BÀI 1. KHẢ NĂNG LỚN LAO CỦA TIỂU THUYẾT

VĂN BẢN. NỖI BUỒN CHIẾN TRANH

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: "Chiến tranh" – hai tiếng ấy gợi cho bạn những ấn tượng, suy nghĩ gì? Nêu một số kênh thông tin đã đưa lại cho bạn những hiểu biết nhất định về chiến tranh.

Đáp án chuẩn: 

- "Chiến tranh" gợi lên hình ảnh về mất mát và hủy hoại về mặt vật chất, tinh thần như thương vong, thương tật, mất mát gia đình và mất mát tinh thần.

- Một số kênh thông tin đem lại hiểu biết về chiến tranh cho chúng ta:

+ Đài truyền hình Việt Nam.

+ Các trang web, trang báo chính thống của chính phủ.

+ Tài liệu, sách báo liên quan đến lịch sử nước nhà.

+ Các cuốn tiểu thuyết, truyện ngắn viết về chiến tranh. 

Câu 2: Bạn đã học, đã đọc những tác phẩm văn học nào viết về đề tài chiến tranh? Nêu ấn tượng nổi bật của bạn về một trong số những tác phẩm ấy.

Đáp án chuẩn: 

- Một số tác phẩm viết về chiến tranh: "Những ngôi sao xa xôi: - Lê Minh Khuê; "Mảnh trăng cuối rừng" – Nguyễn Minh Châu, "Đồng chí" – Chính Hữu; "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" – Phạm Tiến Duật;…

- Với tác phẩm "Bài thơ về tiểu đội xe không kính", nhà thơ Phạm Tiến Duật đã tái hiện bức tranh chiến tranh khốc liệt, làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn của những người lính trên tuyến đường Trường Sơn. Dù trong hoàn cảnh khó khăn như thế nào thì những người lính của chúng ta vẫn luôn mang một tinh thần lạc quan, yêu đời để vượt qua gian khó, gian khổ.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Yếu tố ngoại cảnh nào đã góp phần làm sống dậy kí ức chiến tranh của nhân vật Kiên?

Đáp án chuẩn: 

- Đêm lạnh giá.

- Màn mưa mỏng đang chầm chậm tràn ngang qua bầu không khí xanh xám run rẩy.

- Gió Đông Bắc thổi.

=> Các yếu tố ngoại cảnh này trong đêm khuya có thể khiến tâm trạng con người cô đơn, lạc lõng và nhớ về những kỉ niệm xưa cũ.

Câu hỏi: Kiên đã sống trong trạng thái như thế nào khi bị kí ức chiến tranh khuấy đảo?

Đáp án chuẩn: 

- “Hồn phách xiêu lạc, ý thức mờ mịt, lú lẫn, mê mẩn Kiên đi đi lại lại, kí ức lóe chớp”.

- “Tau mỏi tê, run lên, tim như rách dần, cả hai buồng phổi nghẹt khói thuốc, miệng khô đắng, cổ tắc lại, nấc, anh cắm đầu viết”. 

Câu hỏi: Cái gì để lại ấn tượng nặng nề nhất trong kí ức của Kiên?

Đáp án chuẩn: 

- Trận tử chiến truông Gọi Hồn với những diễn biến nặng nề của nó và số phận bi thảm của tiểu đoàn anh. 

Câu hỏi: Có thể hiểu như thế nào về ý tưởng: con người Kiên sẽ được "phục sinh trong chuỗi dài tái hiện"?

Đáp án chuẩn: 

- "phục sinh" được hiểu là quá trình tái sinh sau cái chết, nơi mà con người được tái sinh vào một trạng thái mới, một kiểu dáng mới trong một thế giới mới.

=> Con người Kiên sẽ được "phục sinh trong chuỗi dài tái hiện" bởi nhân vật Kiên là một người đã từ chiến trường trở về, anh đã sống trong những năm tháng đau thương, khốc liệt của chiến tranh nên khi đất nước hòa bình, Kiên vẫn sống trong sự ám ảnh, day dứt dù anh đã trở về với cuộc sống bình yên thường nhật. Kiên được “phục sinh”, phục sinh sau cái chết chóc nơi chiến trường nhưng sự “phục sinh” ấy là “chuỗi dài tái hiện” vì từng phút từng giây anh không thể nào quên được những khoảnh khắc trong chiến tranh, không thể quên tiểu đội mình đã hi sinh như thế nào nên đó chính là ý của câu “con người Kiên sẽ được “phục sinh trong chuỗi dài tái hiện”.

Câu hỏi: Tác giả đã miêu tả như thế nào về quá trình phục hiện của thế giới kí ức?

Đáp án chuẩn:

• Miêu tả tâm trạng nội tâm của nhân vật Kiên:

  - “Con người nội tâm trong anh cô quạnh, âu sầu không hề cảm thấy gió lạnh chiều tà”: Sự cô đơn trong con người Kiên, một sự cô đơn đến âu sầu khiến anh không cảm nhận được những gì diễn ra xung quanh kể cả những cơn gió lạnh.

  - “lặng lẽ đưa mắt nhìn vượt khỏi tầm mắt, vươn tới cõi xa xăm bên ngoài biên giới của tư duy, đạt đến cõi hòa đồng của người sống và người chết…”: Sự mong mỏi đến cùng cực, sự khát khao muốn gặp gỡ những người đồng đội đã mất của mình.

  - “Và, trên một vùng không gian tinh thần ấy Kiên thấy hiện rõ rệt một cách bí ẩn…. một gương mặt mà đã từ lâu anh đã quên lãng”: Từ sự khát khao mong mỏi, trong kí ức anh lúc này hiện ra một gương mặt mà từ lâu anh đã quên, có thể là một người bạn cũ, một người đồng đội cũ tại chiến trường và đó chính là hình ảnh đầu tiên xuất hiện.

  - Nối tiếp sau gương mặt ấy là một loạt các kí ức trong đoạn đời, kỉ niệm khác lần lượt kế tiếp nhau như 

  + “Kí ức về trưa mùa khô rực rỡ nắng, hoa đầy trong những khoảnh khắc rừng thưa…”

  + “Kí ức về một ngày mưa lũ gian truân bên bờ Sa Thầy vào rừng hái măng đào củ

  + “Những bờ suối, bãi lai, buôn nhỏ hoang tàn”

  + “Những gương mặt đàn bà mến thương xa lạ gợi niềm nhớ nhung âu yếm… niềm đau của mối tình…”

• Miêu tả kí ức nhân vật:

  - Nhà văn sử dụng những từ ngữ “kí ức xa vời”, “trập trùng” và “lạnh lẽo”; “khắc nghiệt, “thẳm sâu”.

  - Bên cạnh đó tác giả còn sử dụng biện pháp so sánh kí ức ấy “như rừng như núi trong lòng chiều ấy” làm cho tâm hồn không còn có thể dừng mắt ở điểm nào nữa trên cõi không cùng của quá khứ.

→ Để miêu tả quá trình phục hiện kí ức của Kiên, trước hết nhà văn đã tập trung miêu tả sự cô đơn trong lòng nhân vật. Từ tâm trạng cô đơn dẫn tới khát khao muốn gặp gỡ đồng đội. Đó chính là nguyên nhân dẫn đến một loạt các kí ức hiện về, bắt nguồn từ hình ảnh người bạn cho tới các kỉ niệm ngày ấy hiện về.

Câu hỏi: Dưới tác động của kí ức, kết cấu cuốn tiểu thuyết mà Kiên đang viết phát triển chiều hướng nào? 

Đáp án chuẩn: 

- “Những chương sau như là điệp khúc của các chương phía trước. Những khung cảnh và những tình tiết đã có tự phần đầu rốt cuộc lại đang chờ Kiên ở phần chót” => Sự lặp lại các tình tiết, không có sự mới mẻ, sáng tạo.

- “Tuy nhiên ấy là bởi dòng trôi của tiểu thuyết này nó như thế, tự nó chứ không phải tự Kiên”.

- “Tác phẩm tự nó cấu trúc như thế nên thời gian của nó, tự định hướng, chọn luồng và tự chọn lấy một bến bờ. Còn Kiên, anh chỉ là người viết, bền bỉ và lặng lẽ hòa nhập thân phận mình vào cộng đồng số phận các nhân vật”.

- “Nói chung anh hết sức thụ động, hầu như trở thành bất khả tri trước các trang viết của mình… anh như hoàn toàn cam chịu cái logic bí ẩn của trí nhớ và tưởng tượng”.

=> Mạch truyện bị cuốn theo cảm xúc, anh không còn làm chủ được câu chuyện do chính mình viết ra. 

=> Lí do việc anh không làm chủ được ngòi bút của mình là do nỗi nhớ, sự ám ảnh về dòng hồi ức trong năm tháng chiến tranh.

Câu hỏi: Sự thờ ơ của người đời đối với Kiên nói lên điều gì?

Đáp án chuẩn: 

- Sự vô cảm đối với một người đã trải qua chiến tranh: Người đời thường không nhìn thấy sâu bên trong nhân vật Kiên, không thể cảm nhận được những mất mát và đau thương mà anh phải chịu đựng. Họ không biết đặt mình vào hoàn cảnh người khác.

- Sự lãng quên hậu quả và mất mát của chiến tranh: Có lẽ họ coi chiến tranh là một phần quá khứ muốn quên đi, không muốn tiếp tục suy nghĩ về nó, không chú ý đến tinh thần người lính đã trải qua.

=> Sự thờ ơ ấy thể hiện sự thiếu hiểu biết, sự lãng quên và không đồng cảm với những người phải chịu đau khổ trong chiến tranh.

Câu hỏi: Người kể chuyện gặp khó khăn gì khi đọc những trang bản thảo do "nhà văn của phường chúng tôi" để lại?

Đáp án chuẩn: 

- Sự lộn xộn của thứ tự bản thảo: Cố gắng sắp xếp để tìm lại một trình tự mong có thể đọc nhưng chẳng có một trình tự nào hết. Trang nào cũng hầu như là trang đầu, trang nào cũng có vẻ là trang cuối.

- Các trang bản thảo bị thiếu do nhiều nguyên nhân như “bị đốt”, “bị mối xông”, “tác giả loại” nhưng dù không do những nguyên nhân ấy thì đây cũng là một sáng tác dựa trên cảm hứng của sự rối bời.

- Mạch truyện không ngừng đứt gãy, từ đầu đến cuối không nổi một tuyến chung, toàn là những khối thù hình. 

+ Tác giả sử dụng những từ như “đột nhiên đứt gãy”.

+ Sự so sánh “bị quét sạch khỏi giữa chừng trang giấy y như thể rơi vào một kẽ nứt nào đó của thời gian tác phẩm” => Thời gian trong tác phẩm xuất hiện không hợp lí.

+ Mất bố cục, thiếu mạch lạc, thiếu bao quát.

=> Từ đây tác giả đánh giá các trang viết “chứng tỏ sự hụt hẫng của tư duy người viết, chứng tỏ cái vẻ lực bất tòng tâm của y”.

Câu hỏi: Theo bạn, "nguyên do" mà người kể chuyện cho rằng mình đã hiểu có thể là gì?

Đáp án chuẩn: 

- Người kể chuyện đọc một cách ngẫu nhiên, theo một “lối tùy tiện” nhưng trong cái “lối tùy tiện ấy lại thể hiện được cuộc đời thực và không hề hư cấu của nhân vật Kiêm.

- Nguyên do người kể chuyện có thể hiểu được bản thảo của nhân vật Kiên là vì nhận thấy những ý tưởng của mình, những cảm giác của mình thậm chí cả những cảnh ngộ của mình nữa. 

=> Tạo nên sự hòa đồng về tư tưởng, trở nên rất gần nhau. Thậm chí ngỡ quen nhân vật Kiên trong Chiến tranh.

=> Những gì nhân vật Kiên viết đều là sự thực khốc được tái hiện trong chiến tranh, nó được chắp bút từ những kỉ niệm chân thật nên khi người kể chuyện hiểu được, anh ta phải là một người thấu hiểu và đồng cảm với những số phận trở về từ chiến tranh và phải chăng anh cũng là người từ chiến trường trở về.

Câu hỏi: Giữa người kể chuyện và Kiên có những điểm chung gì?

Đáp án chuẩn: 

- Chung một nỗi buồn, nỗi buồn chiến tranh mênh mang, nỗi buồn cao cả, cao hơn hạnh phúc và vượt trên đau khổ.

- Nhờ nỗi buồn mà thoát khỏi chiến tranh, thoát khỏi bị chôn vùi trong cảnh chém giết triền miên, trong cảnh khốn khổ của những tay súng… để bước trở lại con đường riêng của mỗi cuộc đời”.

- Dù cuộc đời “chẳng sung sướng gì và đầy tội lỗi” nhưng họ vẫn cho rằng đó “là cuộc đời đẹp đẽ nhất mà chúng tôi hi vọng”. 

- Họ có chung một mong muốn là khát khao hòa bình.

Câu hỏi: Vì sao người kể chuyện lại xem dòng hồi tưởng của Kiên thể hiện "niềm cảm hứng, niềm lạc quan quay ngược về quá khứ"?

Đáp án chuẩn: 

- Kỉ niệm không bị quên lãng xói mòn, tâm hồn anh mãi mãi được sống trong trong mùa xuân của những tình cảm mà ngày nay đã mai một hoặc già cỗi và biến tướng: Kỉ niệm ấy trong cuộc sống hiện tại đã bị lãng quên nhưng Kiên vẫn giữ được và vẫn nhớ về nó.

- Anh sẽ được trở lại với tình yêu, tình bạn, tình đồng chí những tình cảm đã giúp chúng ta vượt qua muôn ngàn đau khổ của chiến tranh: Đối với người lính, đó là kỉ niệm đẹp, là kỉ niệm của một thời huy hoàng với những người đồng đội của mình.

- Anh vĩnh viễn được sống trong tháng ngày đau thương nhưng huy hoàng những tháng ngày bất hạnh nhưng chan chứa tình người.

=> Kỉ niệm không bao giờ quên của những người lính, đó là niềm tự hào của những người đã hết mình vì đất nước.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Nêu ấn tượng ban đầu của bạn về nét khác biệt của đoạn trích này so với các đoạn trích tiểu thuyết khác đã học.

Đáp án chuẩn: 

- Ấn tượng ban đầu về nét khác biệt của đoạn trích này so với các đoạn trích trong tiểu thuyết khác đó là:

+ Trong đoạn trích này, tập trung khắc họa nỗi đau và mất mát qua trải nghiệm cá nhân của nhân vật chính đó là nhân vật Kiên. Cảm xúc này thường được truyền đạt qua những chi tiết về cuộc sống hàng ngày, những mất mát cá nhân và sự sợ hãi trong chiến tranh.

+ Các điểm nhìn được triển khai từ quan điểm của nhân vật Kiên để kể câu chuyện.

+ Câu chuyện được tái hiện từ thực tại, ngược về quá khứ rồi lại quay trở về thực tại.

Câu 2: Tóm tắt nội dung từng phần của đoạn trích. Qua các nội dung đó, bạn hiểu thêm điều gì về yếu tố sự kiện vốn được xem là một vật liệu cơ bản dùng để xây dựng một tác phẩm truyện (trong đó có tiểu thuyết)?

Đáp án chuẩn: 

+ Phần 1: Giữa một đêm mưa gió lạnh lẽo, những ký ức thời chiến lại ùa về trong tâm trí Kiên. Anh nhớ đến những người đồng đội, những cảnh vật quen thuộc, và cả trận đánh ác liệt đã xóa sổ tiểu đội của mình. Những hình ảnh ấy hiện lên rõ nét, khiến anh giật mình, lùi lại bên cửa sổ. Ký ức đầy đau thương này bất chợt khơi dậy trong anh một ý tưởng cho tác phẩm của mình. Ngày hôm đó, Kiên như người mất hồn, cắm cúi ngồi viết, dồn hết tâm trí vào từng trang giấy.

+ Phần 2: Những ký ức buồn bã ấy không chỉ gợi lại những đau thương mà còn giống như ánh sáng soi rọi cuộc đời tăm tối của Kiên bấy lâu nay. Trong luồng suy nghĩ ngược chiều của thời gian, anh tìm thấy một cuộc đời mới cho chính mình, một con đường mới đang được mở ra từ những hồi ức đã qua.

+ Phần 3: Kiên không còn cảm nhận được cơn gió thổi bên hồ nữa; anh đã hoàn toàn chìm đắm trong những hồi ức xa xưa. Chuỗi ký ức liên tiếp trỗi dậy trong tâm tưởng, từng mảnh ghép của quá khứ dần dần tái hiện, cuốn anh vào dòng chảy của những năm tháng đã qua.

+ Phần 4: Nhiều tháng, thậm chí nhiều năm đã trôi qua, tác phẩm mà Kiên đang viết phát triển theo một chiều hướng không có trình tự, bị tác động mạnh mẽ bởi dòng ký ức không ngừng dội về. Kiên dường như đã mất kiểm soát, để cho những ký ức ấy dẫn dắt ngòi bút của mình.

+ Phần 5: Sau đó Kiên từ bỏ khu phố, không ai biết anh đi đâu và cũng chẳng ai quan tâm trừ một người đàn bà câm, cô ấy giúp Kiên sắp xếp lại đống giấy lộn xộn và cất đi cho đến khi nhân vật tôi - người kể chuyện tìm ra và đọc.

+ Phần 6: Ban đầu đọc, nhân vật tôi không thể nào hiểu được, nó rất lộn xộn và thiếu bố cục cho đến khi anh ấy đọc hiểu theo trình tự ngẫu nhiên của mình. Anh thấy những gì Kiên viết đều xuất phát từ hiện thực, đó là những kỉ niệm của một người lính đã trải qua trong thời chiến. Lúc ấy anh thấy mình và Kiên có điểm chung, chung về một nỗi buồn chiến tranh. Nhưng đồng lời lúc đó anh mới thấy ngưỡng mộ nhân vật Kiên bởi Kiên đã dùng những kí ức quá khứ làm niềm lạc quan, niềm cảm hứng.

- Qua những nội dung này, yếu tố sự kiện vốn được xem là một vật liệu cơ bản dùng để xây dựng một tác phẩm truyện đó là những hành biến cố, kí ức hoặc tình huống mà nhân vật trải qua trong câu chuyện và chúng tạo nên cốt truyện, đưa ra những thách thức và tạo ra sự phát triển cho câu chuyện.

Câu 3: Trạng thái tâm lí thường trực của nhân vật Kiên là gì? Liệt kê những từ ngữ đã được tác giả sử dụng để miêu tả trạng thái tâm lí đó.

Đáp án chuẩn: 

- Trạng thái tâm lí thường trực của nhân vật Kiên trong "Nỗi buồn chiến tranh" thường chứa đựng những cảm xúc buồn bã, mất mát, cô đơn và tuyệt vọng, được tạo ra bởi những trải nghiệm đau thương trong cuộc chiến tranh.

- Những từ ngữ đã được tác giả sử dụng để miêu tả trạng thái tâm lí đó: “cô quạnh”, “âu sầu”, “ lực bất tòng tâm”…

Câu 4: Trong hồi ức của Kiên, chiến tranh được hiện lên với “khuôn mặt” như thế nào? Theo hiểu biết của bạn, đây có phải “khuôn mặt” duy nhất của chiến tranh không? Vì sao?

Đáp án chuẩn: 

Trong hồi ức của Kiên, chiến tranh thường hiện lên với "khuôn mặt" đầy đau đớn, khó khăn và mất mát. Những hình ảnh về chiến tranh là một thế giới đầy bạo lực, cô đơn và tuyệt vọng, nơi con người phải đối mặt với sự khốn khổ và mất mát hàng ngày.

Đau buồn và mất mát có lẽ là "khuôn mặt" mà mọi người thường thấy nhất khi nghĩ về chiến tranh. Tuy nhiên, đó không phải là "khuôn mặt" duy nhất. Chiến tranh cũng thể hiện những khía cạnh khác như tinh thần đoàn kết và tình bạn cao cả. Dù chiến tranh mang lại nhiều mất mát và khó khăn, nó cũng tạo ra những mối quan hệ gắn bó và tình bạn mạnh mẽ giữa những người lính. Họ sẵn sàng hy sinh vì đồng đội, và ngay cả khi đất nước đã hòa bình, hình ảnh của những người đồng đội vẫn mãi khắc sâu trong tâm trí họ. Những khoảnh khắc cùng nhau chiến đấu vẫn sẽ sống mãi trong ký ức của họ.

Câu 5: Qua đoạn trích, bạn hiểu như thế nào về ý nghĩa của sự nhớ lại đối với tinh thần của một con người?

Đáp án chuẩn: 

Sự nhớ lại trong đoạn trích không chỉ đơn thuần là việc tái hiện quá khứ mà còn mang theo một ý nghĩa sâu sắc về tinh thần con người và hành trình tìm kiếm ý nghĩa của cuộc sống.

Sự nhớ lại giúp con người tái hiện ký ức: Qua việc nhớ lại, con người có thể sống lại những kỷ niệm huy hoàng của thời quá khứ, từ đó nhận ra những giá trị, niềm tin và định hình bản thân mình. Nhân vật Kiên, chẳng hạn, đã sử dụng những ký ức đau buồn như một nguồn động lực để tiếp tục bước đi trên con đường của mình.

Sự nhớ lại mở rộng và phong phú hóa trải nghiệm: Những ký ức và hình ảnh từ quá khứ không chỉ là hành trang của mỗi người mà còn là nguồn cảm hứng và học hỏi liên tục cho cuộc sống hiện tại và tương lai. Sự nhớ lại giúp con người nhìn nhận cuộc sống với một góc nhìn mới mẻ, sâu sắc hơn, từ đó làm phong phú thêm trải nghiệm sống của họ.

Câu 6: Người kể chuyện đã nêu những nhận xét gì về cuốn tiểu thuyết mà nhân vật Kiên đang viết dở? Nhận xét đó liên hệ tới đặc điểm nào của tiểu thuyết hiện đại?

Đáp án chuẩn: 

- “Là một sáng tác dựa trên nguồn cảm hứng chủ đạo của sự rối bời”

- “Mạch truyện không ngừng đứt gãy. Tác phẩm từ đầu đến cuối không hề có nổi một tuyến chung… như thể rơi vào một kẽ nứt nào đó của thời gian tác phẩm”.

- “Ta vẫn gọi đó là mất bố cục. Sự thiếu mạch lạc, thiếu bao quát…”.

- Những nhận xét trên của người kể chuyện khiến ta liên hệ tới đặc điểm thể hiện nội dung đa dạng và bao quát một phạm vi hiện thực rất rộng của tiểu thuyết.

Câu 7: Trong đoạn trích, phần kể lại chuyện “Kiên bỏ đi” và tôi đọc bản thảo của Kiên góp phần soi tỏ được điều gì về bản chất và nỗi đau buồn của nhân vật chính, về việc viết tiểu thuyết.

Đáp án chuẩn: 

- Trong đoạn trích, phần kể lại chuyện "Kiên bỏ đi" và việc đọc bản thảo của Kiên, chúng ta có thể thấy rõ điều gì về bản chất và nỗi đau buồn của nhân vật chính, cũng như về quá trình viết tiểu thuyết của anh ta.

- Bản chất cũng như hoàn cảnh của nhân vật chính:

+ Kiên là một người lính đã trải qua những trận chiến đẫm máu và những mất mát đau thương trong cuộc chiến tranh.

+ Sự cô đơn và tuyệt vọng là điểm nhấn trong cuộc sống của Kiên sau chiến tranh.

+ Kiên cảm thấy mất hướng, mất niềm tin vào cuộc sống và không thể tìm thấy ý nghĩa trong môi trường xã hội sau chiến tranh.

- Nỗi buồn đau của nhân vật chính:

+ Kiên chứng kiến và trải qua nhiều khía cạnh của nỗi đau buồn trong cuộc chiến tranh, từ việc mất đi đồng đội đến sự phân biệt đối xử và cảm giác mất mát liên tục.

+ Nỗi đau buồn của Kiên không chỉ là cá nhân mà còn là một phần của cộng đồng người lính, là một phần của nỗi đau và mất mát lớn hơn của cả một quốc gia.

- Việc viết tiểu thuyết không chỉ là viết đơn thuần, nó còn có ý nghĩa sâu sắc đối với nhân vật:

+ Việc viết tiểu thuyết không chỉ là một cách để Kiên thể hiện và xử lý những cảm xúc và trải nghiệm cá nhân, mà còn là một phần của quá trình tự giải thoát và tự phục hồi của anh.

+ Bản thảo của Kiên không tuân theo trình tự, phản ánh sự rối ren và không ổn định trong tâm trạng của anh. Việc này cho thấy sự phức tạp và mâu thuẫn trong quá trình tái hiện lại và diễn đạt những kí ức và cảm xúc từ quá khứ.

=> Qua đoạn trích này, chúng ta thấy rằng bản chất và nỗi đau buồn của nhân vật Kiên là một phần của cảm xúc và trải nghiệm sâu sắc của người lính chiến tranh. Quá trình viết tiểu thuyết không chỉ là một cách để anh ta thể hiện nỗi đau và mất mát cá nhân, mà còn là một phần của quá trình hồi phục và tự thể hiện của bản thân anh ta.

Câu 8: Nêu nhận xét khái quát về sự ý thức của tác giả Bảo Ninh đối với việc lựa chọn hình thức phù hợp khi thể hiện vấn đề “nỗi buồn chiến tranh”.

Đáp án chuẩn: 

Bảo Ninh đã phản ánh thực tế chiến tranh một cách sâu sắc bằng việc lựa chọn hình thức viết rất chân thực cho tác phẩm của mình. Ông không lãng mạn hóa câu chuyện hay dựa vào các yếu tố hấp dẫn để thu hút độc giả, mà tập trung vào việc tái hiện những trải nghiệm thực tế của người lính trong chiến tranh.

Sự hiểu biết sâu sắc về "nỗi buồn chiến tranh": Bảo Ninh không chỉ xem "nỗi buồn chiến tranh" như một cảm xúc đơn lẻ, mà ông nhận ra đó là một hệ thống phức tạp của nhiều cảm xúc, trải nghiệm và suy tư. Điều này được thể hiện rõ ràng qua việc ông phân lớp và đa chiều hóa các nhân vật, sự kiện và cảm xúc trong tác phẩm.

Tỉ mỉ trong miêu tả và phân tích: Bảo Ninh tỏ ra tỉ mỉ và thấu đáo trong việc miêu tả nỗi đau và sự khổ sở của những người lính. Ông không né tránh những khó khăn, mà cố gắng mang đến một cái nhìn sâu sắc và tinh tế về trạng thái tinh thần của con người trong những hoàn cảnh khắc nghiệt nhất.

→ Bảo Ninh đã thể hiện một sự ý thức rõ ràng và sâu sắc trong việc lựa chọn hình thức phù hợp để thể hiện "nỗi buồn chiến tranh". Tác phẩm của ông là một bức tranh chân thực và đầy sức mạnh, giúp độc giả thấu hiểu hơn về những khía cạnh phức tạp và đau đớn của chiến tranh từ góc nhìn của người lính.

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày cảm nhận của bạn về sự lựa chọn của nhân vật Kiên: nhớ và viết để được phục sinh về tinh thần. 

Đáp án chuẩn: 

Trong tác phẩm Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh, nhân vật Kiên hiện lên như một người mang trong mình những ám ảnh sâu sắc từ cuộc chiến. Tâm lý và tinh thần của Kiên bị chi phối bởi những ký ức đau thương của chiến tranh. Những hình ảnh đó luôn hiện diện trong tâm trí anh, khiến anh bị cuốn vào dòng ký ức lộn xộn và không có trình tự. Khi Kiên ngồi viết, phương pháp của anh phản ánh sự rối loạn của những ký ức ấy, cho thấy nỗi bi kịch tinh thần mà anh phải đối mặt.

Tuy nhiên, việc nhớ và viết của Kiên không chỉ là để sống lại quá khứ mà còn là một cách để tìm kiếm sự phục sinh tinh thần. Khi nhớ lại những trải nghiệm, anh không chỉ ghi nhận một phần của quá khứ mà còn tạo ra một kết nối sâu sắc với nó. Qua việc viết, Kiên có thể "phục sinh" tinh thần bằng cách tái hiện những cảm xúc, trải nghiệm và ý nghĩa của cuộc sống, giúp anh tìm ra sự bình an và ý nghĩa mới trong cuộc sống.

Dù không thể tránh khỏi những ký ức chiến tranh và gặp khó khăn trong việc hòa nhập với cộng đồng, việc nhớ và viết trở thành phương pháp trị liệu quan trọng đối với Kiên. Việc viết cho phép anh gặp lại những đồng đội đã hy sinh, nhớ lại những kỷ niệm tươi đẹp, và từ đó tìm thấy sự hòa nhập và ý nghĩa trong cuộc sống. Như vậy, việc nhớ và viết không chỉ giúp Kiên đối mặt với những thách thức mà còn tạo ra không gian để ghi lại và tìm thấy sự an ủi trong những trải nghiệm của mình. Đây là cách mà Kiên, cũng như bất kỳ ai trải qua nỗi đau của chiến tranh, có thể tìm thấy sự phục hồi và hạnh phúc trong tâm hồn.