BÀI 2: THƠ BỐN CHỮ, NĂM CHỮ

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: Trong hai khổ thơ đầu của bài thơ Mẹ (Đỗ Trung Lai), các dòng thơ được bố trí thành từng cặp có sự đối lập (trái ngược) nhau về nghĩa. Hãy chỉ ra điều đó và cho biết cách bố trí như vậy có tác dụng gì.

Đáp án chuẩn:

Trong hai khổ thơ đầu của bài "Mẹ" (Đỗ Trung Lai), các dòng thơ đối lập như:

- Lưng mẹ còng / Cau vẫn thẳng

- Cau xanh rờn / Mẹ bạc trắng

- Cau cao lên / Mẹ thấp dần

- Cau gần trời / Mẹ gần đất

Tác dụng của sự đối lập này là làm nổi bật sự khác biệt giữa cau và mẹ. Cau phát triển còn mẹ ngày càng già, tăng tính biểu cảm và khơi gợi cảm xúc sâu lắng về nỗi niềm của người con khi thấy mẹ ngày một yếu dần.

Câu 2: Nêu tác dụng miêu tả, biểu cảm của biện pháp tu từ so sánh được sử dụng trong khổ thơ dưới đây:

Một miếng cau khô

Khô gầy như mẹ

Con nâng trên tay

Không cầm được lệ

(Đỗ Trung Lai)

Đáp án chuẩn:

Trong khổ thơ "Một miếng... được lệ," tác giả sử dụng biện pháp so sánh để miêu tả mẹ. Thay vì miêu tả trực tiếp mẹ là "khô gầy," tác giả so sánh mẹ với cau, làm mẹ trở thành thước đo của sự "khô gầy." Sự đối lập giữa "khô gầy" và "tươi tắn" thể hiện sự già nua, thiếu sức sống của mẹ, khiến người con cảm thấy bùi ngùi và xúc động. Cách so sánh này truyền đạt ý tưởng một cách tế nhị và đầy xúc cảm.

Câu 3: Câu hỏi "Sao mẹ ta già?" trong bài thơ Mẹ (Đỗ Trung Lai) có tác dụng như thế nào đối với việc thể hiện tình cảm của tác giả?

Đáp án chuẩn:

Câu hỏi "Sao mẹ ta già?" trong bài thơ "Mẹ" (Đỗ Trung Lai) là một câu hỏi tu từ vừa trách cứ, vừa thể hiện khát vọng mẹ mãi trẻ và sống bên cạnh tác giả. Ý trách cứ nhiều hơn khát vọng, khi dùng "ta" không chỉ thể hiện bản thân mà còn sự tự tôn và mong muốn được tôn trọng. Dù câu hỏi có vẻ gai góc, nhưng ẩn sau đó là nỗi buồn và sự xúc động, làm nổi bật tình cảm sâu sắc của người con dành cho mẹ.

Câu 4: Tìm các câu hỏi trong bài thơ Ông đồ (Vũ Đình Liên). Tác giả sử dụng những câu hỏi đó để biểu đạt điều gì?

Đáp án chuẩn:

Các câu hỏi trong bài thơ "Ông đồ" (Vũ Đình Liên):

- "Người thuê viết nay đâu?"

- "Những người muôn năm cũ / Hồn ở đâu bây giờ?"

Những câu hỏi tu từ này nhấn mạnh sự phai nhạt của tục xin chữ đầu năm và xót xa trước việc giá trị của thế hệ trước không còn chỗ trong hiện tại. Chúng khơi gợi cảm xúc và suy nghĩ về giá trị truyền thống, đồng thời ngầm khẳng định hy vọng xã hội sẽ gìn giữ và phát huy những giá trị đó.