BÀI 2: THƠ BỐN CHỮ, NĂM CHỮ

THỰC HÀNH ĐỌC HIỂU: TIẾNG GÀ TRƯA

CHUẨN BỊ

- Đọc trước bài thơ Tiếng gà trưa; tìm hiểu thêm về tác giả Xuân Quỳnh.

- Chia sẻ cùng bạn bè về kỉ niệm với những người thân trong gia đình mà em nhớ nhất.

Đáp án chuẩn:

- Xuân Quỳnh (1942 - 1988) quê ở La Khê, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội), là nhà thơ nữ nổi bật trong thơ hiện đại Việt Nam. Thơ bà thường nói về tình cảm gia đình và đời sống thường ngày, thể hiện rung cảm và khát vọng của trái tim phụ nữ chân thành. Bà được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2001.

- Bài "Tiếng gà trưa" được viết trong thời kỳ đầu kháng chiến chống Mỹ và in trong tập thơ "Hoa dọc chiến hào" (1968).

- Ký ức đáng nhớ của em là hè năm lớp 3, khi em được mẹ cho về quê thăm ông ngoại, chơi với ông và các chị hàng xóm, xem bể cá và chơi trò Chiếc nón kì diệu. 

CÂU HỎI ĐỌC HIỂU

Câu 1: Đọc lướt bài thơ, chỉ ra dòng nào không phải năm chữ. Số dòng trong mỗi khổ có giống nhau không?

Đáp án chuẩn:

• Dòng thơ không phải năm chữ là: "Tiếng gà trưa".
• Số dòng trong mỗi khổ không giống nhau.

Câu 2: Xác định vần và nhịp của bài thơ.

Đáp án chuẩn:

•  Vần: vần hỗn hợp.
•  Nhịp: 1/4, 2/3, 3/2.

Câu 3: Chú ý những hình ảnh và kỉ niệm được gợi lại từ tiếng gà trưa.

Đáp án chuẩn:

• Hình ảnh: ổ rơm, trứng hồng, gà mái mơ, gà mái vàng, và hình ảnh bà soi trứng.
• Kỉ niệm: bà bán trứng và mua cho cháu quần áo mới, bao gồm quần chéo gối ống rộng và cái áo trúc bâu.

⇒ Những hình ảnh và kỉ niệm này thể hiện sự trong sáng hồn nhiên của đứa trẻ cũng như tình cảm yêu quý, trân trọng của người cháu đối với bà.

Câu 4: Chú ý các từ diễn tả cảm xúc của người cháu.

Đáp án chuẩn:

Các từ diễn tả cảm xúc của người cháu bao gồm: “mang bao nhiêu hạnh phúc,” “vì lòng yêu Tổ Quốc,” “vì xóm làng,” “vì bà,” và “vì tiếng gà.”

Câu 5: Chú ý những dòng thơ có cấu trúc giống nhau trong khổ thơ cuối.

Đáp án chuẩn:

Những dòng thơ có cấu trúc giống nhau với mẫu "Vì + …":

• Vì lòng yêu Tổ Quốc
• Vì xóm làng thân thuộc
• Vì bà
• Vì tiếng gà cục tác

CÂU HỎI SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Cảm xúc nào xuyên suốt bài thơ Tiếng gà trưa? Cảm xúc đó được khơi gợi từ điều gì? Em hiểu người xưng "cháu" trong bài thơ là ai?

Đáp án chuẩn:

• Cảm xúc xuyên suốt bài thơ "Tiếng gà trưa" là sự bồi hồi, xao xuyến.
• Cảm xúc đó được khơi gợi từ tiếng gà trưa nhảy ổ trên đường hành quân xa. Em hiểu người xưng "cháu" trong bài thơ là chiến sĩ chống Mỹ.

Câu 2: Dòng thơ "Tiếng gà trưa" được lặp lại mấy lần trong bài thơ? "Tiếng gà trưa" đã khơi gợi ở người cháu những hình ảnh và kỉ niệm gì của tuổi thơ? Em ấn tượng với hình ảnh hoặc kỉ niệm nào nhất? Vì sao?

Đáp án chuẩn:

Dòng thơ "Tiếng gà trưa" lặp lại 4 lần trong bài thơ, gợi nhớ ở người cháu:

- Con gà mái và ổ trứng.

- Lần bị bà mắng vì nhìn gà đẻ.

- Người bà chắt chiu từng quả trứng, chăm lo quần áo mới cho cháu.

Em ấn tượng nhất với hình ảnh người bà chắt chiu từng quả trứng, thể hiện sự dành dụm từ những điều giản dị nhất để cho cháu có quần áo mới, phản ánh tình cảm sâu sắc của bà.

Câu 3: Người bà hiện lên qua những hình ảnh, chi tiết nào? Qua đó, em có cảm nhận như thế nào về người bà và những tình cảm người cháu dành cho bà?

Đáp án chuẩn:

 - Người bà hiện lên qua những hình ảnh, chi tiết:

•  Bà mắng cháu vì nhìn gà đẻ trứng
•  Tay bà khum soi trứng, chắt chiu từng quả.
•  Khi gió mùa đông tới, bà lo đàn gà toi vì bà chỉ mong bán được gà cho cháu bộ quần áo mới.

- Qua đó, em có cảm người bà là người yêu thương, chăm lo cho người cháu; người cháu cũng rất yêu thương, mong nhớ bà.

Câu 4: Theo em, vì sao chúng ta luôn nghĩ về những người thân trong gia đình mỗi khi xa nhà hoặc gặp khó khăn?

Đáp án chuẩn:

Vì:

•  Khi xa nhà hoặc gặp khó khăn là lúc chúng ta cần một nơi chốn để nương tựa, động viên tinh thần nhiều nhất.
•  Những người thân trong gia đình là những người gần gũi nhất với chúng ta, yêu thương, quan tâm chúng ta nhiều nhất và sẵn sàng hi sinh vì chúng ta.

PHẦN THAM KHẢO MỞ RỘNG

Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của văn bản Tiếng gà trưa?

Đáp án chuẩn:

* Giá trị nội dung:

Bài thơ "Tiếng gà trưa" là nốt trầm sâu lắng của người lính hành quân, gợi nhớ kỉ niệm và tình cảm bà cháu thiêng liêng. Sử dụng điệp từ và hình ảnh giản dị, bài thơ làm nổi bật tình gia đình và tình quê hương đất nước.

* Giá trị nghệ thuật:

- Thể thơ 5 chữ diễn đạt tình cảm tự nhiên.

- Hình ảnh thơ bình dị, chân thực.

- Sử dụng điệp từ.