BÀI 3. LẬP LUẬN TRONG VĂN BẢN NGHỊ LUẬN

VĂN BẢN. MẤY Ý NGHĨ VỀ THƠ

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Trong các bài nghiên cứu, phê bình về thơ bạn đã đọc, bạn thích nhất bài nào? Vì sao?

Giải nhanh: 

Em thích nhất chính là bài của nhà giáo Chu Văn Sơn : Bình luận về bài thơ duyên của Xuân Diệu. Bài bình luận đã cho em thấy sự sâu sắc, cũng như những khía cạnh mới của nhà thơ mà em chưa hiểu hết cũng như cảm quan nghệ thuật của Xuân Diệu.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Chú ý một số quan niệm về thơ được tác giả nêu lên và nhận xét.

Soạn chi tiết: 

Một số quan niệm về thơ

+ Có người nghĩ rằng thơ là những lời đẹp. 

+ Dưới ngọn bút của Hồ Xuân Hương , những chữ tầm thường của lời nói hằng ngày, nôm na mách qué, đã trở thành những lời thơ được truyền tụng mãi. 

+ Cũng không phải thơ là những đề tài “đẹp”, phong hoa tuyết nguyệt của các cụ ngày xưa, hoặc những nhớ mong sầu lụy của các chàng và các nàng một thời trước Cách mạng. 

+ Nhà thơ ngày nay không đi tìm cái muôn đời viển vông bên ngoài cuộc sống thực của con người. 

+ Một nhà phê bình khác cho rằng thơ khác với các thể văn ở chỗ in sâu vào trí nhớ.

Nhận xét: Nguyễn Đình Thi thể hiện tinh tế, sâu sắc về thơ:

   + Luận điểm rõ ràng, lập luận chặt chẽ, sắc sảo.

   + Linh hoạt trong các thao tác lập luận so sánh, phân tích, giải thích, bác bỏ.

   + Từ ngữ đa dạng, ngôn ngữ linh hoạt.

   + Bài viết gợi hình, chân thực và có quan điểm độc đáo.

Câu hỏi: Câu hỏi tu từ được dùng nhằm mục đích gì?

Soạn chi tiết: 

1. Nhấn mạnh vai trò của tâm hồn con người trong sáng tác thơ ca:

Câu hỏi tu từ này khẳng định rằng tâm hồn con người là nguồn gốc, là yếu tố quyết định cho sự sáng tạo thơ ca. Không có tâm hồn phong phú, nhạy cảm, không có những rung động trước cuộc sống thì không thể sáng tạo được những vần thơ hay.

2. Gợi mở suy nghĩ cho người đọc:

Câu hỏi tu từ này không chỉ là một lời khẳng định mà còn là một lời gợi mở để người đọc suy nghĩ về vai trò của tâm hồn con người trong sáng tác thơ ca. Mỗi người đọc sẽ có những câu trả lời riêng cho câu hỏi này, nhưng điều quan trọng là họ sẽ hiểu được tầm quan trọng của tâm hồn đối với việc sáng tạo thơ ca.

3. Tạo ấn tượng, thu hút sự chú ý của người đọc:

Câu hỏi tu từ này có tác dụng tạo ấn tượng, thu hút sự chú ý của người đọc. Nó khiến cho người đọc phải suy nghĩ, phải tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi này.

4. Khẳng định quan điểm của tác giả:

Câu hỏi tu từ này là một cách để tác giả thể hiện quan điểm của mình về vai trò của tâm hồn con người trong sáng tác thơ ca. Tác giả tin rằng tâm hồn con người là yếu tố quan trọng nhất quyết định chất lượng của một tác phẩm thơ ca.

Câu hỏi: Chỉ ra các ý được triển khai ở phần 3.

Soạn chi tiết: 

- Thơ là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn khi đụng chạm với cuộc sống.

- Thơ phải có tư tưởng, có ý thức, vì bất cứ cảm xúc, tình tự nào của con người cũng dính liền với sự suy nghĩ. 

- Thơ không nói bằng ý niệm thuần túy. 

- Người làm thơ bắt chợt trong lòng mình một ý nghĩa hay tình cảm, dù thành thực và sâu sắc, cũng không vội dừng lại, đem những tiếng có vần điệu chăng lưới bắt lấy ý nghĩ hay tình cảm ấy. 

- Những hình ảnh còn tươi nguyên, mà nhà thơ tìm thấy, bao giờ cũng mới mẻ, đột ngột lạ lùng. 

Câu hỏi: Người viết chuyển sang bàn luận về khía cạnh nào của thơ?

Giải nhanh: 

Tác giả chuyển hướng bàn luận sang các giá trị khác của chữ và tiếng trong thơ, ngoài giá trị ý niệm. Người làm thơ chọn chữ và tiếng không những vì ý nghĩa của nó, cái nghĩa thế nào là thế ấy, đóng lại trong một khung sắt.

Câu hỏi: Tác giả quan niệm như thế nào về vần các khía cạnh hình thức khác trong thơ?

Giải nhanh: 

Những luật lệ của thơ, từ âm điệu, đến vần, đều là những võ khí rất mạnh trong tay người làm thơ. Nhưng không phải hễ thiếu những võ khí ấy là trận đánh nhất định thua. Thiếu võ khí ấy, trận đánh gay go thêm nhiều, nhưng người làm thơ vẫn có thể thắng.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Tóm lược nội dung từng phần của văn bản (theo số thứ tự) và nêu mối quan hệ giữa các phần.

Giải nhanh: 

Câu 2: Ở phần 1 của văn bản, những quan niệm nào về thơ đã được tác giả nêu lên để nhận xét? Mục đích của việc nhận xét đó là gì?

Soạn chi tiết: 

- Ở phần 1 của văn bản, những quan niệm về thơ đã được tác giả nêu lên để nhận xét.

+ Có người nghĩ rằng thơ là những lời đẹp. 

+ Dưới ngọn bút của Hồ Xuân Hương , những chữ tầm thường của lời nói hằng ngày, nôm na mách qué, đã trở thành những lời thơ được truyền tụng mãi. 

+ Cũng không phải thơ là những đề tài “đẹp”, phong hoa tuyết nguyệt của các cụ ngày xưa, hoặc những nhớ mong sầu lụy của các chàng và các nàng một thời trước Cách mạng. 

+ Nhà thơ ngày nay không đi tìm cái muôn đời viển vông bên ngoài cuộc sống thực của con người. 

+ Một nhà phê bình khác cho rằng thơ khác với các thể văn ở chỗ in sâu vào trí nhớ. 

- Mục đích của việc nhận xét những quan niệm về thơ:

+ Làm rõ quan điểm của tác giả về thơ: Thơ là tiếng nói của tâm hồn con người, là một thứ âm nhạc nội tâm, là một thứ nhịp điệu, là tiếng nói của chân lý và cái đẹp.

+ Giúp người đọc hiểu rõ hơn về giá trị và vai trò của thơ ca: Thơ ca không chỉ là những lời đẹp, những đề tài đẹp mà còn là tiếng nói của cuộc sống, là tiếng nói của con người.

+ Khuyến khích người đọc sáng tác và thưởng thức thơ ca: Thơ ca là một món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống con người.

Ngoài ra, việc nhận xét những quan niệm về thơ còn giúp tác giả:

+ Phân biệt thơ với các thể văn khác.

+ Nêu lên những yêu cầu đối với sáng tác thơ ca.

+ Góp phần định hướng cho sự phát triển của thơ ca.

Câu 3: Chỉ ra các luận điểm thể hiện quan niệm của tác giả về thơ, phân tích cách triển khai một luận điểm tiêu biểu.

Soạn chi tiết: 

Các luận điểm thể hiện quan niệm của tác giả về thơ: 

+ Từ trước đến nay đã có nhiều định nghĩa về thơ, nhưng lời định nghĩa nào cũng vẫn không đủ. 

+ Đầu mối của thơ có lẽ ta đi tìm bên trong tâm hồn con người chăng? 

+ Nói đến hình ảnh trong thơ, Thơ là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn khi đụng chạm với cuộc sống. 

+ Chữ và tiếng trong thơ phải còn có giá trị khác, ngoài giá trị ý niệm. 

+ Cuối cùng, tôi muốn nói tới vấn đề thơ tự do, thơ không vần. Theo tôi, những luật lệ của thơ, từ âm điệu, đến vần, đều là những võ khí rất mạnh trong tay người làm thơ. 

Phân tích một luận điểm tiêu biểu: “Nói đến hình ảnh trong thơ, Thơ là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn khi đụng chạm với cuộc sống.”

Câu nói của nhà thơ Nguyễn Đình Thi đã khẳng định vai trò quan trọng của hình ảnh trong thơ ca và nhấn mạnh bản chất sâu sắc của thơ như tiếng nói của tâm hồn con người. Hình ảnh là những bức tranh sinh động được tạo ra bằng ngôn ngữ, giúp người đọc hình dung được những gì nhà thơ muốn miêu tả. Hình ảnh thơ có thể là cụ thể, sinh động hoặc trừu tượng, mang tính biểu tượng. Nhờ có hình ảnh, thơ ca trở nên hấp dẫn, sinh động và có sức truyền cảm hơn.

Thơ ca không chỉ là những câu chữ được sắp xếp theo một quy luật nhất định, mà còn là tiếng nói của tâm hồn con người. Khi tiếp xúc với cuộc sống, những cảm xúc, suy nghĩ của con người được khơi gợi và muốn được thể hiện ra ngoài. Thơ ca là một phương tiện để con người bày tỏ những cảm xúc ấy một cách trực tiếp và sinh động nhất. So với những phương tiện thể hiện khác như văn xuôi, hội họa, âm nhạc, thơ ca có khả năng thể hiện trực tiếp và nhanh chóng nhất những rung động của tâm hồn con người. Khi những cảm xúc dâng trào, con người thường tìm đến thơ ca để bộc lộ những gì mình đang cảm nhận. Thơ ca là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói chân thực và mộc mạc nhất của tâm hồn con người.

Thơ ca không phải là những sản phẩm được tạo ra một cách ngẫu nhiên, mà nó xuất phát từ chính cuộc sống. Cuộc sống với muôn vàn vẻ đẹp, với những cung bậc cảm xúc khác nhau là nguồn cảm hứng bất tận cho thơ ca. Khi tiếp xúc với cuộc sống, nhà thơ cảm nhận, suy ngẫm và tìm cách thể hiện những cảm xúc ấy qua thơ ca. Câu nói của Nguyễn Đình Thi đã khẳng định giá trị và vai trò quan trọng của thơ ca trong đời sống tinh thần của con người. Thơ ca là tiếng nói của tâm hồn, là phương tiện để con người bày tỏ những cảm xúc, suy nghĩ và thể hiện cái nhìn của mình về cuộc sống.

Câu 4: Theo tác giả, điều gì đóng vai trò quan trọng trong sáng tạo thơ? Tác giả đã dùng những thao tác nghị luận nào để làm sáng tỏ điều đó?

Soạn chi tiết: 

- Theo tác giả điều đóng vai trò quan trọng trong sáng tạo thơ chính là: 

+ Làm thơ, ấy là dùng những lời và những dấu hiệu thay cho lời nói, tức là chữ - để thể hiện một trạng thái tâm lí đang rung chuyển khác thường. Làm thơ là đang sống, không phải chỉ nhìn lại sự sống, làm một câu thơ yêu, tâm hồn cũng rung động như khi có người yêu trước mặt. 

+ Thơ phải có tư tưởng, có ý thức, có bất cứ cảm xúc, tình tự nào của con người cũng dính liền với suy nghĩ. 

+ Người làm thơ bắt chợt trong lòng mình một ý nghĩ hay tình cảm, dù thành thực và sâu sắc, cũng không vội dừng lại, đem những tiếng có vần điệu chăng lưới bắt lấy ý nghĩ hay tình cảm ấy. Anh ta còn phải thấy được những hình ảnh trong ý nghĩ hay tình cảm của mình, khi tiếng nói của anh mới truyền sâu sắc được cho người khác. 

+ Chữ và tiếng trong thơ còn phải có một giá trị khác, ngoài giá trị ý niệm. Người làm thơ chọn chữ và tiếng không những vì ý nghĩa của nó, cái nghĩa thế nào là thế ấy, đóng lại trong một khung sắt. 

+ Thơ là tổng hợp, kết tinh. Văn xuôi được phép không mười phần hoàn hảo, nhưng thơ thì luôn luôn đòi hỏi sự toàn bích. 

- Thao tác giải thích, phân tích và so sánh là những thao tác nghị luận được tác giả dùng làm sáng tỏ vấn đề.

Câu 5: Tác giả cho rằng: "chúng ta không nên lo thơ đi vào hình thức này hay hình thức khác.. Dùng bất cứ hình thức nào, miễn là thơ diễn tả được đúng tâm hồn con nguời mới ngày nay". Bạn có tán thành quan điềm đó không? Vì sao?

Soạn chi tiết: 

Thơ ca, từ bản chất của nó, là một hình thức nghệ thuật thể hiện những trải nghiệm, cảm xúc và suy nghĩ của con người. Đó là một công cụ mạnh mẽ để truyền tải những cảm xúc, ý tưởng và quan điểm theo cách thức có sức ảnh hưởng sâu sắc đến người đọc. Tuy nhiên, vẻ đẹp của thơ ca nằm ở sự đa dạng và khả năng thích ứng của nó. Trải qua chiều dài lịch sử, thơ ca đã không ngừng phát triển, mang trên mình nhiều hình thức và phong cách khác nhau, mỗi phong cách đều phản ánh bối cảnh và cảm quan độc đáo của thời đại.

Trong thế giới ngày nay thay đổi chóng mặt, thơ ca càng cần phải giữ gìn tính linh hoạt và phù hợp. Nó không nên bị gò bó bởi những cấu trúc cứng nhắc hay những quy ước lỗi thời. Thay vào đó, nó nên đón nhận những hình thức và cách diễn đạt mới mẻ, có khả năng nắm bắt được sự phức tạp và tinh tế của cuộc sống đương đại.

Việc bó buộc thơ ca vào những khuôn khổ nhất định có thể cản trở khả năng kết nối của nó với khán giả hiện đại. Những quy tắc và cấu trúc cứng nhắc có thể kìm hãm sự sáng tạo và ngăn cản các nhà thơ thể hiện trọn vẹn tiếng nói độc đáo của mình. Hơn nữa, việc tuân theo những hình thức truyền thống có thể khiến thơ ca trở nên lỗi thời hoặc khó tiếp cận với những thế hệ trẻ vốn đã quen thuộc với các hình thức thể hiện đương đại.

Bản chất cốt lõi của thơ ca nằm ở khả năng truyền tải trải nghiệm của con người một cách chân thực và đầy ý nghĩa. Cho dù được thể hiện qua những hình thức truyền thống hay những phong cách sáng tạo, thơ ca đều phải nỗ lực nắm bắt bản chất của cảm xúc, suy nghĩ và trải nghiệm của con người theo cách thức có sức cộng hưởng với độc giả.

Do đó, em hoàn toàn đồng tình với quan điểm của tác giả rằng chúng ta không nên quá quan tâm đến hình thức hay cấu trúc cụ thể của thơ ca. Mục tiêu chính yếu cần hướng đến là liệu thơ ca có thể truyền tải hiệu quả tâm hồn con người của thời đại hay không. Bằng cách đón nhận sự đa dạng, đổi mới và tính chân thực, thơ ca có thể tiếp tục đóng vai trò là một công cụ mạnh mẽ cho sự tự thể hiện, kết nối và thấu hiểu trong thế giới luôn vận động xung quanh chúng ta.

Câu 6: Theo bạn, nội dung nghị luận của văn bản còn có ý nghĩa đối với thực tế sáng tác thơ hiện nay không? Vì sao?

Soạn chi tiết: 

Bài luận "Mấy ý nghĩ về thơ" của Nguyễn Đình Thi, mặc dù được viết cách đây rất lâu, vẫn còn giữ nguyên giá trị đối với thực tế sáng tác thơ hiện nay. Lý do cho điều này xuất phát từ những quan điểm sâu sắc và toàn diện của tác giả về bản chất, chức năng và sứ mệnh của thơ ca, những quan điểm này vẫn hoàn toàn phù hợp với bối cảnh thơ ca đương đại.

Câu 7: Từ văn bàn này, bạn rút ra được điều gì bổ ích cho bản thân trong việc hiểu bản chất của thơ và việc đọc thơ?

Soạn chi tiết: 

Văn bản "Mấy ý nghĩ về thơ" của Nguyễn Đình Thi đã mang đến cho tôi những bài học vô cùng bổ ích về bản chất của thơ ca và cách thức để đọc thơ hiệu quả.

Trước hết, văn bản khẳng định thơ ca là "tiếng nói của tâm hồn", là nơi con người bày tỏ những cảm xúc, suy nghĩ và trăn trở sâu thẳm nhất của mình. Điều này giúp tôi nhận ra rằng khi đọc thơ, cần chú ý đến những cảm xúc và suy nghĩ của nhà thơ, đồng thời liên hệ những cảm xúc và suy nghĩ đó với bản thân để có thể hiểu sâu sắc hơn nội dung của bài thơ.

Bên cạnh đó, văn bản cũng nhấn mạnh rằng thơ ca không chỉ đơn thuần là để giải trí hay tô điểm cho cuộc sống mà còn có chức năng giáo dục, bồi dưỡng tâm hồn con người và thúc đẩy những giá trị cao đẹp. Nhờ vậy, tôi hiểu được rằng khi đọc thơ, cần tiếp thu những giá trị tinh thần mà nhà thơ truyền tải và hướng đến những điều tốt đẹp và cao quý trong cuộc sống.

Hơn nữa, văn bản còn khẳng định rằng thơ ca phải gắn bó với cuộc sống, phản ánh hiện thực và góp phần đấu tranh cho những giá trị tiến bộ của xã hội. Điều này giúp tôi nhận ra rằng thơ ca không nên xa rời thực tế mà cần phản ánh những vấn đề nóng hổi của cuộc sống và hướng đến những giá trị tiến bộ của xã hội. Khi đọc thơ, cần quan tâm đến những vấn đề mà nhà thơ đề cập và có ý thức xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.

Ngoài ra, văn bản cũng cung cấp những lời khuyên hữu ích về cách thức đọc thơ hiệu quả. Theo đó, cần đọc thơ một cách chủ động và tích cực, đọc thơ nhiều lần, đọc thơ với một tâm hồn rộng mở và cởi mở, và đọc thơ một cách sáng tạo. Nhờ những lời khuyên này, tôi đã có thể nâng cao khả năng đọc hiểu và cảm thụ thơ ca của bản thân.

Nhìn chung, bài luận "Mấy ý nghĩ về thơ" của Nguyễn Đình Thi là một tài liệu vô cùng quý giá giúp tôi hiểu sâu sắc hơn về bản chất của thơ ca và cách thức để đọc thơ hiệu quả. Những bài học rút ra từ văn bản này sẽ giúp tôi tiếp tục bồi dưỡng tâm hồn và hoàn thiện bản thân thông qua thơ ca.

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trả lời câu hỏi : Phải chăng sự sáng tạo sẽ giúp cuộc sống của mỗi người có thêm ý nghĩa?

Soạn chi tiết: 

Câu nói "Bài thơ là sợi dây chuyền tình cảm cho người đọc" là một khẳng định đầy giá trị về sức mạnh của thơ ca trong việc kết nối con người và truyền tải cảm xúc. Thơ ca, từ bản chất, là tiếng nói của tâm hồn, nơi nhà thơ gửi gắm những cảm xúc, suy nghĩ và trải nghiệm của mình. Khi đọc thơ, người đọc như được bước vào thế giới nội tâm của nhà thơ, đồng cảm và chia sẻ những cảm xúc ấy. Thơ ca có khả năng lay động trái tim con người, khơi gợi những rung cảm tinh tế và sâu sắc, khiến ta đồng cảm với những niềm vui, nỗi buồn, những trăn trở và mơ ước của người khác. Sợi dây truyền tình cảm này không chỉ đơn thuần là sự đồng cảm giữa nhà thơ và người đọc, mà còn là sự kết nối giữa con người với con người, giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. Thơ ca lưu giữ những giá trị tinh thần của nhân loại, truyền tải những thông điệp nhân văn sâu sắc qua các thế hệ. Nhờ vậy, thơ ca giúp con người hiểu biết nhau hơn, gắn kết nhau hơn và hướng đến những giá trị chung cao đẹp. Có thể nói, "Bài thơ là sợi dây truyền tình cảm cho người đọc" là một lời khẳng định đầy ý nghĩa về vai trò quan trọng của thơ ca trong đời sống tinh thần của con người. Thơ ca không chỉ là một loại hình nghệ thuật mà còn là một phương tiện kết nối con người, truyền tải thông điệp và bồi dưỡng tâm hồn.