BÀI 3. LẬP LUẬN TRONG VĂN BẢN NGHỊ LUẬN

VĂN BẢN. MẤY Ý NGHĨ VỀ THƠ

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Trong các bài nghiên cứu, phê bình về thơ bạn đã đọc, bạn thích nhất bài nào? Vì sao?

Đáp án chuẩn: 

Em thích nhất chính là bài của nhà giáo Chu Văn Sơn : Bình luận về bài thơ duyên của Xuân Diệu. Bài bình luận đã cho em thấy sự sâu sắc, cũng như những khía cạnh mới của nhà thơ mà em chưa hiểu hết cũng như cảm quan nghệ thuật của Xuân Diệu.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Chú ý một số quan niệm về thơ được tác giả nêu lên và nhận xét.

Đáp án chuẩn: 

Một số quan niệm về thơ

+ Có người nghĩ rằng thơ là những lời đẹp. 

+ Dưới ngọn bút của Hồ Xuân Hương , những chữ tầm thường của lời nói hằng ngày, nôm na mách qué, đã trở thành những lời thơ được truyền tụng mãi. 

+ Cũng không phải thơ là những đề tài “đẹp”, phong hoa tuyết nguyệt của các cụ ngày xưa, hoặc những nhớ mong sầu lụy của các chàng và các nàng một thời trước Cách mạng. 

+ Nhà thơ ngày nay không đi tìm cái muôn đời viển vông bên ngoài cuộc sống thực của con người. 

+ Một nhà phê bình khác cho rằng thơ khác với các thể văn ở chỗ in sâu vào trí nhớ.

Nhận xét: Nguyễn Đình Thi thể hiện tinh tế, sâu sắc về thơ:

   + Luận điểm rõ ràng, lập luận chặt chẽ, sắc sảo.

   + Linh hoạt trong các thao tác lập luận so sánh, phân tích, giải thích, bác bỏ.

   + Từ ngữ đa dạng, ngôn ngữ linh hoạt.

   + Bài viết gợi hình, chân thực và có quan điểm độc đáo.

Câu hỏi: Câu hỏi tu từ được dùng nhằm mục đích gì?

Đáp án chuẩn: 

1. Nhấn mạnh vai trò của tâm hồn con người trong sáng tác thơ ca:

Câu hỏi tu từ này khẳng định rằng tâm hồn con người chính là nguồn gốc và yếu tố quyết định cho sự sáng tạo thơ ca. Nếu không có một tâm hồn phong phú, nhạy cảm, không biết rung động trước cuộc sống, thì không thể tạo ra những vần thơ hay và sâu sắc. Tâm hồn chính là nguồn cảm hứng vô tận, giúp người nghệ sĩ cảm nhận và phản ánh vẻ đẹp, nỗi đau, và những sắc thái tinh tế của cuộc sống qua thơ ca.

2. Gợi mở suy nghĩ cho người đọc:

Câu hỏi tu từ này không chỉ là một lời khẳng định mà còn là một lời gợi mở để người đọc suy nghĩ về vai trò của tâm hồn con người trong sáng tác thơ ca. Mỗi người đọc sẽ có những câu trả lời riêng cho câu hỏi này, nhưng điều quan trọng là họ sẽ hiểu được tầm quan trọng của tâm hồn đối với việc sáng tạo thơ ca.

3. Tạo ấn tượng, thu hút sự chú ý của người đọc:

Câu hỏi tu từ này có tác dụng tạo ấn tượng, thu hút sự chú ý của người đọc. Nó khiến cho người đọc phải suy nghĩ, phải tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi này.

4. Khẳng định quan điểm của tác giả:

Câu hỏi tu từ này là một cách để tác giả thể hiện quan điểm của mình về vai trò của tâm hồn con người trong sáng tác thơ ca. Tác giả tin rằng tâm hồn con người là yếu tố quan trọng nhất quyết định chất lượng của một tác phẩm thơ ca.

Câu hỏi: Chỉ ra các ý được triển khai ở phần 3

Đáp án chuẩn: 

- Thơ là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn khi đụng chạm với cuộc sống.

- Thơ phải có tư tưởng, có ý thức, vì bất cứ cảm xúc, tình tự nào của con người cũng dính liền với sự suy nghĩ. 

- Thơ không nói bằng ý niệm thuần túy. 

- Người làm thơ bắt chợt trong lòng mình một ý nghĩa hay tình cảm, dù thành thực và sâu sắc, cũng không vội dừng lại, đem những tiếng có vần điệu chăng lưới bắt lấy ý nghĩ hay tình cảm ấy. 

- Những hình ảnh còn tươi nguyên, mà nhà thơ tìm thấy, bao giờ cũng mới mẻ, đột ngột lạ lùng. 

Câu hỏi: Người viết chuyển sang bàn luận về khía cạnh nào của thơ?

Đáp án chuẩn: 

Tác giả chuyển hướng bàn luận sang các giá trị khác của chữ và tiếng trong thơ, ngoài giá trị ý niệm. Người làm thơ chọn chữ và tiếng không những vì ý nghĩa của nó, cái nghĩa thế nào là thế ấy, đóng lại trong một khung sắt.

Câu hỏi: Tác giả quan niệm như thế nào về vần các khía cạnh hình thức khác trong thơ?

Đáp án chuẩn: 

Những luật lệ của thơ, từ âm điệu, đến vần, đều là những võ khí rất mạnh trong tay người làm thơ. Nhưng không phải hế thiếu những võ khí ấy là trận đánh nhất định thua. Thiếu võ khí ấy, trận đánh gay go thêm nhiều, nhưng người làm thơ vẫn có thể thắng.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Tóm lược nội dung từng phần của văn bản (theo số thứ tự) và nêu mối quan hệ giữa các phần.

Đáp án chuẩn: 

Câu 2: Ở phần 1 của văn bản, những quan niệm nào về thơ đã được tác giả nêu lên để nhận xét? Mục đích của việc nhận xét đó là gì?

Đáp án chuẩn: 

- Ở phần 1 của văn bản, những quan niệm về thơ đã được tác giả nêu lên để nhận xét.

+ Có người nghĩ rằng thơ là những lời đẹp. 

+ Dưới ngọn bút của Hồ Xuân Hương , những chữ tầm thường của lời nói hằng ngày, nôm na mách qué, đã trở thành những lời thơ được truyền tụng mãi. 

+ Cũng không phải thơ là những đề tài “đẹp”, phong hoa tuyết nguyệt của các cụ ngày xưa, hoặc những nhớ mong sầu lụy của các chàng và các nàng một thời trước Cách mạng. 

+ Nhà thơ ngày nay không đi tìm cái muôn đời viển vông bên ngoài cuộc sống thực của con người. 

+ Một nhà phê bình khác cho rằng thơ khác với các thể văn ở chỗ in sâu vào trí nhớ. 

- Mục đích của việc nhận xét những quan niệm về thơ:

+ Làm rõ quan điểm của tác giả về thơ: Thơ là tiếng nói của tâm hồn con người, là một thứ âm nhạc nội tâm, là một thứ nhịp điệu, là tiếng nói của chân lý và cái đẹp.

+ Giúp người đọc hiểu rõ hơn về giá trị và vai trò của thơ ca: Thơ ca không chỉ là những lời đẹp, những đề tài đẹp mà còn là tiếng nói của cuộc sống, là tiếng nói của con người.

+ Khuyến khích người đọc sáng tác và thưởng thức thơ ca: Thơ ca là một món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống con người.

Ngoài ra, việc nhận xét những quan niệm về thơ còn giúp tác giả:

+ Phân biệt thơ với các thể văn khác.

+ Nêu lên những yêu cầu đối với sáng tác thơ ca.

+ Góp phần định hướng cho sự phát triển của thơ ca.

Câu 3: Chỉ ra các luận điểm thể hiện quan niệm của tác giả về thơ, phân tích cách triển khai một luận điểm tiêu biểu.

Đáp án chuẩn: 

Các luận điểm thể hiện quan niệm của tác giả về thơ: 

+ Từ trước đến nay đã có nhiều định nghĩa về thơ, nhưng lời định nghĩa nào cũng vẫn không đủ. 

+ Đầu mối của thơ có lẽ ta đi tìm bên trong tâm hồn con người chăng? 

+ Nói đến hình ảnh trong thơ, Thơ là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn khi đụng chạm với cuộc sống. 

+ Chữ và tiếng trong thơ phải còn có giá trị khác, ngoài giá trị ý niệm. 

+ Cuối cùng, tôi muốn nói tới vấn đề thơ tự do, thơ không vần. Theo tôi, những luật lệ của thơ, từ âm điệu, đến vần, đều là những võ khí rất mạnh trong tay người làm thơ. 

Phân tích một luận điểm tiêu biểu: “Nói đến hình ảnh trong thơ, Thơ là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn khi đụng chạm với cuộc sống.”

Câu nói của nhà thơ Nguyễn Đình Thi đã khẳng định vai trò quan trọng của hình ảnh trong thơ ca và nhấn mạnh rằng thơ chính là tiếng nói của tâm hồn con người. Hình ảnh trong thơ ca là những bức tranh sinh động, được tạo ra bằng ngôn ngữ, giúp người đọc hình dung rõ nét những gì nhà thơ muốn diễn tả. Những hình ảnh này có thể cụ thể và sinh động hoặc trừu tượng, mang tính biểu tượng, làm cho thơ trở nên hấp dẫn và có sức truyền cảm mạnh mẽ hơn.

Thơ ca không chỉ là sự sắp xếp các câu chữ theo một quy luật nhất định mà còn là phương tiện bày tỏ những cảm xúc và suy nghĩ sâu sắc của con người. Nó là cách thức trực tiếp và sinh động nhất để thể hiện những rung động của tâm hồn. So với các phương tiện thể hiện khác như văn xuôi, hội họa hay âm nhạc, thơ ca có khả năng thể hiện nhanh chóng và chân thực nhất những cảm xúc nội tâm. Khi cảm xúc dâng trào, con người thường tìm đến thơ ca như một cách để bộc lộ và chia sẻ những gì mình đang cảm nhận.

Thơ ca không phải là sản phẩm ngẫu nhiên mà xuất phát từ cuộc sống. Cuộc sống với vẻ đẹp muôn hình, muôn vẻ và những cung bậc cảm xúc phong phú là nguồn cảm hứng vô tận cho thơ. Nhà thơ, qua việc cảm nhận và suy ngẫm về cuộc sống, tìm cách thể hiện những cảm xúc đó qua thơ. Chính vì vậy, thơ ca được xem là tiếng nói chân thực và mộc mạc nhất của tâm hồn, phản ánh rõ nét giá trị và vai trò của nó trong đời sống tinh thần của con người.

Câu 4: Theo tác giả, điều gì đóng vai trò quan trọng trong sáng tạo thơ? Tác giả đã dùng những thao tác nghị luận nào để làm sáng tỏ điều đó?

Đáp án chuẩn: 

- Theo tác giả điều đóng vai trò quan trọng trong sáng tạo thơ chính là: 

+ Làm thơ, ấy là dùng những lời và những dấu hiệu thay cho lời nói, tức là chữ - để thể hiện một trạng thái tâm lí đang rung chuyển khác thường. Làm thơ là đang sống, không phải chỉ nhìn lại sự sống, làm một câu thơ yêu, tâm hồn cũng rung động như khi có người yêu trước mặt. 

+ Thơ phải có tư tưởng, có ý thức, có bất cứ cảm xúc, tình tự nào của con người cũng dính liền với suy nghĩ. 

+ Người làm thơ bắt chợt trong lòng mình một ý nghĩ hay tình cảm, dù thành thực và sâu sắc, cũng không vội dừng lại, đem những tiếng có vần điệu chăng lưới bắt lấy ý nghĩ hay tình cảm ấy. Anh ta còn phải thấy được những hình ảnh trong ý nghĩ hay tình cảm của mình, khi tiếng nói của anh mới truyền sâu sắc được cho người khác. 

+ Chữ và tiếng trong thơ còn phải có một giá trị khác, ngoài giá trị ý niệm. Người làm thơ chọn chữ và tiếng không những vì ý nghĩa của nó, cái nghĩa thế nào là thế ấy, đóng lại trong một khung sắt. 

+ Thơ là tổng hợp, kết tinh. Văn xuôi được phép không mười phần hoàn hảo, nhưng thơ thì luôn luôn đòi hỏi sự toàn bích. 

- Thao tác giải thích, phân tích và so sánh là những thao tác nghị luận được tác giả dùng làm sáng tỏ vấn đề.

Câu 5: Tác giả cho rằng: "chúng ta không nên lo thơ đi vào hình thức này hay hình thức khác.. Dùng bất cứ hình thức nào, miễn là thơ diễn tả được đúng tâm hồn con nguời mới ngày nay". Bạn có tán thành quan điềm đó không? Vì sao?

Đáp án chuẩn: 

Thơ ca, từ bản chất của nó, là một hình thức nghệ thuật thể hiện những trải nghiệm, cảm xúc và suy nghĩ của con người. Đây là công cụ mạnh mẽ để truyền tải cảm xúc, ý tưởng và quan điểm một cách sâu sắc đến người đọc. Vẻ đẹp của thơ ca nằm ở sự đa dạng và khả năng thích ứng của nó qua thời gian. Thơ ca không ngừng phát triển, với nhiều hình thức và phong cách khác nhau, mỗi phong cách phản ánh bối cảnh và cảm quan độc đáo của thời đại.

Trong thế giới ngày nay thay đổi chóng mặt, thơ ca càng cần giữ gìn tính linh hoạt và phù hợp. Nó không nên bị gò bó bởi những cấu trúc cứng nhắc hay quy ước lỗi thời. Thay vào đó, thơ ca nên đón nhận những hình thức và cách diễn đạt mới mẻ, nắm bắt sự phức tạp và tinh tế của cuộc sống hiện đại

Việc bó buộc thơ ca vào khuôn khổ nhất định có thể cản trở khả năng kết nối của nó với khán giả hiện đại. Quy tắc và cấu trúc cứng nhắc có thể kìm hãm sự sáng tạo và ngăn cản các nhà thơ thể hiện tiếng nói độc đáo của mình. Tuân theo những hình thức truyền thống có thể khiến thơ ca trở nên lỗi thời hoặc khó tiếp cận với thế hệ trẻ đã quen thuộc với các hình thức thể hiện đương đại.

Bản chất cốt lõi của thơ ca nằm ở khả năng truyền tải trải nghiệm của con người một cách chân thực và đầy ý nghĩa. Dù được thể hiện qua hình thức truyền thống hay phong cách sáng tạo, thơ ca cần nắm bắt bản chất của cảm xúc và suy nghĩ theo cách có sức cộng hưởng với độc giả.

Do đó, chúng ta không nên quá quan tâm đến hình thức hay cấu trúc cụ thể của thơ ca. Mục tiêu chính yếu là liệu thơ ca có thể truyền tải hiệu quả tâm hồn con người của thời đại hay không. Bằng cách đón nhận sự đa dạng, đổi mới và tính chân thực, thơ ca có thể tiếp tục là công cụ mạnh mẽ cho tự thể hiện, kết nối và thấu hiểu trong thế giới luôn vận động xung quanh chúng ta.

Câu 6: Theo bạn, nội dung nghị luận của văn bản còn có ý nghĩa đối với thực tế sáng tác thơ hiện nay không? Vì sao?

Đáp án chuẩn: 

Bài luận "Mấy ý nghĩ về thơ" của Nguyễn Đình Thi, dù được viết cách đây khá lâu, vẫn giữ nguyên giá trị đối với thực tế sáng tác thơ hiện nay. Điều này được lý giải bởi những quan điểm sâu sắc và toàn diện của tác giả về bản chất, chức năng và sứ mệnh của thơ ca. Những quan điểm này không chỉ phản ánh đúng bản chất của thơ ca mà còn hoàn toàn phù hợp với bối cảnh thơ ca đương đại, nơi mà sự tìm kiếm chân lý và cảm xúc chân thật vẫn là mục tiêu quan trọng.

Câu 7: Từ văn bàn này, bạn rút ra được điều gì bổ ích cho bản thân trong việc hiểu bản chất của thơ và việc đọc thơ?

Đáp án chuẩn: 

Văn bản "Mấy ý nghĩ về thơ" của Nguyễn Đình Thi đã mang đến cho tôi những bài học quý giá về bản chất của thơ ca và cách đọc thơ hiệu quả. Trước hết, tác phẩm khẳng định rằng thơ ca là "tiếng nói của tâm hồn," nơi con người bày tỏ những cảm xúc, suy nghĩ và trăn trở sâu thẳm nhất của mình. Điều này nhấn mạnh rằng khi đọc thơ, cần chú ý đến cảm xúc và suy nghĩ của nhà thơ, và liên hệ những cảm xúc đó với bản thân để hiểu sâu sắc hơn nội dung bài thơ.

Bên cạnh đó, tác phẩm cũng cho thấy rằng thơ không chỉ để giải trí mà còn có chức năng giáo dục, bồi dưỡng tâm hồn và thúc đẩy các giá trị cao đẹp. Do đó, khi đọc thơ, tôi cần tiếp thu những giá trị tinh thần mà nhà thơ truyền tải và hướng đến những điều tốt đẹp trong cuộc sống.

Hơn nữa, tác phẩm nhấn mạnh rằng thơ ca phải gắn bó với cuộc sống, phản ánh hiện thực và góp phần đấu tranh cho những giá trị tiến bộ của xã hội. Điều này giúp tôi nhận ra rằng thơ không nên xa rời thực tế mà phải phản ánh các vấn đề xã hội nóng hổi và hướng đến sự phát triển xã hội. Khi đọc thơ, tôi sẽ chú ý đến các vấn đề mà nhà thơ đề cập và có ý thức xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.

Ngoài ra, văn bản cung cấp những lời khuyên hữu ích về cách đọc thơ hiệu quả, như đọc thơ một cách chủ động và tích cực, đọc nhiều lần, với tâm hồn rộng mở và cởi mở, và đọc một cách sáng tạo. Những lời khuyên này đã giúp tôi nâng cao khả năng đọc hiểu và cảm thụ thơ ca của mình.

Tóm lại, bài luận "Mấy ý nghĩ về thơ" là tài liệu quý giá giúp tôi hiểu sâu sắc hơn về bản chất của thơ ca và cách đọc thơ hiệu quả. Những bài học từ văn bản này sẽ hỗ trợ tôi trong việc bồi dưỡng tâm hồn và hoàn thiện bản thân thông qua thơ ca.

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trả lời câu hỏi : Phải chăng sự sáng tạo sẽ giúp cuộc sống của mỗi người có thêm ý nghĩa?

Đáp án chuẩn: 

Câu nói "Bài thơ là sợi dây chuyền tình cảm cho người đọc" khẳng định sức mạnh kết nối của thơ ca trong việc truyền tải cảm xúc và tạo nên sự đồng cảm giữa con người. Thơ ca, từ bản chất, là tiếng nói của tâm hồn, nơi nhà thơ gửi gắm những cảm xúc, suy nghĩ và trải nghiệm cá nhân. Khi đọc thơ, người đọc không chỉ tiếp nhận nội dung mà còn bước vào thế giới nội tâm của nhà thơ, chia sẻ và cảm nhận những rung động tinh tế và sâu sắc mà tác giả trải qua.

Thơ ca có khả năng lay động trái tim, khơi gợi những cảm xúc chân thành và sâu sắc, giúp người đọc đồng cảm với niềm vui, nỗi buồn, trăn trở và mơ ước của người khác. Sợi dây tình cảm này không chỉ kết nối nhà thơ và người đọc, mà còn tạo ra sự liên kết giữa các cá nhân, giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. Thơ ca lưu giữ và truyền tải những giá trị tinh thần sâu sắc qua các thế hệ, giúp con người hiểu biết nhau hơn và hướng đến những giá trị chung cao đẹp.

Vì vậy, câu nói này nhấn mạnh vai trò quan trọng của thơ ca trong đời sống tinh thần, không chỉ là một loại hình nghệ thuật mà còn là phương tiện kết nối, truyền tải thông điệp và bồi dưỡng tâm hồn con người.