BÀI 7

ĐỌC: HẠNH PHÚC CỦA MỘT TANG GIA

CHUẨN BỊ 

Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

Khi đọc đoạn trích tiểu thuyết, các em cần chú ý:

Câu hỏi 1: Xác định được vị trí, bố cục và nội dung của đoạn trích.

Giải rút gọn:

- Vị trí: Cuối chương XIV, vô tình Xuân Tóc Đỏ làm cụ cố tổ uất lên tưởng chết.

- Bố cục, nội dung: 

+ Phần 1 (từ đầu … "gây ra cho Tuyết nhiều vậy"): sự vui mừng của cả gia đình Tuyết trước cái chết của cụ cố tổ Hồng.

+ Phần 2 (tiếp … "đám cứ đi"): cảnh lố bịch của đám ma kiểu mẫu.

+ Phần 3 (còn lại): cảnh những người đi dự đám.

Câu hỏi 2: Phân tích được tình huống truyện, tâm lí nhân vật, đặc sắc ngôn từ và giọng điệu của đoạn trích tiểu thuyết.

Giải rút gọn:

- Tình huống truyện: 

+ Xoay quanh nhân vật của một người chết là cụ Cố tổ đã ngoài 80 tuổi. 

+ Sự ra đi của cụ Cố tổ là niềm hạnh phúc của đại gia đình

+ Đám ma của cụ Cố tổ chính là cuộc diễu hành được sử dụng mọi trò hề của tầng lớp thượng lưu. 

- Đặc sắc ngôn từ và giọng điệu: 

+ Kỹ thuật miêu tả để tạo ra sự tương phản giữa cái bên ngoài và bản chất thực sự của các hiện tượng và nhân vật. 

+ Giọng điệu châm biếm, chế giễu, đả kích để chế nhạo các tình huống và nhân vật. 

+ Sử dụng thủ pháp cường điệu và nói ngược.

Câu hỏi 3: Hiểu được ý nghĩa của nhan đề, xác định được mối liên hệ giữa nhan đề với chủ đề, tư tưởng, cảm hứng của tác phẩm.

Giải rút gọn:

- Cách đặt tên nhan đề rất lạ, gây cảm giác tò mò, chú ý cho người đọc 

- Thể hiện một mâu thuẫn trào phúng, một nghịch lý nực cười: trong tang gia mà lại có hạnh phúc.

=> Làm bật lên cái lố lăng của xã hội lúc bấy giờ.

Câu hỏi 4: Tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Vũ Trọng Phụng.

Giải rút gọn:

- Vũ Trọng Phụng (1912 – 1939) sinh tại Hà Nội, trong một gia đình nghèo. 

- Quê quán: Làng Hảo (Bần Yên Nhân), huyện Mĩ Hào, tỉnh Hưng Yên. 

- Một số tác phẩm: Giông tố, Số đỏ, Vỡ đê (1936), Lấy nhau vì tình (1937),…

- Sáng tác của ông toát lên niềm căm phẫn mãnh liệt cái xã hội đen tối, thối nát đương thời. 

ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

Câu hỏi 1: Chú ý giọng điệu của người kể chuyện.

Giải rút gọn:

Giọng kể dửng dưng, giễu cợt, thậm chí bằng những lời ác khẩu. Luôn luôn có sự khập khiễng giữa sự vật được nói tới giọng điệu câu văn.

Câu hỏi 2: Ý nghĩ của mọi người trong tang gia như thế nào?

Giải rút gọn:

- Ông Phán cảm thấy hạnh phúc vì được thêm số tiền vài nghìn đồng bù khoản bị vợ cắm sừng. 

- Con trai của cụ - cụ Cố Hồng cũng nhắm mắt mơ màng đến cái lúc cụ mặc áo gai, lụ khụ chống gậy, để cho thiên hạ thấy được sự đau khổ. 

- Ông Văn Minh lại rất thích thú với cái chúc thư kia sẽ vào thời kì thực hành chứ không phải là lý thuyết viển vông nữa.

- Cậu tú Tân sướng điên người lên vì chỉ có lúc này mới có thể trổ tài chụp ảnh, trong khi đó thì bà Văn Minh nôn nao chờ lăng xê những kiểu đồ tang tân thời của hiệu may Âu hóa. 

- Cô Tuyết lại thêm vui mừng khi lại có dịp khoe với thiên hạ cái cơ thể gợi cảm qua làn áo tang mỏng manh

Câu hỏi 3: Mọi người trong tang gia đã “bối rối” ra sao?

Giải rút gọn:

- Người chết được khâm liệm mà chưa thấy cụ Hồng ra lệnh phát phục mặc dù mọi công việc cử hành tang lễ đã quyết định xong xuôi. 

- Phái trẻ la ó lên rằng phái già chậm chạp. 

- Cậu tú Tân thì cứ điên người lên vì cậu đã sẵn sàng mấy cái máy ảnh mà mãi cậu không được dùng đến. 

- Bà Văn Minh thì sốt cả ruột vì mãi không được mặc những đồ xô gai tân thời, cái mũ mấn trắng viền đen

- Ông Typn rất bực mình vì mãi không được thấy những sự chế tạo của mình ra mắt công chúng để xem cái báo chí phê bình ra sao. 

- Kỳ thuỷ sở dĩ chưa phát phục chỉ vì chuyện Tuyết, hay việc Xuân Tóc Ðỏ đã gây ra cho Tuyết vậy. 

Câu hỏi 4: Chú ý ý nghĩ, tâm trạng và hành động của nhân vật Tuyết.

Giải rút gọn:

- Ý nghĩ của Tuyết: “Tại sao Xuân lại không đến phúng viếng gì cả? Tại sao Xuân lại không đi đưa? Hay là Xuân khinh mình?” 

- Tâm trạng của Tuyết: đau khổ, muốn tự tử, cảm thấy như bị kim châm vào lòng. 

- Hành động: mặc bộ y phục Ngây thơ – cái áo dài voan mỏng, trong có coóc – sê, Tuyết mời quan khách trầu cau và thuốc lá. 

Câu hỏi 5: Chú ý cử chỉ, hành động, lời nói của các nhân vật khi đi đưa tang.

Giải rút gọn:

- “Họ chim nhau, cười tình với nhau, bình phẩm nhau, chê bai nhau, ghen tuông nhau, hẹn hò nhau, bằng những vẻ mặt buồn rầu của những người đi đưa ma.”

- Người đi đưa thì thào với nhau: “Con bé nhà ai mà kháu thế? – Con bé bên cạnh đẹp hơn nữa! ….”

Câu hỏi 6: Chú ý cảnh làm lễ hạ huyệt.

Giải rút gọn:

- Cậu tú Tân luộm thuộm trong chiếc áo thụng đã bắt bẻ từng người một để cậu chụp ảnh kỷ niệm lúc hạ huyệt. 

- Xuân Tóc Đỏ đứng cạnh ông Phán mọc sừng. Lúc cụ Hồng ho khạc mếu máo và ngất đi, thì ông này cũng khóc to “Hử!... Hử!... Hử!...”

- Ông Phán khóc mãi không thôi, cứ oặt người đi. 

- Ông Phán dúi vào tay Xuân một cái giấy bạc năm đồng gấp tư

- Xuân đi tìm sư cụ Tăng Phú Lạc trong đám ba trăm người đương buồn rầu.

Câu hỏi 7: Hình dung bối cảnh và hành vi của nhân vật ông Phán.

Giải rút gọn:

- Ông ta háo hức, mong muốn được gặp ngay Xuân để trả nốt 5 đồng tiền mua chuộc, hòng giữ chữ tín

- Ông Phán đã phải tự mình đi vào một vở kịch, vở kịch đau khổ, vở kịch mà một người cháu rể quý hóa khóc vật vã trước linh cữu của ông cụ cố bất hạnh. 

SAU KHI ĐỌC

Câu hỏi 1: Hãy cho biết mối liên hệ giữa nhan đề Hạnh phúc của một tang gia và tình huống truyện.

Giải rút gọn:

- Thấy được sự mâu thuẫn nực cười, sự đau thương đã được thay thế bằng niềm hạnh phúc, cảm giác như đây là điều mà họ mong chờ, khao khát từ lâu và nay đã trở thành hiện thực.

- Tác giả đã phơi bày những trò lố lăng, phi đạo đức lẫn truyền thống của kẻ sống núp dưới gót giày của bọn thực dân xâm lược, một bức tranh toàn cảnh của xã hội đương thời mục rữa, thối nát.

Câu hỏi 2: Xác định mối quan hệ giữa các nhân vật trong gia đình có tang và địa vị của những nhân vật dự đám tang.

Giải rút gọn:

- Mối quan hệ giữa các nhân vật trong gia đình: 

+ Cụ cố Tổ sinh ra cụ cố Hồng và bà Phó Đoan. 

+ Cụ cố Hồng có 4 người con là ông Văn Minh, cậu Tú Tân, Cô Hoàng Hôn có chồng là ông Phán mọc sừng và cô Tuyết

+ Bà Phó Đoan có 1 người con là cậu Phúc. 

+ Xuân Tóc Đỏ là bạn trai của cô Tuyết và là nhân tình của bà Phó Đoan. 

- Địa vị của những nhân vật dự đám tang: 

+ Min Đơ và Min Toa: là cảnh sát

+ Bạn bè cụ cố Hồng: Những kẻ vừa háo danh, vừa háo sắc 

+ Sư cụ Tăng Phú.

Câu hỏi 3: Phân tích tâm trạng và hành động của những người trong tang gia. Theo em, tác giả đã phản ánh những khía cạnh nào trong tình cảm gia đình và đạo đức xã hội thời ấy?

Giải rút gọn:

- Tâm trạng vui mừng, hạnh phúc của con cháu trong gia đình

+ Là con trưởng của cố Tổ đang lúc tang gia bối rối, thi hài bố vẫn đang nằm dưới nhà nhưng cụ cố Hồng vẫn nằm trên gác ung dung mơ màng

+ Ông Văn Minh vui sướng bởi được phân chia tài sản, việc đầu tiên ngay sau đó là mời luật sư đến để thực thi bức di chúc mà cụ Tổ để lại

+ Bà Văn Minh thì sốt ruột vì mãi không được mặc bộ đồ xô gai tân thời và đội cái mũ mấn xinh xinh

+ Ông Phán mọc sừng với niềm vui sướng dâng trào trong lòng.

+ Cô Tuyết coi đây là dịp để cô trưng diện bộ quần áo ngây thơ hoa mỏng lộ thân hình trắng nõn bên trong

+ Cậu Tú Tân sướng điên người vì sắp được dùng mấy cái máy ảnh đã chuẩn bị sẵn, được trổ tài năng nghệ thuật

=> Bức tranh biếm họa đặc sắc cho ta thấy sự nhố nhăng của xã hội đương thời, những thói hư tật xấu được tập trung hết trong cảnh tang gia.

Câu hỏi 4: Cảnh cất đám, đưa đám và hạ huyệt được quan sát và miêu tả như thế nào? Chỉ rõ những biểu hiện của phong cách hiện thực được thể hiện qua cách quan sát, miêu tả đó.

Giải rút gọn:

- Cảnh cất đám:

+ Tuyết buồn bã vì không thấy Xuân đến phúng viếng. 

+ Sự xuất hiện của cảnh sát Min Đơ và Min Toa “sung sướng cực điểm” vì có việc làm

+ Bạn bè cụ cố Hồng có dịp khoe khoang các loại râu ria cùng những huân huy chương một cách lố bịch, kệch cỡm

+ Đám trai thanh gái lịch có dịp hẹn hò tình tứ

- Cảnh đưa đám: Bề ngoài được tổ chức long trọng nhưng chẳng khác nào đám rước nhố nhăng, hổ lốn; người đưa tang rất đông nhưng chẳng ai thương xót cho người quá cố.  

- Cảnh hạ huyệt:

+ Cậu Tú Tân dàn dựng việc chụp hình một cách giả dối và vô văn hóa

+ Cụ cố Hồng cũng ho, khóc, mếu, khạc... 

+ Ông Phán oặt người, khóc ngất đi nhưng không quên diễn việc làm ăn bí mật với Xuân

=> Tình huống truyện được xây dựng độc đáo, phát hiện những chi tiết đối lập gây gắt cùng tồn tại trong một con người, sự vật, sự việc

Câu hỏi 5: Hãy phân tích một số nét đặc sắc về nghệ thuật trào phúng của tác giả Vũ Trọng Phụng qua đoạn trích.

Giải rút gọn:

- Thể hiện ở nhan đề: Theo lẽ thường, tang gia phải gắn với đau khổ nhưng trong trường hợp này, tang gia lại mang đến hạnh phúc.

- Thể hiện trong chân dung các nhân vật

- Thể hiện qua các chi tiết nghệ thuật đắt giá trong đám tang

Câu hỏi 6: Qua văn bản này, Vũ Trọng Phụng nêu lên thông điệp gì? Theo em, thông điệp ấy có ý nghĩa như thế nào trong bối cảnh xã hội ngày nay?

Giải rút gọn:

- Thông điệp:

+ Hiện thực xã hội lúc đương thời, sự đáng cười nhưng cũng chính là sự đáng thương của một bộ phận con người trong xã hội lúc bấy giờ. 

+ Những tiếng cười ra nước mắt vì đạo đức con người bị suy thoái, sự âu hóa tây ta lẫn lộn làm nên sự lố bịch

=> Lên án, phê phán gay gắt bộ phận này trong xã hội.

 - Ý nghĩa trong bối cảnh xã hội hiện nay: sống có tình người, biết quan tâm đến những người trong gia đình, yêu thương những người sinh ra ta bởi gia đình vốn được coi là một tế bào của xã hội.

Câu hỏi 7: Em thích nhất chi tiết nghệ thuật nào trong văn bản Hạnh phúc của một tang gia? Vì sao?

Giải rút gọn:

 - Nghệ thuật trào phúng 

- Vì:

+ Thông qua đó tác giả đã vạch trần bộ mặt xã hội giả dối, bất nhân.

+ Tiếng cười bật lên vừa hóm hỉnh vừa sắc sảo, qua đó thể hiện thái độ coi thường, khinh bỉ cái xã hội âu hóa lố lăng, tầng lớp thị dân lố bịch đương thời.

+ Các tình huống trong truyện trở nên đặc sắc và thu hút hơn, mang lại nhiều cảm xúc cho người đọc.