BÀI 7: THƠ

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: Dựa vào ngữ cảnh, xác định nghĩa của các từ ngữ in đậm trong khổ thơ dưới đây:

Và chúng tôi, một thứ quả trên đời

Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái

Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi

Mình vẫn còn một thứ quả non xanh?

Đáp án chuẩn:

- Về nghĩa gốc (nghĩa cụ thể): “quả” vốn biểu thị bộ phận của cây do nhụy hoa phát triển thành, bên trong thường chứa hạt.

- Từ “quả” đầu tiên được dùng với nghĩa chuyển, biểu thị kết quả/ thành quả của công việc nhất định (gồm cả thành quả là con người được nuôi dạy, giáo dục, đào tạo).

- Cụm “quả non xanh” biểu thị những người con chưa thực sự trưởng thành, chưa hoàn thiện như sự mong chờ, ước muốn của người mẹ.

Câu 2: Tìm biện pháp tu từ được sử dụng trong các dòng thơ dưới đây. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó đối với việc miêu tả sự vật.

Cha lại dắt con đi trên cát mịn

Ánh nắng chảy đầy vai

(Hoàng Trung Thông)

Đáp án chuẩn:

Biện pháp tu từ sử dụng là ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, khi ánh nắng được miêu tả bằng từ “chảy” (thường chỉ trạng thái di chuyển của chất lỏng), thay vì các từ chỉ trạng thái ánh sáng như soi hay chiếu. Điều này tạo ra một cách miêu tả sinh động và ấn tượng về ánh nắng.

Câu 3: Chỉ ra tác dụng của dấu chấm lửng trong những câu dưới đây:

a) Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,.... (Hồ Chí Minh)

b) Cha mượn cho con buồm trắng nhé,

    Để con đi...

(Hoàng Trung Thông)

c) Về đây mới thấy, sen xứng đáng để... ngợp. (Văn Công Hùng)

d) Nhưng... xin lỗi... - Từ đầu dây bên kia có giọng kinh ngạc phản đối - Tôi không thể...! (Brét-bơ-ry)

Đáp án chuẩn:

a) Tỏ ý còn nhiều tấm gương anh hùng chưa được liệt kê hết.

b) Thể hiện lời nói bỏ dở, ngập ngừng, ngắt quãng.

c) Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ: ngợp.

d) Có ba dấu chấm lửng: hai dấu chấm lửng đầu tiên được dùng để thể hiện lời nói ngập ngừng, ngắt quãng vì người nói bất ngờ và không đồng tình trước mệnh lệnh vô lí của cấp trên; dấu chấm lửng thứ ba thể hiện lời nói bị bỏ dở.

Câu 4: Viết một đoạn văn (khoảng 5 - 7 dòng) giải thích nghĩa của các từ in đậm trong hai dòng thơ dưới đây và cho biết em dựa vào đâu để xác định được nghĩa của mỗi từ đó:

Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng

Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ.

                                 (Viễn Phương)

Đáp án chuẩn:

Hai dòng thơ trong bài “Viếng lăng Bác” của Viễn Phương đều sử dụng từ “Mặt Trời” nhưng với ý nghĩa khác nhau. Ở dòng đầu tiên, “Mặt Trời” mang nghĩa gốc, chỉ thiên thể cung cấp ánh sáng và nhiệt cho Trái Đất. Ở dòng thứ hai, “Mặt Trời” không còn chỉ thiên thể mà là ẩn dụ cho Bác Hồ, người đã soi sáng và trở thành biểu tượng vĩnh hằng của dân tộc.