BÀI 7. SỰ THẬT TRONG TÁC PHẨM KÍ

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: NGÔN NGỮ TRANG TRỌNG VÀ NGÔN NGỮ THÂN MẬT

Câu 1: Nêu những dấu hiệu giúp nhận biết ngôn ngữ trang trọng và ngôn ngữ thân mật trong hai lời chào sau:

a. Xin trân trọng chào quý ông bà! Tôi tên là Nguyễn Văn A, Tổng Giám đốc công ti ABC. Tôi rất hân hạnh được đón tiếp quý ông bà tại văn phòng công ti và trao đổi về cơ hội hợp tác của chúng ta.

b. Chào bạn, mình là Hương. Thật tình cờ là chúng mình lại gặp nhau nhỉ. Duyên thật!

Giải nhanh: 

Câu 2: Làm rõ những điểm giống nhau và khác nhau về mục đích, ngữ cảnh sử dụng và đặc điểm ngôn ngữ (trang trọng hay thân mật) giữa các câu trong mỗi trường hợp sau:

a. Trường hợp 1

- Các bạn đều biết quy định về việc sử dụng điện thoại trong cuộc họp đúng không? 

- Để cuộc họp được bắt đầu, xin để nghị quý vị cài đặt điện thoại ở chế độ im lặng và có thể ra ngoài khi cần kết nối.

b. Trường hợp 2

- Xin hân hạnh giới thiệu với quý vị sự có mặt của diễn giả Phạm Văn B tại buổi hội thảo hôm nay.

- Chúng ta cùng chào đón nhân vật quan trọng nhất của buổi hội thảo hôm nay, diễn giả Phạm Văn B!

c. Trường hợp 3

- Sự kiện mà quý vị đang chờ đợi sẽ được bật mí ngay sau đây.

- Trân trọng thông báo tới toàn thể quý vị về sự kiện quan trọng sẽ diễn ra ngay sau đây.

Soạn chi tiết: 

Trường hợp 1:

• Mục đích: Nhắc nhở mọi người về quy định sử dụng điện thoại trong cuộc họp.

• Ngữ cảnh: Sử dụng trong cuộc họp, hội nghị, sự kiện trang trọng.

• Đặc điểm ngôn ngữ:

• Câu 1:

  • Giống nhau: Cùng mục đích nhắc nhở về quy định sử dụng điện thoại.

  • Khác nhau:

    • Câu 1:

      • Ngôn ngữ trang trọng: Sử dụng đại từ "các bạn", "quy định", "cuộc họp".

      • Giọng điệu: Nhắc nhở nhẹ nhàng, lịch sự.

    • Câu 2:

      • Ngôn ngữ trang trọng: Sử dụng đại từ "quý vị", "cài đặt", "ra ngoài".

      • Giọng điệu: Nhắc nhở mang tính yêu cầu, đề nghị.

Trường hợp 2:

• Mục đích: Giới thiệu diễn giả cho buổi hội thảo.

• Ngữ cảnh: Sử dụng trong buổi hội thảo, sự kiện trang trọng.

• Đặc điểm ngôn ngữ:

• Câu 1:

  • Giống nhau: Cùng mục đích giới thiệu diễn giả.

  • Khác nhau:

    • Câu 1:

      • Ngôn ngữ trang trọng: Sử dụng đại từ "quý vị", "sự có mặt", "diễn giả".

      • Giọng điệu: Giới thiệu trang trọng, lịch sự.

    • Câu 2:

      • Ngôn ngữ trang trọng: Sử dụng đại từ "chúng ta", "nhân vật quan trọng nhất".

      • Giọng điệu: Giới thiệu tưng bừng, chào đón nồng nhiệt.

Trường hợp 3:

• Mục đích: Thông báo về sự kiện sắp diễn ra.

• Ngữ cảnh: Sử dụng trong các sự kiện, chương trình truyền hình, quảng cáo.

• Đặc điểm ngôn ngữ:

• Câu 1:

  • Giống nhau: Cùng mục đích thông báo về sự kiện.

  • Khác nhau:

    • Câu 1:

      • Ngôn ngữ trang trọng: Sử dụng đại từ "quý vị", "sự kiện", "bật mí".

      • Giọng điệu: Tạo sự tò mò, thu hút sự chú ý.

    • Câu 2:

      • Ngôn ngữ trang trọng: Sử dụng đại từ "toàn thể quý vị", "sự kiện quan trọng", "trân trọng thông báo".

      • Giọng điệu: Trang trọng, chính thức.

Câu 3: Bảng dưới đây nêu một số tình huống sử dụng ngôn ngữ trang trọng, ngôn ngữ thân mặt ở hai dạng nói và viết. Kẻ bảng vào vở theo gợi ý và bổ sung một số ví dụ phù hợp.

Giải nhanh: 

Câu 4: Trên thực tế xuất hiện nhiều tình huống giao tiếp có sự chuyển đổi từ ngôn ngữ trang trọng sang ngôn ngữ thân mặt hoặc ngược lại nhằm:

a. Thể hiện sự thay đổi trong quan hệ giao tiếp giữa người nói (viết) với người nghe (đọc).

b. Thể hiện thái độ mỉa mai, châm biếm hoặc để gây cười.

Tìm và phân tích một số ví dụ có thể minh hoạ cho các mục đích chuyển đổi ngôn ngữ nói trên.

Soạn chi tiết: 

1. Mục đích:

Trên thực tế, việc chuyển đổi từ ngôn ngữ trang trọng sang ngôn ngữ thân mật hoặc ngược lại trong giao tiếp có thể mang nhiều mục đích khác nhau, bao gồm:

a. Thể hiện sự thay đổi trong quan hệ giao tiếp:

• Từ trang trọng sang thân mật: Thể hiện sự gần gũi, thân thiện, gắn bó hơn trong mối quan hệ.

• Từ thân mật sang trang trọng: Thể hiện sự tôn trọng, lịch sự, hoặc muốn tạo khoảng cách trong mối quan hệ.

b. Thể hiện thái độ:

• Mỉa mai, châm biếm: Sử dụng ngôn ngữ trang trọng để mỉa mai hành động hoặc lời nói của người khác.

• Gây cười: Sử dụng ngôn ngữ trang trọng một cách hài hước để tạo tiếng cười.

2. Ví dụ minh họa:

a. Thể hiện sự thay đổi trong quan hệ giao tiếp:

• Từ trang trọng sang thân mật:

• Một cặp vợ chồng mới cưới có thể sử dụng ngôn ngữ trang trọng với nhau khi mới quen, nhưng sau một thời gian chung sống, họ có thể chuyển sang sử dụng ngôn ngữ thân mật để thể hiện sự gắn bó và yêu thương.

• Một giáo viên có thể sử dụng ngôn ngữ trang trọng với học sinh trong lớp học, nhưng khi trò chuyện riêng với học sinh, giáo viên có thể sử dụng ngôn ngữ thân mật để tạo sự gần gũi và thoải mái.

• Từ thân mật sang trang trọng:

• Khi gặp gỡ người lớn tuổi hoặc cấp trên, chúng ta nên sử dụng ngôn ngữ trang trọng để thể hiện sự tôn kính.

• Khi tham gia các sự kiện trang trọng như hội thảo, hội nghị, chúng ta cũng nên sử dụng ngôn ngữ trang trọng để thể hiện sự lịch sự và chuyên nghiệp.

b. Thể hiện thái độ:

• Mỉa mai, châm biếm:

• "Ôi, bạn đúng là 'thiên tài'!" - Sử dụng từ "thiên tài" trong ngoặc kép để mỉa mai sự thiếu hiểu biết của người khác.

• "Cảm ơn bạn đã 'giúp đỡ' tôi!" - Sử dụng từ "giúp đỡ" trong ngoặc kép để mỉa mai hành động vô ích của người khác.

• Gây cười:

• "Hôm nay trời đẹp quá, 'chắc tại' có tôi!" - Sử dụng từ "chắc tại" để tạo sự hài hước và dí dỏm.

• "Cuộc sống này 'như một vở hài kịch', đầy những điều bất ngờ!" - Sử dụng so sánh ví von để tạo tiếng cười.