BÀI 4. YẾU TỐ KỲ ẢO TRONG TRUYỆN KỂ

VĂN BẢN. HẢI KHẨU LINH TỪ

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Hãy chia sẻ cảm nhận về một số truyện dân gian có yếu tố kì ảo mà bạn từng đọc.

Đáp án chuẩn:

Truyện Con Rồng Cháu Tiên là một trong những truyền thuyết đẹp và nổi tiếng của văn học dân gian Việt Nam. Truyện kể về nguồn gốc cao quý của dân tộc Việt, qua cuộc gặp gỡ và kết duyên giữa Lạc Long Quân và Âu Cơ. Sau khi sinh bọc trăm trứng, hai vợ chồng chia con, Lạc Long Quân dẫn năm mươi người con xuống biển, Âu Cơ dẫn năm mươi người con lên núi. Con cháu của họ sau này trở thành hai dòng họ Hồng Bàng và Âu Việt, cùng xây dựng đất nước.

Câu 2: Kể tên một số truyện truyền kì có yếu tố kì ảo mà bạn biết. Bạn có ấn tượng với tác phẩm nào nhất? Vì sao?

Đáp án chuẩn:

Các truyện có yếu tố kỳ ảo: Từ Thức gặp tiên, Truyện người con gái Nam Xương, An Dương Vương Mị Châu Trọng Thủy, Thánh Gióng,..

Em ấn tượng nhất với truyện Thánh Gióng, một tác phẩm có giá trị to lớn trong văn học dân gian Việt Nam. Truyện không chỉ giải trí mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc và tinh thần yêu nước.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Giới thiệu lai lịch, chân dung nhân vật chính.

Đáp án chuẩn: 

Nguyễn Cơ - cung phi triều Trần là con gái nhà quan. Nàng có tiểu tự là Bích Châu, tính tình đứng đắn, dung nhan tươi tắn, lại thông hiểu âm luật [ ... ]. Vua Duệ Tông biết tiếng, cho kén vào cung.

Câu hỏi: Những chi tiết gợi sự linh thiêng, huyền bí có tác động như thế nào tới cảm xúc của bạn?

Đáp án chuẩn: 

Tạo ra bầu không khí bí ẩn, kỳ ảo và thu hút sự chú ý của người đọc hoặc người xem.

Câu hỏi: Dự đoán về hành động, ứng xử của nhân vật Bích Châu.

Đáp án chuẩn: 

Bích Châu sẽ giúp đỡ nhà vua đánh thắng được Chiêm Thành.

Câu hỏi: Dự đoán về diễn biến câu chuyện.

Đáp án chuẩn: 

Ngôi miếu bị tàn phá, nhà vua trở về kinh đô.

Câu hỏi: Chú ý nội dung đối thoại qua thư trao đổi giữa Quảng Lợi vương và Lê Thánh Tông.

Đáp án chuẩn: 

1. Thư của Quảng Lợi vương:

- Gửi lời chúc mừng Lê Thánh Tông lên ngôi vua.

- Bày tỏ sự tôn kính và lòng trung thành với triều đình.

- Mong muốn được giữ gìn hòa bình và ổn định biên giới.

2. Thư của Lê Thánh Tông:

- Cảm ơn lời chúc mừng của Quảng Lợi vương.

- Khẳng định chủ quyền của Đại Việt đối với vùng đất Lạng Sơn.

- Yêu cầu Quảng Lợi vương tuân theo mệnh lệnh của triều đình.

3. Trao đổi qua lại:

- Hai bên tranh luận về chủ quyền của vùng đất Lạng Sơn.

- Quảng Lợi vương đưa ra các bằng chứng lịch sử để chứng minh Lạng Sơn thuộc về Đại Minh.

Câu hỏi: Chú ý những chi tiết miêu tả việc thực thi luật pháp ở thủy cung.

Đáp án chuẩn: 

Những chi tiết miêu tả việc thực thi luật pháp ở thủy cung cho thấy một xã hội được tổ chức tốt đẹp, nơi luật pháp được tôn trọng và thực thi nghiêm minh.

Câu hỏi: Chú ý sự lặp lại của yếu tố “giấc mộng” trong diễn biến của câu chuyện.

Đáp án chuẩn: 

Sự lặp lại của yếu tố "giấc mộng" có ý nghĩa:

- Thể hiện yếu tố kỳ ảo, huyền bí: Giấc mộng là cầu nối giữa thế giới thực và thế giới tâm linh.

- Gợi mở những điều bí ẩn: Giấc mộng có thể là lời tiên tri hoặc là điềm báo cho những sự kiện sắp xảy ra.

- Thúc đẩy diễn biến câu chuyện: Giấc mộng giúp các nhân vật đưa ra quyết định và hành động.

- Thể hiện giá trị nhân văn: Giấc mộng thể hiện ước mơ, niềm tin và hy vọng của các nhân vật.

Ngoài ra, bạn có thể chú ý thêm những điểm sau:

- Cách thức miêu tả giấc mộng: Giấc mộng được miêu tả sinh động, hấp dẫn.

- Ý nghĩa của từng giấc mộng: Mỗi giấc mộng có ý nghĩa riêng và góp phần làm sáng tỏ nội dung câu chuyện.

- So sánh giấc mộng với hiện thực: Giấc mộng có thể phản ánh hiện thực hoặc là sự đối lập với hiện thực.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Lập bảng hệ thống các sự kiện, nhân vật, chi tiết ,… có tính chất linh thiêng, kì ảo xuất hiện trong văn bản.

Đáp án chuẩn: 

Câu 2: Thông qua lời can gián, suy nghĩ và hành động của nàng Bích Châu, bạn có nhận xét gì về phẩm chất, đức tính của mẫu hình người phụ nữ mà tác giả xây dựng trong truyện.

Đáp án chuẩn: 

Trong "Hải Khẩu Linh Từ," tác giả đã xây dựng hình mẫu người phụ nữ với đầy đủ những phẩm chất tốt đẹp, thể hiện qua nhân vật nàng Bích Châu. Bích Châu không chỉ nết na, đức hạnh và chung thủy mà còn thể hiện sự cương trực và mạnh mẽ. Nàng thông minh, trí tuệ và cũng rất dung dị, mộc mạc, những đặc điểm này phản ánh vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam thời phong kiến.

Hơn nữa, Bích Châu còn mang trong mình lòng dũng cảm và tinh thần hy sinh cao cả. Nàng không ngại đối mặt với khó khăn, thử thách và sẵn sàng hy sinh bản thân vì những người xung quanh. Tấm lòng nhân ái của nàng khiến nàng trở thành biểu tượng cho phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ thời kỳ đó. Nhờ vào những phẩm chất này, Bích Châu đã thể hiện rõ nét hình ảnh của người phụ nữ Việt Nam truyền thống, đồng thời cũng làm nổi bật những giá trị nhân văn sâu sắc của tác phẩm.

Câu 3: Sự đan xen giữa yếu tố lịch sử và yếu tố kì ảo trong câu chuyện đã đóng vai trò như thế nào trong việc thể hiện thông điệp của tác phẩm? 

Đáp án chuẩn: 

Sự kết hợp giữa yếu tố lịch sử và yếu tố kỳ ảo trong văn học là một thủ pháp nghệ thuật mang lại nhiều hiệu quả thẩm mỹ và sâu sắc trong việc thể hiện thông điệp của tác phẩm. Khi đan xen những yếu tố lịch sử chân thực với yếu tố kỳ ảo đầy hư cấu, tác phẩm không chỉ thu hút người đọc bằng sự ly kỳ, hấp dẫn mà còn mở ra những thế giới khác biệt và phi thường. Điều này kích thích trí tưởng tượng và niềm say mê khám phá của người đọc, đưa họ vào những trải nghiệm mới mẻ và độc đáo.

Yếu tố kỳ ảo không chỉ phục vụ mục đích giải trí mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phản ánh hiện thực một cách sâu sắc và sinh động. Thông qua những hình ảnh và tình tiết kỳ ảo, tác giả có thể thể hiện những vấn đề phức tạp và sâu xa của cuộc sống một cách ẩn dụ và tượng trưng. Cách tiếp cận này giúp người đọc dễ dàng tiếp nhận và suy ngẫm về các vấn đề xã hội, văn hóa hoặc tâm lý mà tác giả muốn truyền tải.

Sự kết hợp này không chỉ giúp làm nổi bật thông điệp của tác phẩm mà còn tạo ra sự tương tác mạnh mẽ với người đọc. Những chi tiết và hình ảnh kỳ ảo có thể khiến người đọc cảm thấy ngạc nhiên, thích thú, hoặc thậm chí là lo lắng, sợ hãi. Nhờ đó, tác phẩm có thể khơi gợi những cảm xúc sâu sắc và suy nghĩ phản ánh về các vấn đề quan trọng.

Tóm lại, sự đan xen giữa yếu tố lịch sử và yếu tố kỳ ảo là một thủ pháp nghệ thuật độc đáo, không chỉ nâng cao giá trị thẩm mỹ của tác phẩm mà còn góp phần thể hiện thông điệp một cách hiệu quả và sâu sắc.

Câu 4: Trong các chi tiết, sự việc kì ảo trong Đền thiêng cửa bể, theo bạn, chi tiết hoặc sự việc nào hấp dẫn hơn cả? Vì sao?

Đáp án chuẩn: 

Sự xuất hiện của con rùa vàng trong câu chuyện không chỉ là một yếu tố kỳ ảo mà còn tạo ra sự bất ngờ và ly kỳ cho người đọc. Con rùa vàng xuất hiện đột ngột, không có dấu hiệu báo trước, và với kích thước khổng lồ của mình, nó lập tức gây ấn tượng mạnh mẽ và khơi gợi trí tò mò. Sự khác biệt so với những con rùa bình thường cùng khả năng nói tiếng người của nó không chỉ thể hiện trí tuệ phi thường mà còn vượt qua giới hạn của tự nhiên.

Con rùa vàng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp nhân vật chính vượt qua nguy hiểm và hoàn thành nhiệm vụ, thể hiện lòng nhân ái và sức mạnh siêu nhiên. Hơn nữa, sự xuất hiện của nó không chỉ là một chi tiết kỳ ảo mà còn mang một ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Rùa vàng thường được coi là biểu tượng của sự linh thiêng, trường thọ và trí tuệ.

Sự xuất hiện của con rùa vàng thể hiện niềm tin vào sức mạnh siêu nhiên và sự hỗ trợ của thần linh dành cho những người có ý chí tốt đẹp. Hình ảnh con rùa vàng cũng tượng trưng cho hy vọng và niềm tin vào chiến thắng của cái thiện trước cái ác, khẳng định rằng trong những lúc khó khăn, sự giúp đỡ từ các lực lượng siêu nhiên có thể mang lại ánh sáng và chiến thắng cho chính nghĩa.

Câu 5: Nêu suy nghĩ của bạn về quan điểm hiện thực của tác giả thể hiện qua: 

- Việc miêu tả “bộ máy nhà nước” của Quảng Lợi vương. 

- Nội dung hai bức thư trao đổi của vua Lê Thánh Tông và Quảng Lợi vương.

Đáp án chuẩn: 

Trong tác phẩm, tác giả đã khắc họa bộ máy nhà nước của Quảng Lợi vương một cách chân thực và khách quan, phản ánh quan điểm hiện thực của mình về tình hình chính trị thời kỳ đó. Bộ máy nhà nước dưới quyền Quảng Lợi vương còn đơn giản và sơ khai, thiếu sự phân chia chức quyền rõ ràng. Vua nắm giữ toàn bộ quyền lực, từ việc cai trị đất nước đến xét xử các vụ án. Tổ chức quân đội cũng chưa được phát triển bài bản, chủ yếu dựa vào các đội quân địa phương mà không có hệ thống chỉ huy chặt chẽ.

Hai bức thư trao đổi giữa vua Lê Thánh Tông và Quảng Lợi vương mở ra một bức tranh sinh động về mâu thuẫn chính trị giữa Đại Việt và Chiêm Thành vào thời điểm đó. Nội dung của hai bức thư chủ yếu tập trung vào vấn đề chủ quyền lãnh thổ và quan hệ bang giao giữa hai quốc gia. Vua Lê Thánh Tông, đứng đầu triều đình Đại Việt, đã đề nghị Quảng Lợi vương quy phục và thừa nhận quyền thống trị của Đại Việt đối với Chiêm Thành. Tuy nhiên, Quảng Lợi vương, với quyết tâm bảo vệ độc lập của Chiêm Thành, đã kiên quyết bác bỏ yêu cầu này, khẳng định vị thế tự chủ của quốc gia mình. Những bức thư này không chỉ phản ánh mâu thuẫn giữa hai nước mà còn cho thấy sự quyết liệt và kiên cường của Quảng Lợi vương trong việc bảo vệ chủ quyền và danh dự của Chiêm Thành.

Câu 6: Trình bày nhận xét về nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ đối thoại trong văn bản.

Đáp án chuẩn: 

"Hải khẩu linh từ" là một tác phẩm văn học có giá trị nghệ thuật cao, trong đó nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ đối thoại đóng vai trò quan trọng. Nhờ nghệ thuật này, tác phẩm đã khắc họa thành công hình ảnh nhân vật, xây dựng tình tiết truyện hấp dẫn và thể hiện tư tưởng, tình cảm của tác giả một cách sinh động.

Câu 7: Bình luận về chi tiết nàng Bích Châu hiển linh giúp vua thắng trận và việc nàng được lập đền thờ.

Đáp án chuẩn: 
Chi tiết nàng Bích Châu hiển linh giúp vua thắng trận không chỉ là một yếu tố kỳ ảo trong tác phẩm mà còn phản ánh niềm tin sâu sắc vào sức mạnh tâm linh của người Việt Nam trong thời kỳ phong kiến. Trong bối cảnh đất nước đang đối mặt với nguy cơ xâm lược, việc vua tôi nhà Trần cầu khẩn sự trợ giúp từ thần linh và nhận được sự phù trợ từ Bích Châu thể hiện rõ sự kết hợp giữa tâm linh và thực tiễn trong đời sống của người dân thời kỳ đó.

Sự hiển linh của Bích Châu không chỉ là biểu tượng của niềm tin vào sức mạnh siêu nhiên mà còn là minh chứng cho ý chí quật cường và tinh thần đoàn kết của dân tộc. Khi đối mặt với kẻ thù xâm lược, người dân và lãnh đạo không chỉ dựa vào sức mạnh quân sự mà còn tìm kiếm sự hỗ trợ từ các thế lực tâm linh, biểu thị sự kết hợp giữa yếu tố thực tế và tín ngưỡng trong việc đối phó với những thử thách lớn.

Ngoài ra, chi tiết này còn làm nổi bật tình cảm vợ chồng son sắt giữa Bích Châu và nhà vua. Mặc dù không còn hiện hữu trong thế giới vật chất, sự hiển linh của Bích Châu thể hiện lòng trung thành và tình yêu mãnh liệt, cho thấy sự gắn bó sâu sắc và mối quan hệ vững chắc giữa hai nhân vật. Tất cả những yếu tố này kết hợp lại để tạo nên một hình ảnh phong phú và sâu sắc về niềm tin và tình cảm trong bối cảnh lịch sử và văn hóa của người Việt Nam.

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu cảm nhận của bạn về hình tượng nhân vật Bích Châu trong tác phẩm.

Đáp án chuẩn: 

Như một đóa hoa sen thanh tao vươn lên từ bùn lầy, nàng Bích Châu trong "Hải Khẩu Linh Từ" hiện lên với vẻ đẹp kiêu sa, rực rỡ, đồng thời ẩn chứa nội lực mạnh mẽ, phi thường. Bích Châu không chỉ là một người con gái xinh đẹp và nết na mà còn là biểu tượng cho lòng yêu nước và tinh thần dũng cảm của người phụ nữ Việt Nam. Xuất phát từ một cô gái bình thường, nàng đã thể hiện lòng yêu nước sâu sắc và căm thù giặc ngoại xâm bằng sự hy sinh bản thân để bảo vệ quê hương.

Sau khi qua đời, Bích Châu hóa thành vị nữ thần linh thiêng, luôn âm thầm giúp đỡ và phù trợ cho vua và quân dân trong cuộc chiến chống giặc. Hình tượng Bích Châu trong tác phẩm không chỉ phản ánh sự dũng cảm và lòng yêu nước của nàng mà còn tượng trưng cho sức mạnh phi thường của ý chí và nghị lực, sẵn sàng hy sinh bản thân vì độc lập tự do của tổ quốc.

Nàng Bích Châu trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho thế hệ mai sau, là hình mẫu lý tưởng về lòng yêu nước và tinh thần hy sinh, tiếp nối truyền thống dựng xây và bảo vệ đất nước. Câu chuyện của nàng không chỉ làm sống dậy niềm tự hào dân tộc mà còn khơi gợi niềm tin vào sức mạnh của những giá trị cao đẹp và tinh thần đoàn kết trong cuộc đấu tranh bảo vệ đất nước.