BÀI 5: VĂN NGHỊ LUẬN

VĂN BẢN: PHÂN TÍCH BÀI THƠ VIỆT BẮC

CHUẨN BỊ

Câu 1: Xem lại nội dung đọc hiểu ở bài thơ Việt Bắc (Tố Hữu). Từ những hiểu biết về bài thơ, liên hệ và so sánh với nội dung bài phân tích của Nguyễn Văn Hạnh.

Soạn rút gọn:

- Điểm giống: Đều khai thác giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật của bài thơ Việt Bắc, giúp người đọc có hiểu biết rõ hơn về tác phẩm

- Điểm khác: 

+ Nội dung của bài phân tích tập trung phân tích vào một số chi tiết nghệ thuật đặc sắc

+ Từ đó, thể hiện quan điểm, nhận xét của tác giả về tác phẩm trên và phong cách thơ của Tố Hữu.

Câu 2: Đọc trước văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc”; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nguyễn Văn Hạnh

Soạn rút gọn:

- Nguyễn Văn Hạnh (1931 – 2023), quê tại huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam.

- Ông là nhà văn, nhà lý luận, phê bình văn học xuất sắc, tác giả của nhiều công trình nghiên cứu

Câu 3: Tìm đọc một số bài phân tích, nhận xét, đánh giá bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu. 

Soạn rút gọn:

Bài nghiên cứu, phân tích của Hoài Thanh, Hoàng Trung Thông, Vũ Đức Phúc…

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Mở đầu tác giả nêu vấn đề gì? 

Soạn rút gọn:

Giới thiệu khái quát về bài thơ Việt Bắc và đưa ra đánh giá, nhận xét về giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

Câu 2: Hình thức nào của bài thơ được người viết chú ý phân tích? 

Soạn rút gọn:

Hình thức cấu tạo theo lối đối đáp giao duyên của nam nữ trong ca dao dân ca của bài thơ.

Câu 3: Chú ý những lí lẽ và bằng chứng của tác giả.

Soạn rút gọn:

- Lí lẽ:

+ Do sự thâm nhập giữa đối đáp và độc thoại mà trong bài thơ “ta” và “mình” không phải lúc nào cũng tách biệt mà có sự chuyển hóa lẫn nhau.

+ Nhưng đi sâu hơn thì “mình” cũng là “ta”, “ta” cũng là “mình”, “ta” và “mình” hòa làm một

+ Mình là bản thân mình, là ta, nhưng mình cũng là người khác, một người khác thân thiết với mình, người bạn đời của mình, vì vậy có thể xem như chính mình.

- Bằng chứng: những câu thơ trong bài thơ Việt Bắc có xuất hiện cặp đại từ “mình – ta”.

Câu 4: Chú ý những nhận xét chủ quan của tác giả bài viết.

Soạn rút gọn:

- “Bài thơ có ý vị đậm đà, đặc biệt do nỗi nhớ…”

- “Trong bài thơ, cái tình đằm thắm vốn là sở trường của hồn thơ và giọng thơ Tố Hữu được kết hợp với một khả năng quan sát tinh tế.”

- “Người đọc như được sưởi ấm bởi cái tình “Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng”, “càng thấy thân thiết...”

- “Những câu thơ viết tự nhiên, thoải mái, như tuôn chảy từ tấm lòng không một chút dụng công…”

- “Kháng chiến và cách mạng đã xua tan bớt nét hiu hắt âm u của Việt Bắc, làm tăng thêm cảnh mơ mộng của nó…”

Câu 5: Sự so sánh ở đây nhằm mục đích gì?

Soạn rút gọn:

Thể hiện sự thay đổi giọng thơ linh hoạt trong tác phẩm Việt Bắc

Câu 6: Chú ý tính khẳng định trong ý kiến của tác giả

Soạn rút gọn:

- “Đoạn thơ viết về Bác ở gần cuối bài là một trong những đoạn hay nhất của bài thơ”

- “Hình ảnh, phong độ của Bác ở đây rất mực giản dị, ung dung, thanh thoát”

- “Nghệ thuật đặc tả hình ảnh Bác trong đoạn thơ không chỉ thể hiện chân thực… mà còn rất phù hợp với tâm hồn và phong độ của Bác…”

Câu 7: Phần 3 nêu và phân tích nội dung gì? 

Soạn rút gọn:

- Những đánh giá, nhận xét của tác giả về đoạn thơ viết về Bác ở gần cuối tác phẩm Việt Bắc

- Chỉ ra điểm khác biệt về hình tượng của Bác Hồ trong những bài thơ của Tố Hữu và đưa ra nhận định về tác phẩm.

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Qua văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc”, tác giả Nguyễn Văn Hạnh muốn làm sáng tỏ điều gì? Vấn đề ấy được nêu ở phần nào của văn bản?

Soạn rút gọn:

- Bài thơ Việt Bắc là bài ca tâm tình tiêu biểu cho hồn thơ, cho phong cách của nhà thơ Tố Hữu

- Vấn đề này được nêu ở đoạn văn đầu trong phần 2 của văn bản

Câu 2: Xác định nội dung chính của các phần được đánh số trong văn bản. Từ đó, nêu các luận điểm của bài viết.

Soạn rút gọn:

• Nội dung chính của các phần được đánh số trong văn bản:

Phần 1: Giới thiệu khái quát về bài thơ Việt Bắc

Phần 2: Phân tích, chứng minh Việt Bắc là bài ca tâm tình, tiêu biểu cho hồn thơ phong cách Tố Hữu

Phần 3: Phân tích đoạn thơ viết về Bác ở cuối tác phẩm từ đó đưa ra nhận xét, đánh giá tác phẩm

• Các luận điểm

Luận điểm 1: Giới thiệu khái quát về bài thơ Việt Bắc

Luận điểm 2: Phân tích hình thức của bài thơ

Luận điểm 3: Phân tích cái tình đậm đà trong bài thơ Việt Bắc

Luận điểm 4: Phân tích chất hùng tráng trong bài thơ Việt Bắc

Luận điểm 5: Phân tích hình tượng của Bác trong bài thơ Việt Bắc.

Câu 3: Người viết phân tích và làm sáng tỏ ý kiến: “Việt Bắc ngọt ngào, đằm thắm, là một bài ca tâm tình, rất tiêu biểu cho hồn thơ, cho phong cách của Tố Hữu.” bằng các lí lẽ và dẫn chứng nào trong phần 2 của văn bản?

Soạn rút gọn:

• Lí lẽ

- “Vẫn là tiếng nói của tình cảm, tình yêu, nhưng là tình yêu đối với quê hương đất nước, đối với cách mạng, đối với nhân dân”

- “Bài thơ cấu tạo theo lối đối đáp thường gặp trong văn học dân gian, đối đáp giữa hai người thương nhau, tình nghĩa mặn nồng, nay phải chia tay nhau…”

- “Ở chiều sâu của suy nghĩ, thơ là tâm trạng thống nhất của những người kháng chiến, của chính bản thân nhà thơ tạo nên sự liền mạch của hơi thở, giọng thơ”

- “Nhưng đi sâu hơn thì “mình” cũng là “ta”, “ta” cũng là “mình”, “ta” và “mình” hòa làm một”.

- “Nhà thơ đã khai rất đắt chữ “mình” trong tiếng Việt. Mình là bản thân mình, là ta, nhưng mình cũng là người khác, một người khác thân thiết với mình, người bạn đời của mình, vì vậy có thể xem như chính mình”.

- “Những câu thơ như “Miếng cơm chấm muối mối thù nặng vai” hay “Hắt hiu lau xám đậm đà lòng son” vừa dân dã, cổ điển, cân đối, cô đúc, lại ngân vang…”

- “Rừng núi tình nghĩa cũng là rừng núi chiến đấu rất kiên cường. Và tâm hồn con người ngọt ngào chung thủy giản dị trong cuộc sống hàng ngày rất hân hoan, rộng mở…”

- “Nói đến thiên nhiên của Việt Bắc, tấm lòng chân thật, tình nghĩa sắt son của người Việt Bắc, thơ Tố Hữu đằm thắm như ca dao, dân ca. Nhưng khi miêu tả không khí sôi nổi…”

- “Tố Hữu thường chú ý cách diễn đạt quen thuộc với cảm nghĩ của quần chúng, thích nhịp điệu êm ái, cân đối của câu thơ… cần thể hiện”

• Dẫn chứng

- Trích dẫn cuộc nói chuyện của Tố Hữu với nhà nghiên cứu văn học người Pháp Mi-ren Găng-sen

- Trích dẫn các câu thơ trong bài thơ Việt Bắc.

Câu 4: Nét đặc sắc khi tác giả phân tích phần 3 của văn bản là gì?

Soạn rút gọn:

- Sử dụng những câu văn thể hiện rõ tính khẳng định trong lập luận của tác giả để tăng thêm tính thuyết phục cho bài viết

- Sử dụng ngôn ngữ biểu cảm

Câu 5: Văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc” của Nguyễn Văn Hạnh giúp em hiểu thêm được gì về bài thơ này?

Soạn rút gọn:

- Nét đặc sắc trong việc sử dụng cặp đại từ “mình – ta”

- Giá trị nội dung của tác phẩm

- Ý nghĩa của giá trị nghệ thuật trong tác phẩm Việt Bắc 

- Hình tượng nhân vật Bác trong thơ Tố Hữu.

Câu 6: Dẫn ra một số câu văn thể hiện ý kiến nhận xét; đánh giá chủ quan của người viết khi phân tích bài thơ Việt Bắc.

Soạn rút gọn:

- “Việt Bắc ngọt ngào, đằm thắm, là một bài ca tâm tình, rất tiêu biểu cho hồn thơ, cho phong cách của Tố Hữu”.

- “Cho nên, tình yêu biến thành tình nghĩa, và Việt Bắc trở thành tiếng hát ân tình thủy chung của những người kháng chiến, của cả dân tộc trong một thời điểm rất đáng ghi nhớ”

- “Bài thơ vừa thống nhất, vừa biến hóa, giữ vững tính mẫu mực của thể lục bát trong một bài thơ có dung lượng lớn như vậy mà không rơi vào đơn diệu”.

- “Nét đặc sắc cao quý của Việt Bắc chính là ở chỗ nghèo cực mà chân tình, rộng mở, mà son sắt, thủy chung với Cách mạng”.

- “Bài thơ có ý vị đậm đà, đặc biệt do nỗi nhớ…”

- “Trong bài thơ, cái tình đằm thắm vốn là sở trường của hồn thơ và giọng thơ Tố Hữu được kết hợp với một khả năng quan sát tinh tế”

- “Người được như được sưởi ấm bởi cái tình “Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng”, càng thấy thân thiết…”

- “Những câu thơ viết tự nhiên, thoải mái, như tuôn chảy từ tấm lòng không một chút dụng công…”

- “Kháng chiến và cách mạng đã xua tan bớt nét hiu hắt âm u của Việt Bắc, làm tăng thêm cảnh mơ mộng của nó…”

- “Trong bài thơ Việt Bắc cũng như thường thấy trong thơ Tố Hữu, tình cảm bao giờ cũn làm nền, mà cái tình thì rất thật…”.