòa đã dẫn Kiên vào nhầm đường phía trước có “Hồ Cá Sấu”. Lúc này Kiên tỏ ra rất bực mình và giận dữ Hòa lúc đó rất hoảng sợ, xin chuộc tội và hứa sẽ tìm ra đường.

- Trên đường về thì cả hai gặp “bọn Mỹ”. Chúng là “lính da đen”, bên cạnh còn có 1 con chó béc giê to cỡ con bê và có cái mũi rất thính, đánh hơi rất giỏi. 

- Trước tình thế đó, Kiên thấp thỏm, run rẩy nghĩ còn Hòa thì ra tay hành động để mở đường cho Kiên chạy trước để đón mọi người đang đợi ở chỗ cũ:

+ Hòa đã dùng khẩu súng K59 bắn phát đầu tiên vào con chó khiến bọn lính Mỹ giật mình 

+ Con chó bị trúng đạn, lao về phía Hòa và bị bắn thêm 2 viên đạn nữa. 

+ Sau đó, Hòa quăng khẩu súng hết đạn về phái bọn Mỹ và xoay người chạy lao ra khỏi rừng, hướng chạy của Hòa kéo chúng ra xa Kiên.

Câu hỏi 2: Phân tích diễn biến tâm trạng và hành động của Kiên và Hòa khi đối mặt với toán lính Mỹ. Vì sao Kiên và Hòa có những phản ứng khác nhau khi đối mặt với kẻ thù?

Giải rút gọn:

- Trước tình thế đó:

+ Kiên “lòng tê bại, thấp thỏm, run rẩy nghĩ”

+ Hòa thì “lẳng lặng trườn xa chỗ Kiên nấp” để ra tay hành động để mở đường cho Kiên chạy trước để đón mọi người đang đợi ở chỗ cũ. 

=> Tình đồng đội, đồng chí của họ thật đẹp:

+ Họ đã chia nhau ra để hành động nhằm bảo vệ và mở ra cơ hội để cứu những người đồng chí, đồng đội của họ đang chờ họ ở khe cạn. 

+ Đức hi sinh cao cả, quên mình, cái đầu nhạy bén khi trong tình huống cấp bách 

Câu hỏi 3: Nhận xét về cốt truyện và cách kể chuyện của Bảo Ninh qua đoạn trích trên.

Giải rút gọn:

- Cốt truyện:

+ Được xây dựng một cách độc đáo, đặc sắc với nhiều chi tiết và tình huống đầy kịch tính và bất ngờ. 

+ Nhân vật được hiện lên với sự đoàn kết, đồng hành cùng nhau để vượt qua những khó khăn, thử thách nơi chiến trường tàn khốc.  

- Cách kể chuyện:

+ Sử dụng ngôi kể thứ 3 với điểm nhìn duy nhất của Kiên. 

+ Toàn bộ tác phẩm là lời độc thoại của nhân vật do người kể chuyện mượn để làm điểm tựa, lời của nhân vật Kiên. 

=> Đọc tiểu thuyết như là đọc lời bộc bạch, trữ tình, tâm sự của một tâm hồn.

Câu hỏi 4: Trong đoạn trích, em có ấn tượng với chi tiết nào nhất? Vì sao?

Giải rút gọn:

- Em ấn tượng nhất chi tiết Hòa đánh lạc hướng bọn Mỹ để mở đường cho Kiên có cơ hội về cứu mọi người đang đợi ở khe can. 

- Vì:

+ Ở Hòa toát lên sự dũng cảm, gan dạ hi sinh thân mình để trao cơ hội được sống cho những người đồng đội

+ Hòa thể hiện sự thông minh, nhạy bén trong mọi tình huống và có trách nhiệm trong công việc của mình.

Câu hỏi 5: Tại sao kỉ niệm về Hòa là “kỉ niệm bi thảm, thương tâm và hiểm nghèo nhất” trong kí ức chiến tranh của Kiên?

Giải rút gọn:

- Dường như trong tiềm thức của Kiên, Hòa đã hi sinh trong khi làm nhiệm vụ.

- Đối với Kiên, anh được sống, được chiến đấu và trưởng thành lên bên những người đồng chí đồng đội một phần là nhờ có Hòa. 

- Trong kí ức của Kiên, hình ảnh chiến trường tàn khốc, là khoảng cách mong manh giữa sự sống và cái chết

Câu hỏi 6: Suy nghĩ, cảm nhận của Kiên về chiến tranh và sự hi sinh của đồng đội như thế nào? Em ấn tượng với cảm nghĩ nào nhất? Vì sao?

Giải rút gọn:

- Đối với Kiên, “chiến tranh với bộ mặt gớm guốc của nó, với những móng vuốt của nó, với những sự thật trần trụi bất nhân nhất của nó sẽ chỉ đơn thuần có nghĩa là một thời buổi và một quãng đời mà bất kì ai đã trải qua đều mãi mãi bị ám ảnh” và “nếu không nhờ được sự che chở đùm bọc, được cưu mang và được cứu rỗi trong tình đồng đội bác thì thì ắt rằng đã chết từ lâu”

- Cảm nghĩ trên của Kiên cũng là điều mà em ấn tượng nhất trong văn bản vì trong chiến tranh Kiên đã được sống, chiến đấu  trưởng thành lên bên những người đồng chí thật tốt.

Câu hỏi 7: Nhan đề Ánh sáng cứu rỗi có liên quan như thế nào đến chủ đề của đoạn trích? Nếu được đặt lại, em sẽ chọn nhan đề gì?

Giải rút gọn:

- Ánh sáng vốn là biểu hiện của sự may mắn và là con đường được soi sáng để chúng ta có thể tìm ra hướng đi cho mình trong khó khăn. 

- Sự may mắn đó được thể hiện qua nhân vật Kiên – một trong số những người còn sống sót trong cuộc chiến đầy khắc nghiệt và được sống dưới thời bình..

- Nếu được đặt lại nhan đề, em sẽ đặt thành “Tình đồng chí” vì đọc văn bản em thấy được sự đùm bọc, đoàn kết và sẵn sàng hi sinh để bảo vệ nhau giữa những người lính phải đối diện với bom đạn và sự bao vây khắp nơi của kẻ thù.