BÀI 9: TÙY BÚT VÀ TẢN VĂN

ĐỌC HIỂU: TRƯA THA HƯƠNG

CHUẨN BỊ

- Thông tin về tác giả Trần Cư:

Trần Cư (1918-2002) tại Huế Lăng - Thủy Nguyên - Hải Phòng nhưng quê gốc ở Bát Tràng, Hà Nội. Ông có cả thảy 7 anh chị em nhưng 3 người trong số đó mất sớm. Trần Cư là anh cả, và cũng là người được ăn học đến nơi đến chốn nhất.

Sau khi tốt nghiệp tiểu học CEPFI, Trần Cư thi đậu bằng Thành chung. Trải qua 4 năm ăn học vất vả, Trần Cư tốt nghiệp Cao đẳng tiểu học và thi trúng tuyển vào trường Bảo hộ học bậc tú tài trường Bưởi. Với bao nỗ lực của bản thân và gia đình, Trần Cư lấy được tấm bằng tú tài triết học phần một (năm 1938). Không muốn là gánh nặng thêm cho người thân, ông quyết định thi vào ngành bưu điện Đông Dương, đi làm lấy tiền phụ giúp gia đình, đồng thời học nốt phần hai.

Năm 1941, Trần Cư mới hoàn thành chương trình tú tài toàn phần tại Phnôm Pênh. Sống xa gia đình, bạn bè, cuộc đời của viên thư ký bưu điện ở Kom-phom-chan (Campuchia) thật tẻ nhạt. Ông quyết định xin thôi việc trở về nước, xin dạy môn văn cho trường tư thục Lê Lợi (Hải Phòng).

Được bạn bè mách bảo, Trần Cư tìm đến với báo chí.

Không chỉ sáng tác văn chương, trong năm đầu độc lập (1945-1946), Trần Cư còn viết phóng sự, xã luận, ghi chép, đưa tin về nhiều mảng của đời sống xã hội, từ phong trào diệt giặc dốt, giặc đói, giặc ngoại xâm, đến việc phản ánh không khí cách mạng trong các tầng lớp nhân dân. Ông thường xuyên có bài trên báo Dân chủ (Việt Minh duyên hải Hải Phòng), tạp chí Tiền phong (Hội văn hóa cứu quốc),…

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, Trần Cư theo báo QĐND chuyển về Hà Nội, làm Thư ký tòa soạn. Từ tháng 9-1955, sau chuyến đi Trung Quốc về, ông chuyển sang làm Trưởng phòng Bạn đọc kiêm thêm phòng Văn hóa văn nghệ.

Thấy Trần Cư có “máu” văn nghệ, năm 1965, đồng chí Tổng Biên tập Nhà xuất bản QĐND mời ông về phụ trách phòng Văn nghệ của nhà xuất bản. ở cương vị mới, ông làm tốt chức trách của mình, được đồng đội và đồng nghiệp hết sức kính trọng, nể phục.

Ông tiếp tục chứng tỏ là người có nhiều sáng kiến, đã đứng ra tổ chức, biên soạn nhiều cuốn sách có giá trị, đặc biệt là loại sách Người tốt việc tốt. Không dừng lại ở đó, ông liên tục viết bài cho nhiều tờ báo khác nhau như tạp chí Văn học, Văn nghệ quân đội

CÂU HỎI ĐỌC HIỂU

Câu 1: Từ “nạo” trong câu: “Tiếng võng đưa kẽo kẹt như nạo vào hồn.” diễn tả được những điều gì?

Đáp án chuẩn:

Diễn tả tâm trạng buồn nhớ da diết quê nhà của tác giả.

Câu 2: Tại sao tiếng hát ru lại khiến nhân vật “tôi” nhớ nhà?

Đáp án chuẩn:

Vì tiếng hát ru gợi lại những buổi trưa oi ả với tiếng võng đều đều ở ngôi nhà của mình. Nơi đó có thầy, mẹ, vú em, …

Câu 3: Tiếng hát ru đã giúp “tôi” nhận ra điều gì?

Đáp án chuẩn:

Ở giữa gia đình người cái hạnh phúc hằng ngày vẫn có ở chính trong gia đình “tôi”.

Câu 4: Chú ý địa điểm và thời gian được nói tới trong các câu hát ru.

Đáp án chuẩn:

Địa điểm: xa quê.

Thời gian: buổi trưa

Câu 5: Nhân vật “tôi” thấy hình ảnh gì của quê hương qua tiếng hát ru?

Đáp án chuẩn:

Những làng tre xanh trên ruộng lúa, với các cô thôn nữ khăn mỏ quạ, những đêm trăng trai gái hát trống quân, những đêm chèo ngày vào đám của quê hương.

CÂU HỎI SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Bài tùy bút Trưa tha hương viết về chuyện gì? Đề tài và bối cảnh của câu chuyện có gì đặc biệt?

Đáp án chuẩn:

Bài Trưa tha hương diễn tả cảm xúc của tác giả về điệu hát ru và nỗi lòng người xa xứ khi nghe tiếng hát ru của một phụ nữ miền Bắc. Bối cảnh câu chuyện mở đầu với: “Một buổi trưa ở Chúp. Tôi đạp xe sang thăm Chúp bên kia bờ Cửu Long Giang. Sau bữa cơm, mọi người nghỉ ngơi... Bỗng nghe tiếng võng đưa và một giọng ru Bắc.”

Câu 2: Tiếng hát ru đã làm nhân vật “tôi” nhớ đến những gì?

Đáp án chuẩn:

Tiếng hát ru đã làm nhân vật “tôi” nhớ nhà, nhớ về những ngày thơ ấu ở xứ Bắc với biết bao kỉ niệm hiện về: “Tự nhiên tôi nhớ nhà. Phải chăng tôi đã gặp linh hồn của đất nước…tiếng võng đều đều.”

Câu 3: Dẫn ra một số câu văn, đoạn văn thể hiện rõ tình cảm xúc động và những suy nghĩ sâu lắng của tác giả khi nghe tiếng hát ru.

Đáp án chuẩn:

Một số câu văn trong bài thể hiện tình cảm sâu lắng của tác giả khi nghe hát ru:

- “Tiếng ru hòa với tiếng võng có cái gì đặc biệt Việt Nam. Nhất là một buổi trưa ở nơi xa, nghe hát ru của quê hương, thật thấm thía và buồn. Tâm hồn người nhà quê Việt Nam vẫn nguyên vẹn trong câu hát ru.”

- “Một lúc sau, giọng ru thiết tha, man mác nhớ tiếc: Khi đi trúc mới mọc măng/ Khi về trúc đã cao bằng ngọn tre… Tôi cảm thấy bớt cô đơn hơn. Ở chốn xa lạ này, bên vách còn có một linh hồn cô đơn hơn, âm thầm hơn.”

Câu 4: Qua một số câu văn cụ thể trong văn bản, phân tích đặc điểm của tùy bút: ngôn ngữ rất giàu hình ảnh và cảm xúc.

Đáp án chuẩn:

Một số câu văn trong bài cho thấy ngôn ngữ tùy bút rất giàu hình ảnh và cảm xúc:

- “Xứ Bắc với những làng tre xanh trên ruộng lúa, các cô thôn nữ khăn mỏ quạ, đêm trăng trai gái hát trống quân, cuộc sống nhịp nhàng, đơn sơ, đầy thi vị hiện về lòng tôi qua câu hát.”

- “Ngoài vườn, nắng đẹp chiếu lên vườn chuối như một bức tranh màu hạ nên thơ. Ánh sáng xanh mướt và thái bình phản chiếu lên trần bếp. Một con chim hót lảnh lót rồi lại im lặng, mọi vật sắp chìm trong giấc ngủ nặng nề dưới nắng, gió nhẹ lay động tàu chuối ngoài cửa sổ.”

Câu 5: Bài tùy bút cho em hiểu thêm được gì về điệu hát ru miền Bắc?

Đáp án chuẩn:

Điệu hát ru miền Bắc mang cả vẻ đẹp của cả dân tộc chứ không chỉ đơn thuần là câu hát ru con ngủ, nó chứa đựng văn hóa dân tộc nhắc ta nhớ tới cội nguồn cùng những điều thân yêu và gắn bó sâu sắc, làm đậm nét hơn hai chứ “quê hương”.