BÀI 1: TIỂU THUYẾT VÀ TRUYỆN NGẮN

ĐỌC HIỂU VĂN BẢN: BUỔI HỌC CUỐI CÙNG

CHUẨN BỊ

- Nhà văn An-phông-xơ Đô-đê: sinh năm 1940 tại Nime (Pháp) và mất năm 1987.

- Ông là một nhà văn Pháp và là tác giả của nhiều tập truyện ngắn nổi tiếng. Ông viết nhiều tiểu thuyết thiên về hồi ký của thời niên thiếu đau khổ hay những đề tài về xã hội nước Pháp dân chủ thay thế chế độ quân chủ.

CÂU HỎI ĐỌC HIỂU

Câu 1: Tại sao thầy Ha-men lại nói: "... con bị trừng phạt thế là đủ rồi..."?

Đáp án chuẩn:

- Phrăng đã nhiều lần chịu phạt.

- Với thầy Ha-men hiện tại, hình phạt không phải là cách dạy dỗ tốt.

- Việc không được học tiếng Pháp là hình phạt quá nặng nề không chỉ với Phrăng.

Câu 2: Em có suy nghĩ gì về những dòng chữ in đậm sau: "khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa chốn lao tù"?

Đáp án chuẩn:

Những dòng chữ in đậm "khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa chốn lao tù" nhấn mạnh rằng tiếng nói là nơi lưu giữ ký ức và bản sắc dân tộc, là điều sống còn. Câu nói của Phạm Quỳnh về Truyện Kiều cũng thể hiện ý nghĩa tương tự: "Truyện Kiều còn, tiếng ta còn. Tiếng ta còn, nước ta còn."

Câu 3: Băn khoăn của cậu bé Phrăng về các con chim bồ câu trên mái nhà trường gợi cho em những suy nghĩ gì?

Đáp án chuẩn:

- Sự trong sáng của một cậu bé

- Sự áp bức của quân Phổ đối với người Pháp

CÂU HỎI SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Em hiểu thế nào về nhan đề Buổi học cuối cùng? Người kể lại câu chuyện là ai? Chỉ ra tác dụng của ngôi kể này.

Đáp án chuẩn:

Em hiểu nhan đề Buổi học cuối cùng nói về buổi học Pháp văn cuối cùng của các học sinh ở vùng An-dát. Đó là buổi học cuối cùng bằng tiếng mẹ đẻ, tiếng của "Tổ quốc đang ra đi", vì hôm sau họ sẽ phải học bằng tiếng Đức.

Câu 2: Đặc điểm tính cách nhân vật thầy Ha-men được nhà văn khắc họa từ những phương diện nào? Hãy nêu ra một số biểu hiện cụ thể trong văn bản.

Đáp án chuẩn: 

Đặc điểm tính cách nhân vật thầy Ha-men được nhà văn khắc họa từ những phương diện:

• Ngoại hình: mặc chiếc áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục, diềm lá sen gấp nếp mịn và đội cái mũ trong bằng lụa đen thêu mà chỉ dùng vào những hôm có thanh tra hoặc phát phần thưởng.
• Cử chỉ, hành động: chuẩn bị những tờ mẫu tập viết mới tinh, trên có viết bằng chữ rông thật đẹp.
• Lời nói: Dịu dàng nói với Phrăng khi cậu vào muộn hay không hiểu bài
• Suy nghĩ:
• Tiếc nuối vì những lần muốn đi câu cá mà không ngại cho học sinh nghỉ học
• Tiếc nuối vì phải rời xa nơi đã gắn bó từ bốn mươi năm
• Sự sống còn của một dân tộc chính là ở ngôn ngữ

Câu 3: Phân tích một số chi tiết cụ thể (suy nghĩ, cách nhìn nhận về thầy Ha-men và thái độ đối với việc học tiếng Pháp) để làm rõ diễn biến tâm trạng của nhân vật "tôi" trong "buổi học cuối cùng".

Đáp án chuẩn:

Diễn biến tâm trạng của nhân vật "tôi" trong "Buổi học cuối cùng" được thể hiện qua các chi tiết cụ thể:

- Thấy thầy Ha-men ăn mặc trang trọng, nói năng dịu dàng.

- Nhận thấy lớp học có cái gì đó khác thường và trang trọng.

- Tiếc nuối vì đã không chăm chỉ học hành.

- Thương, tội nghiệp thầy.

Như vậy, tâm trạng của nhân vật phát triển từ việc cố gắng đi học, nhận ra sự khác thường trong lớp, cảm thấy tiếc nuối về việc không còn được học tiếng Pháp, đến sự thương cảm thầy, và cuối cùng là chăm chú nghe giảng, học bài.

Câu 4: Phần (5) của văn bản Buổi học cuối cùng có nhiều chi tiết miêu tả đặc sắc: thầy Ha-men "người tái nhợt", "nghẹn ngào, không nói được hết câu", "cầm một hòn phấn và dằn mạnh hết sức, thầy cố viết thật to: NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM!" và "đầu dựa vào tường", "chẳng nói", chỉ "giơ tay ra hiệu",... Các chi tiết này đã giúp tác giả khắc họa được tâm trạng gì của thầy Ha-men?

Đáp án chuẩn: 

Phần (5) của văn bản "Buổi học cuối cùng" miêu tả thầy Ha-men với các chi tiết đặc sắc như: "người tái nhợt," "nghẹn ngào không nói hết câu," "cầm hòn phấn dằn mạnh viết to: NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM!" và "đầu dựa vào tường, chẳng nói, chỉ giơ tay ra hiệu." Những chi tiết này khắc họa rõ tâm trạng đau buồn, xúc động và thất thần của thầy Ha-men khi buổi học cuối cùng kết thúc và thầy phải rời vùng An-dát.

Câu 5: Câu chuyện đã bồi đắp cho em những phẩm chất nào? Em rút ra bài học gì cho bản thân sau khi  học xong truyện?

Đáp án chuẩn:

• Câu chuyện đã bồi đắp cho em những phẩm chất dưới đây:
  • Chăm chỉ, cần cù, việc hôm nay không để ngày mai.
  • Yêu quê hương, đất nước từ những điều bình thường, giản dị, gần gũi.
• Em rút ra bài học: chăm chỉ, cần cù, chịu khó, cố gắng học tập.

Câu 6: Trong truyện Buổi học cuối cùng, em thích nhất nhân vật hoặc chi tiết, hình ảnh nào? Hãy viết một đoạn văn (khoảng 6 - 8 dòng) giải thích lí do vì sao em thích.

Đáp án chuẩn:

Chi tiết cả lớp im lặng tập viết, chỉ nghe tiếng ngòi bút sột soạt trên giấy trong "Buổi học cuối cùng" của An-phông-xơ Đô-đê để lại ấn tượng sâu sắc với tôi. Sự im lặng tuyệt đối trong lớp học cho thấy mức độ tập trung cao độ và sự nghiêm trang của các học sinh trong buổi học cuối cùng. Tiếng sột soạt của ngòi bút trên giấy, dù nhỏ, lại trở nên rõ ràng, minh chứng cho sự chăm chú và tôn trọng của các em đối với buổi học và thầy giáo. Chi tiết này không chỉ phản ánh tâm trạng đau buồn khi phải chia tay tiếng mẹ đẻ mà còn bộc lộ lòng biết ơn sâu sắc với thầy giáo và quê hương.