BÀI 9. VĂN HỌC VÀ CUỘC ĐỜI

VĂN BẢN. TRỞ VỀ

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Bạn đã từng đọc một cuốn sách hay xem một bộ phim mà trong đó nhân vật chính phải trải qua một cuộc hành trình tưởng chừng vượt quá sức mình chưa? Chia sẻ cảm nhận của bạn về chặng cuối trong cuộc hành trình đó.

Đáp án chuẩn: 

Cuốn sách "Nhà giả kim" của Paulo Coelho kể về Santiago, một chàng trai chăn cừu dũng cảm theo đuổi ước mơ tìm kiếm kho báu. Hành trình của Santiago đầy rẫy những gian nan và thử thách, buộc cậu phải vượt qua giới hạn bản thân nhiều lần. Chặng cuối của cuộc hành trình là khi Santiago đến được Kim tự tháp, nơi được cho là cất giấu kho báu. Tuy nhiên, thay vì tìm thấy vàng bạc, cậu lại nhận ra rằng kho báu thực sự chính là những bài học và trải nghiệm mà cậu đã tích lũy trong suốt cuộc hành trình.

Cảm nhận của tôi về chặng cuối này:

• Sự vỡ mộng ban đầu: Khi Santiago không tìm thấy kho báu như mong đợi, tôi cũng cảm thấy hụt hẫng và thất vọng cùng cậu.
• Sự giác ngộ dần dần: Qua những lời của nhà giả kim, Santiago nhận ra rằng kho báu thực sự chính là hành trình chứ không phải đích đến.
• Niềm vui và sự thanh thản: Khi Santiago hiểu được giá trị của hành trình, cậu cảm thấy vui vẻ và thanh thản.

Câu 2: Nhan đề “Trở về" gợi cho bạn những suy nghĩ hay liên tưởng gì?

Đáp án chuẩn:

Suy nghĩ và liên tưởng: Hành trình của con người: Cuộc đời mỗi người là một hành trình dài, có lúc thăng trầm, có lúc thất bại. Sau mỗi lần vấp ngã, con người lại đứng dậy và tiếp tục bước đi.

=> Nhan đề "Trở về" thể hiện niềm tin vào cuộc sống, vào con người.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Không gian và thời gian khi ông lão trở về bến cảng được miêu tả như thế nào?

Đáp án chuẩn:

1. Không gian:

• Bến cảng:
  • “gió càng ngày càng to và bây giờ đang thổi rất mạnh”
  • “rất yên tĩnh”

2. Thời gian:

• Ban đêm:
  • "đèn đóm ở Thê-rếch-xơ đã tắt và lão biết mọi người đã đi ngủ”

Câu hỏi: Lời nói và hành động của các ngư dân cho biết điều gì về cảm nhận của họ trước bộ xương của con cá kiếm?

Đáp án chuẩn:

• Tò mò: “Nhiều ngư dân vây quanh chiếc thuyền… chiều dài bộ xương”

• Ngưỡng mộ: Các ngư dân đều cảm thấy ngưỡng mộ trước kích thước khổng lồ của con cá kiếm “Nó dài mười tám feet từ mũi đến đuôi”,...

• Kiêu hãnh: Họ cảm thấy kiêu hãnh vì đây là một con cá lớn, một chiến thắng của con người trước biển cả “chưa từng có con cá nào như vậy…rất được đấy”

Câu hỏi: Giải thích tình huống hiểu lầm trong đoạn này.

Đáp án chuẩn: 

Nguyên nhân:

• Sự mệt mỏi và kiệt sức: Sau 84 ngày lênh đênh trên biển, ông lão kiệt sức cả về thể xác và tinh thần.
• Hồn mê mẩn: Ông lão chìm trong giấc ngủ và mơ màng.
• Thiếu thông tin: Các ngư dân không biết về cuộc chiến đấu của ông lão với con cá kiếm.

=> Nhầm lẫn: Các ngư dân tưởng rằng con cá kiếm do những con cá mập tấn công mà chết.

Câu hỏi: Những hình ảnh được sử dụng trong đoạn kết của văn bản có gì đặc biệt?

Đáp án chuẩn: 

• Hình ảnh con cá kiếm:
• Bộ xương cá kiếm:
  • Biểu tượng cho sự chiến thắng của con người trước thiên nhiên.
  • Thể hiện sức mạnh và sự kiên cường của ông lão.
  • Gợi sự tiếc nuối cho chiến công không được ghi nhận.
• Cánh buồm rách tả tơi:
  • Biểu tượng cho sự thất bại và tan vỡ.
  • Thể hiện sự mệt mỏi và kiệt sức của ông lão.
  • Gợi sự đồng cảm cho số phận bi đát của ông lão.
• Hình ảnh ông lão:
• Ngủ thiếp đi trên chiếc thuyền chòng chành:
  • Biểu tượng cho sự kiệt sức và cô đơn.
  • Thể hiện sự bất lực trước số phận.
  • Gợi sự thương cảm cho ông lão.
• Mơ về những con sư tử:
  • Biểu tượng cho sức mạnh và sự kiêu hãnh.
  • Thể hiện niềm tự hào về chiến công của mình.
  • Gợi niềm hy vọng vào tương lai.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Theo bạn, đoạn trích Trở về có thể được chia làm mấy phần? Các phần có liên hệ với nhau như thế nào?

Đáp án chuẩn:

• Phần 1: Từ đầu đến "mặt trời mọc": Miêu tả cảnh ông lão trở về bến cảng sau 84 ngày lênh đênh trên biển.
• Phần 2: Tiếp theo đến "đã ngủ thiếp đi": Cuộc đối thoại giữa ông lão và Ma-nô-lin.
• Phần 3: Còn lại: Phản ứng của mọi người khi nhìn thấy bộ xương cá kiếm.

Câu 2:  Cuộc đối thoại giữa Xan-ti-a-gô và Ma-nô-lin trong đoạn trích là cuộc đối thoại dài nhất trong tác phẩm Ông già và biển cả. Nội dung và hình thức cuộc đối thoại cho ta biết những gì về quan hệ giữa hai nhân vật?

Đáp án chuẩn:

• Nội dung: Thể hiện tình cảm gắn bó, yêu thương giữa ông lão và Ma-nô-lin.
• Hình thức:
  • Ngôn ngữ giản dị, mộc mạc.
  • Giọng điệu ân cần, quan tâm.
• Quan hệ:
  • Ma-nô-lin: Yêu thương, kính trọng ông lão.
  • Xan-ti-a-gô: Tình cảm trìu mến với Ma-nô-lin

Câu 3: Nêu diễn biến tâm lí của nhân vật Xan-ti-a-gô trong đoạn trích.

Đáp án chuẩn:

• Ban đầu: Mệt mỏi, kiệt sức, thất vọng.
• Khi gặp Ma-nô-lin: Vui mừng, ấm áp.
• Nhớ lại chiến công: Tự hào, kiêu hãnh.
• Cuối cùng: Buồn ngủ, bình yên.

Câu 4: Trong đoạn trích, tác giả đã miêu tả hành động "khóc" của Ma-nô-lin bao nhiêu lần? Hãy lí giải về hành động này của nhân vật.

Đáp án chuẩn:

• Số lần: 2 lần.
• Lí giải:
  • Bộc lộ niềm vui mừng khi ông lão trở về an toàn.
  • Tự hào về chiến công của ông lão

Câu 5: Trước bộ xương của con cá kiếm, các nhân vật Ma-nô-lin, nhóm ngư dân, chủ khách sạn và hai du khách đã có thái độ khác nhau như thế nào?

Đáp án chuẩn:

• Ma-nô-lin: Buồn bã, tiếc nuối.
• Nhóm ngư dân: Thán phục, ngưỡng mộ.
• Chủ khách sạn: Thất vọng, thương hại.
• Hai du khách: Tò mò, thích thú.

Câu 6: Nêu đặc điểm của ngôn ngữ kể chuyện và ngôn ngữ đối thoại trong đoạn trích (chú ý liên hệ với "nguyên lí tảng băng trôi" của Hê-minh-uê).

Đáp án chuẩn:

• Kể chuyện:
  • Giản dị, mộc mạc.
  • Miêu tả chi tiết, sinh động.
  • Sử dụng ẩn dụ, so sánh.
• Đối thoại:
  • Tự nhiên, chân thực.
  • Phù hợp với tính cách nhân vật.
• "Nguyên lí tảng băng trôi":
  • Nội dung sâu sắc, ý nghĩa hàm ẩn.
  • Giọng văn giản dị, nhưng ẩn chứa nhiều tầng nghĩa.

Câu 7: Theo bạn, đoạn kết truyện có thể gợi mở những ý nghĩa và liên tưởng gì?

Đáp án chuẩn: 

Ý nghĩa và liên tưởng:

• Vòng luân hồi của cuộc sống.
• Sức mạnh và ý chí kiên cường của con người.
• Niềm tin vào tương lai.

Câu 8: Chuyến đi của Xan-ti-a-gô có phải là một chuyến đi thất bại hay không? Tại sao? Nếu coi nhân vật Xan-ti-a-gô là một biểu tượng, thì theo bạn, đó là biểu tượng của điều gì?

Đáp án chuẩn: 

Chuyến đi:

• Thất bại về mặt vật chất: Không bắt được cá.
• Thành công về mặt tinh thần: Vượt qua thử thách, chiến thắng bản thân.
• Biểu tượng:
  • Sức mạnh và ý chí kiên cường của con người.
  • Niềm tin vào cuộc sống.
  • Con người luôn chiến đấu và không bao giờ bỏ cuộc.

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Trong tiểu thuyết Ông già và biển cả, khi miêu tả nhân vật Xan-ti-a-gô một mình giữa biển khơi, Hê-minh-uê đã viết: "Ông lão biết rằng không ai phải cô đơn nơi biển cả". Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) chia sẻ cảm nhân của bạn về điều này sau khi học đoạn trích Trở về.

Đáp án chuẩn: 

Câu văn “Ông lão biết rằng không ai phải cô đơn nơi biển cả” trong đoạn trích "Trở về" từ tác phẩm Ông già và biển cả của Ernest Hemingway mang đến cho tôi nhiều cảm xúc và suy ngẫm sâu sắc. Thoạt nhìn, câu nói có vẻ mâu thuẫn với thực tế, vì biển cả mênh mông và rộng lớn thường khiến con người cảm thấy nhỏ bé và cô đơn. Tuy nhiên, qua cách miêu tả của Hemingway, ta nhận ra rằng biển không chỉ là nơi chứa đựng sự hung hãn, mà còn là nơi ẩn chứa sự sống và vẻ đẹp kỳ diệu.

Đối với Santiago, biển cả không chỉ là một đối thủ mà còn là một người bạn đồng hành. Biển cả là nơi ông lão gửi gắm niềm tin và hy vọng của mình. Khi đối mặt với những thử thách khắc nghiệt, ông không cảm thấy cô đơn, vì ông nhận thức rằng xung quanh mình có muôn loài sinh vật, bầu trời bao la và đại dương mênh mông. Biển cả tiếp thêm cho ông sức mạnh để chiến đấu và vượt qua mọi gian nan.

Hơn thế nữa, câu nói "không ai phải cô đơn nơi biển cả" mang một ý nghĩa sâu sắc về mặt tinh thần. Nó nhấn mạnh mối liên kết giữa con người và thiên nhiên. Thiên nhiên luôn sẵn sàng chào đón con người với vòng tay rộng mở, và khi hòa mình vào thiên nhiên, con người có thể cảm nhận sự bình yên, thư thái và tìm thấy sức mạnh nội tâm. Câu nói này khẳng định niềm tin vào cuộc sống và sự kết nối giữa con người và thiên nhiên, nhắc nhở chúng ta rằng dù gặp khó khăn, không nên nản lòng, mà hãy luôn giữ niềm tin và hướng về phía trước.