BÀI 4. YẾU TỐ KỲ ẢO TRONG TRUYỆN KỂ

VĂN BẢN. MUỐI CỦA RỪNG

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Nêu một số tác phẩm văn học hiện đại có yếu tố kì ảo mà bạn biết. Hãy chia sẻ cảm nghĩ của bạn về yếu tố kì ảo ở một tác phẩm trong số đó.

Đáp án chuẩn: 

Tết ở làng địa ngục (Thảo Trang), Chuyện xứ Lang- Biang ( Nguyễn Nhật Ánh), Alice ở xứ sở thần tiên (Lewis Carroll).

Trong chuyện xứ Lang Biang, tác phẩm xây dựng một thế giới phù thủy đầy bí ẩn, hấp dẫn với những phép thuật kỳ diệu, những sinh vật huyền bí và những câu chuyện ly kỳ.

Câu 2: Theo bạn, con người cần phải ứng xử với thiên nhiên như thế nào?

Đáp án chuẩn: 

Con người cần ứng xử trách nhiệm, hài hòa và bền vững với thiên nhiên. Điều này bao gồm bảo vệ môi trường, sử dụng tài nguyên hợp lý, nâng cao ý thức và sống hòa hợp với thiên nhiên. Hành động cụ thể như hạn chế rác thải, tiết kiệm năng lượng, bảo vệ rừng và động vật hoang dã, khai thác tài nguyên có kế hoạch, và tìm kiếm năng lượng tái tạo. Mỗi cá nhân và xã hội cần chung tay bảo vệ môi trường, góp phần phát triển bền vững cho tương lai.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Chi tiết nói về sự chuyển đổi tâm trạng đột ngột của nhân vật báo hiệu điều gì?

Đáp án chuẩn: 

Sự biến đổi đột ngột của tâm trạng báo hiệu sự thay đổi nội tâm của nhân vật, nhân vật bắt đầu nhận thức được sai lầm của bản thân, nhận thức được sự thay đổi trong cá nhân, từ đó sẽ có bước ngoạt trong nhận thức để nhìn nhận sự việc theo một cách mới.

Câu hỏi: Theo dõi sự tương phản giữa suy nghĩ của nhân vật và đời sống của đàn khỉ trong rừng.

Đáp án chuẩn: 

Trước khi bắn khỉ, ông Diểu mang trong mình tâm lý háo hức, sung sướng của một chuyến đi săn. Ông coi khỉ là con mồi, là vật thể để thể hiện bản lĩnh phái mạnh. Tuy nhiên, sau khi chứng kiến cảnh gia đình khỉ đau khổ vì mất đi người cha, ông Diểu dần cảm thấy bối rối, hối hận. Nỗi ám ảnh về tiếng kêu thảm thiết của khỉ cái và hình ảnh những đứa con khỉ mồ côi khiến ông không ngừng day dứt. Ông nhận ra sự tàn nhẫn của hành động săn bắn và sự vô giá của những sinh mạng trong thiên nhiên.

Khác với suy nghĩ của ông Diểu, đời sống của đàn khỉ gắn liền với sự hòa hợp với thiên nhiên. Chúng tự do sinh sống trong rừng sâu, kiếm ăn và vui đùa trong môi trường tự nhiên. Tuy nhiên, cuộc sống bình yên của đàn khỉ bị đe dọa bởi hoạt động săn bắn của con người. Nỗi lo âu, sợ hãi luôn hiện diện trong tâm trí chúng, và nỗi đau mất đi người thân là vết thương không dễ gì phai mờ.

Sự mâu thuẫn và tương phản giữa suy nghĩ của nhân vật và đời sống của đàn khỉ thể hiện rõ nét qua hành động của họ. Ông Diểu, vì thú vui cá nhân, đã xâm phạm vào môi trường sống của khỉ, gây ra nỗi đau và sự mất mát cho chúng. Ngược lại, đàn khỉ dù bị đe dọa nhưng vẫn cố gắng bảo vệ bản thân và gia đình, sống hòa hợp với thiên nhiên.

Câu hỏi: Chú ý sự mâu thuẫn trong các hành động của nhân vật.

Đáp án chuẩn: 

Nhân vật ông Diểu trong truyện ngắn "Muối của rừng" của Nguyễn Huy Thiệp hiện lên như một hình ảnh phức tạp và đầy mâu thuẫn. Là một thợ săn lão luyện, ông Diểu thường xuyên vào rừng, coi săn bắn không chỉ là nghề nghiệp mà còn là thú vui và cách thể hiện bản lĩnh đàn ông. Tuy nhiên, sau khi bắn chết con khỉ đực, ông trải qua sự hối hận sâu sắc khi chứng kiến cảnh gia đình khỉ đau khổ. Sự đau đớn của khỉ cái và sự mất mát của những đứa con khỉ khiến ông cảm thấy day dứt, và cuối cùng ông quyết định phóng sinh con khỉ đực về với bầy khỉ.

Mâu thuẫn trong hành động của ông Diểu thể hiện rõ nét qua hai khía cạnh đối lập: giữa hành động săn bắn và lòng nhân ái, giữa sự tàn nhẫn và lòng vị tha. Mặt khác, ông tàn nhẫn bắn chết con khỉ đực, cho thấy sự thiếu trân trọng đối với sinh mạng động vật. Nhưng đồng thời, việc ông đắp thuốc lá cho khỉ đực và phóng sinh nó về thiên nhiên thể hiện lòng vị tha, sự hối lỗi và mong muốn sửa chữa sai lầm. Mâu thuẫn này phản ánh sự xung đột giữa bản năng sinh tồn của con người và ý thức bảo vệ thiên nhiên. Bản năng săn bắn thúc đẩy ông Diểu để sinh tồn, trong khi ý thức bảo vệ thiên nhiên lại chỉ trích hành vi này vì gây tổn hại cho hệ sinh thái. Nhân vật ông Diểu, với vai trò của một thợ săn, đã vướng vào mâu thuẫn này, nhưng sau khi nhận thức được hậu quả của hành động mình, ông đã thực hiện những hành động sửa chữa, thể hiện sự trưởng thành và thay đổi trong nhận thức của mình.

Câu hỏi: Chú ý sự thay đổi điểm nhìn và cách đánh giá về ông Diểu.

Đáp án chuẩn: 

Thoạt đầu, ông Diểu hiện lên như một thợ săn lão luyện, dày dặn kinh nghiệm với bản năng săn mồi mạnh mẽ. Hình ảnh ông Diểu cầm súng đi vào rừng hiện lên đầy tự tin và bản lĩnh. Ông say mê với thú vui săn bắn, coi đó là cách thể hiện bản lĩnh đàn ông và kiếm sống. Tuy nhiên, sau khi chứng kiến cảnh gia đình khỉ đau khổ, đặc biệt là hình ảnh con khỉ cái cứ luôn đi theo ông khi ông cầm con khỉ đực bị thương, ông Diểu bắt đầu có sự thay đổi trong cách nhìn nhận và đánh giá bản thân. Lòng trắc ẩn thức tỉnh trong ông, khiến ông hối hận và ân hận về hành động của mình. Ông cảm nhận được sự đau đớn, mất mát của gia đình khỉ, từ đó nhận ra sai lầm của bản thân. Hành động ông tha mạng cho con khỉ đực thể hiện sự thức tỉnh về lòng nhân ái và ý thức bảo vệ thiên nhiên.

Sự thay đổi này diễn ra theo các giai đoạn: Giai đoạn đầu, ông Diểu hiện lên như một thợ săn tàn nhẫn, chỉ quan tâm đến thú vui và lợi ích cá nhân. Giai đoạn chuyển tiếp, ông Diểu bắt đầu có sự mâu thuẫn nội tâm, dao động giữa bản năng săn bắn và lòng trắc ẩn. Giai đoạn cuối, ông Diểu nhận thức được sai lầm của bản thân, thức tỉnh về lòng nhân ái và ý thức bảo vệ thiên nhiên.

Sự thay đổi này có ý nghĩa quan trọng: Thể hiện sức mạnh của lòng nhân ái trong việc thức tỉnh con người, gửi gắm thông điệp về tầm quan trọng của việc bảo vệ thiên nhiên và môi trường, làm cho nhân vật ông Diểu trở nên phức tạp, chiều sâu và có sức hấp dẫn hơn.

Câu hỏi: Theo dõi sự tự khám phá của ông Diểu về chính mình.

Đáp án chuẩn: 

Sự phát triển tâm lý của nhân vật ông Diểu trong truyện ngắn "Muối của rừng" của Nguyễn Huy Thiệp là một quá trình chuyển biến nội tâm sâu sắc, phản ánh những mâu thuẫn và sự thức tỉnh của một con người trong bối cảnh xung đột giữa bản năng và lương tri.

Giai đoạn đầu: Ông Diểu xuất hiện như một thợ săn lão luyện, với bản năng săn mồi mạnh mẽ. Hình ảnh ông cầm súng đi vào rừng thể hiện sự tự tin và bản lĩnh. Ông coi việc săn bắn là một thú vui, một cách để thể hiện bản lĩnh đàn ông và kiếm sống. Trong giai đoạn này, ông Diểu có phần tàn nhẫn và thiếu sự trân trọng đối với sinh mạng động vật, coi khỉ chỉ là mục tiêu để thể hiện sức mạnh và đạt được mục đích cá nhân.

Giai đoạn chuyển tiếp: Sự thay đổi trong cách nhìn nhận và đánh giá bản thân bắt đầu khi ông Diểu chứng kiến cảnh gia đình khỉ đau khổ. Đặc biệt, hình ảnh con khỉ cái liên tục đi theo ông khi ông cầm con khỉ đực bị thương khiến ông cảm thấy bối rối và day dứt. Nỗi ám ảnh về sự đau đớn và mất mát của gia đình khỉ bắt đầu tác động mạnh mẽ lên tâm lý ông. Đây là giai đoạn mà ông Diểu trải qua sự mâu thuẫn nội tâm giữa bản năng săn bắn và lòng trắc ẩn. Ông bắt đầu cảm nhận được sự đau đớn của những sinh mạng bị ảnh hưởng bởi hành động của mình, và sự thức tỉnh dần hình thành trong lòng ông.

Giai đoạn cuối: Sự nhận thức sâu sắc về sai lầm của bản thân và thức tỉnh về lòng nhân ái là bước ngoặt quan trọng. Ông Diểu quyết định tha mạng cho con khỉ đực, thể hiện sự thay đổi trong tâm lý và ý thức bảo vệ thiên nhiên. Hành động này không chỉ là sự sửa chữa sai lầm mà còn là sự khẳng định lòng nhân ái và ý thức bảo vệ môi trường sống. Ông Diểu nhận ra rằng hành động của mình không chỉ gây ra sự đau khổ cho các sinh vật mà còn ảnh hưởng đến chính bản thân ông và giá trị đạo đức của con người.

Ý nghĩa quan trọng của sự thay đổi này: Sự chuyển biến này thể hiện sức mạnh của lòng nhân ái trong việc thức tỉnh con người, gửi gắm thông điệp về tầm quan trọng của việc bảo vệ thiên nhiên và môi trường. Sự thay đổi trong ông Diểu làm cho nhân vật trở nên phức tạp và sâu sắc hơn, thể hiện quá trình tự khám phá và học hỏi từ chính những hành động của mình. Câu chuyện qua đó gửi gắm một bài học quý giá về lòng trắc ẩn, sự thức tỉnh và ý thức bảo vệ môi trường sống.

Câu hỏi: Hình dung cảnh tượng được miêu tả ở đoạn này.

Đáp án chuẩn: 

Cảnh tượng được miêu tả ở đoạn này là cảnh tượng ông Diểu rùng mình khi nghe thấy tiếng rú thê thảm của con khỉ nhỏ, ông có những thay đổi đột ngột về cảm xúc, ông kinh hoàng bởi cảnh vật dưới vực thật ngút ngàn, heo hút, ong dâng lên cảm xúc sợ hãi tột cùng. Và có lẽ từ lúc thơ ấu tới ông mới có lần bỏ chạy như ma đuổi như lần này.

Câu hỏi: Vì sao đối mặt với Hõm Chết, nhân vật lại nghĩ đến “ma”? Theo dõi tâm trạng của ông Diểu trước những “sự lạ” tiếp theo.

Đáp án chuẩn: 

Lý do ông Diểu nghĩ đến "ma" khi đối mặt với Hõm Chết:

Hõm Chết là một nơi hoang vu, âm u, ít người qua lại. Nơi đây được bao phủ bởi những vách đá cheo leo, những tán cây rậm rạp, tạo nên bầu không khí bí ẩn và những lời đồn đoán đáng sợ về người chết ở đây.

Tâm trạng của ông Diểu trước những "sự lạ" tiếp theo: Khi thấy con khỉ trắng ấy, ông sợ hãi, bàng hoàng.

Sự thay đổi tâm trạng của ông Diểu:

Ban đầu, ông Diểu chạy treo con khỉ trắng đến Hõm Chết, ông bằng hoàng khi nhận ra khu vực mình tời => Ông ngờ vực khi con khỉ màu trắng đoạt lấy súng của mình => Ông mừng rỡ khi thấy được đường leo lên.

Câu hỏi: Điều gì khiến ông Diểu chưa chịu bỏ cuộc?

Đáp án chuẩn: 

Niềm tin vào sự may mắn khiến ông Diểu tin rằng mình sẽ gặp được may mắn,  Sự tham lam là bản năng của một thợ săn lão luyện, khiến ông Diểu mong muốn bắt được con khỉ , con mồi quý hiếm và có giá trị cao trên thị trường, để kiếm lời. Lòng tự trọng cao của ông Diểu không cho phép ông thua cuộc. 

Câu hỏi: Ông Diểu đã chứng kiến “sự lạ” nào? Dự đoán những hoạt động tiếp theo của nhân vật.

Đáp án chuẩn: 

Ông Diểu đã trải qua nhiều "sự lạ" kỳ bí trong hành trình truy lùng con khỉ trắng tại khu rừng:

Con khỉ đực: Rúc tay vào người ông như đang van xin sự giúp đỡ.

Dựa trên những gì đã xảy ra, có thể dự đoán những hoạt động tiếp theo của ông Diểu như sau:

Băng bó cho khỉ đực, cứu nó khỏi vết thương do đạn của ông rồi phóng sinh nó về rừng.

Bỏ cuộc và quay về nhà: Sau nhiều lần thất bại và trải qua những nguy hiểm, ông Diểu có thể cảm thấy nản lòng và quyết định bỏ cuộc. 

Câu hỏi: Ông Diểu đang đối diện với tình thế gì?

Đáp án chuẩn: 

Lũ mối có thể cắn sạch đồ của ông.

Câu hỏi: Theo bạn, tình huống này có thường xảy ra không?

Đáp án chuẩn: 

Ít xảy ra.

Câu hỏi: Chú ý chi tiết hoa tử huyền.

Đáp án chuẩn: 

Người nào gặp hoa tử huyền sẽ gặp may mắn. Hoa này màu trắng, vị mặn, bé bằng đầu tăm, người ta vẫn gọi hoa này là muối của rừng. Khi rừng kết muối, đấy là điềm báo đất nước thanh bình, mùa màng phong túc.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Giữa nhan đề Muối của rừng và nội dung câu chuyện có liên hệ với nhau như thế nào?

Đáp án chuẩn: 

Nhan đề không chỉ gợi mở chủ đề, mà còn là lời nhắn nhủ sâu sắc về tầm quan trọng của việc bảo vệ thiên nhiên, trân trọng cuộc sống và hướng đến những giá trị tốt đẹp.

Câu 2: Hành trình đi săn của ông Điểu cũng là hành trình trải nghiệm và nhận thức. Bạn hãy kể tóm tắt hành trình đó bằng sơ đồ.

Đáp án chuẩn:

Câu 3: Ông Diểu đã có những ý nghĩ gì khi chứng kiến đời sống của đàn khỉ trong khu rừng mùa xuân? Bạn có đồng tình với những ý nghĩ đó không? Vì sao?

Đáp án chuẩn: 

Ông Diểu trải qua một loạt những cung bậc cảm xúc: ngạc nhiên, thích thú, hối hận, thương cảm, thức tỉnh.

Những ý nghĩ của ông Diểu thể hiện sự thay đổi tích cực trong nhận thức của ông. Bài học từ câu chuyện "Muối của rừng" là lời cảnh tỉnh cho con người về sự tàn phá môi trường và hậu quả nghiêm trọng của nó.

Câu 4: Từ lúc đến Hõm Chết, những sự việc kì lạ đã làm cho ông Diểu thay đổi cảm xúc và suy nghĩ như thế nào?

Đáp án chuẩn: 

Câu 5: Bạn nghĩ gì về chi tiết “hoa tử huyền” xuất hiện ở cuối truyện?

Đáp án chuẩn: 

Nó là biểu tượng cho sự sống mới, niềm tin, lời nhắn nhủ về sự thức tỉnh, hướng thiện, khẳng định sức mạnh của thiên nhiên và gợi mở về sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên. Đây là chi tiết nghệ thuật độc đáo góp phần tạo nên giá trị tư tưởng sâu sắc cho tác phẩm.

Câu 6: Phân tích sự tương phản về diện mạo và tình thế của ông Diểu được kể ở đầu truyện và cuối truyện, từ đó, làm rõ thông điệp của tác phẩm.

Đáp án chuẩn: 

Trước khi đi săn, ông Diểu đầy hào hứng và phấn khởi. Tiết trời mùa xuân thật đẹp đẽ, với muôn vật căng tràn sức sống và khí trời trong lành, mát mẻ. Thêm vào đó, ông vừa nhận được khẩu súng hai nòng từ đứa con đang học ở nước ngoài, làm tăng thêm niềm vui và sự chuẩn bị chu đáo cho chuyến đi săn của mình. Ông đã chuẩn bị tỉ mỉ, lên kế hoạch cho chuyến đi với sự háo hức và kỳ vọng.

Tuy nhiên, đoạn kết của câu chuyện mang một sắc thái hoàn toàn khác. Sau khi trở về từ Hõm Chết, cơ thể ông Diểu đầy vết thương. Ông trần truồng, ướt sũng, đi xuống núi trong làn mưa xuân. Hình ảnh này phản ánh một cuộc hành trình không chỉ về mặt vật lý mà còn về tâm lý, nơi ông đã trải qua một cuộc đấu tranh nội tâm sâu sắc và quyết định thả con khỉ đực về với tự nhiên, để đối diện với nỗi ám ảnh và cảm giác hối hận.

Câu 7: Những chi tiết kì ảo trong Muối của rừng có điểm gì khác với chi tiết kì ảo trong Đèn thiêng cửa bể?

Đáp án chuẩn: 

Muối của rừng không có những yếu tố như thần linh, phép thuật giúp đỡ như Đèn thiêng cửa bể. Những chi tiết của Đèn thiêng cửa bể tạo nên sự hấp dẫn, kỳ bí cho câu chuyện. Còn Muối của rừng, những chi tiết kỳ ảo lại khiến nhân vật thức tỉnh trong tiềm thức về môi trường.

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn về vai trò của yếu tố kì ảo trong truyện ngắn Muối của rừng.

Đáp án chuẩn: 

Chi tiết sương mù cuồn cuộn xuất hiện sau khi chú khỉ con rơi xuống vách đá và cất lên tiếng kêu thảm thiết không chỉ gợi lên khung cảnh lạnh lẽo, ảm đạm mà còn thể hiện rõ nét nội tâm bối rối và hoang mang của ông Diểu. Sương mù, với sự dày đặc và bí ẩn của nó, như một lớp màn che phủ, làm mờ đi mọi thứ xung quanh, tạo cảm giác mất phương hướng và lạc lối. Đây chính là hình ảnh phản chiếu của tâm trạng ông Diểu, người đang chìm trong sự hối hận và day dứt sau hành động sai lầm của mình.

Ngược lại, hình ảnh hoa tử huyền nở rộ cuối câu chuyện mang ý nghĩa tượng trưng cho điều tốt đẹp, sự may mắn và ấm no. Loài hoa quý hiếm này mọc lên từ chính nơi ông Diểu đã gieo rắc tội lỗi, như một lời nhắn nhủ về sự thức tỉnh và hướng thiện của con người. Hoa tử huyền không chỉ khẳng định niềm tin vào chiến thắng của cái thiện mà còn tạo nên một khung cảnh huyền thoại và đầy sức sống, gieo hi vọng về một tương lai tươi sáng hơn.

Những chi tiết nghệ thuật độc đáo này góp phần làm nổi bật chủ đề nhân sinh sâu sắc của tác phẩm. Trong bối cảnh con người ngày càng bị tha hóa và các giá trị đạo đức bị phá hủy, "Muối của rừng" như một lời cảnh tỉnh về hậu quả của lòng tham lam và tàn ác. Hành trình tìm lại cái thiện của ông Diểu, từ sự hối hận và ân hận đến thức tỉnh và giác ngộ, là bài học quý giá về lòng trắc ẩn, tình yêu thiên nhiên và ý thức bảo vệ môi trường sống.