BÀI 8. DỮ LIỆU TRONG VĂN BẢN THÔNG TIN

VĂN BẢN. GIÁO DỤC KHAI PHÓNG Ở VIỆT NAM NHÌN TỪ ĐÔNG KINH NGHĨA THỤC

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Chia sẻ những hiểu biết của bạn về giáo dục khai phóng.

Soạn chi tiết: 

Một số hiểu biết về giáo dục khai phóng:

1. Mục tiêu:

• Phát triển con người toàn diện: Giáo dục khai phóng không chỉ tập trung vào phát triển trí tuệ, mà còn chú trọng đến rèn luyện đạo đức, kỹ năng sống và khả năng thích ứng.

• Khai mở tư duy phản biện: Giúp học sinh tự tin đặt câu hỏi, phân tích thông tin và đưa ra lập luận của riêng mình.

• Kích thích sáng tạo: Khuyến khích học sinh khám phá tiềm năng của bản thân và tìm ra những giải pháp mới cho các vấn đề.

• Chuẩn bị cho tương lai: Giúp học sinh rèn luyện những kỹ năng cần thiết để thành công trong thế giới luôn thay đổi.

2. Nội dung:

• Chương trình học đa dạng: Giáo dục khai phóng bao gồm nhiều môn học khác nhau, từ khoa học xã hội, nhân văn đến khoa học tự nhiên.

• Phương pháp giảng dạy: Giáo dục khai phóng chú trọng vào phương pháp giảng dạy tương tác, khuyến khích học sinh tham gia thảo luận, tranh biện và làm việc nhóm.

• Đánh giá: Giáo dục khai phóng không chỉ đánh giá kết quả học tập, mà còn đánh giá quá trình học tập, sự tiến bộ và khả năng tư duy sáng tạo của học sinh.

  • Khẳng định về truyền thống giáo dục khai phóng:

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Tìm các từ ngữ, chi tiết thể hiện sử nhận xét, đánh giá của tác giả về Đông Kinh Nghĩa Thục.

Giải nhanh:

• "Nền tảng thực hành lâu đời"

• "Có lịch sử lâu đời không chỉ ở các nước phương Tây mà còn ở các nước phương Đông"

  • Đánh giá về Đông Kinh Nghĩa Thục:

• "Đánh dấu một bước phát triển mới trong truyền thống giáo dục khai phóng Việt Nam"

• "Sự tích hợp những thành tựu cải cách giáo dục Đông - Tây"

• "Đáp ứng những yêu cầu cấp thiết của thời đại"

• "Mưu cầu liên bang bình đẳng, hợp tác và độc lập dân tộc"

  • Nhấn mạnh ảnh hưởng sâu rộng:

• "Thời gian tồn tại ngắn ngủi ... tỉ lệ nghịch cực đại với ảnh hưởng sâu rộng"

• "Đối với truyền thống giáo dục Việt Nam nói riêng"

• "Đối với sự phát triển theo định hướng mới của xã hội Việt Nam nói chung"

Câu hỏi: Tìm các từ khóa và câu chủ đề trong mục này.

Giải nhanh:

• Biến động chính trị, kinh tế, xã hội, quân sự

• Khu vực Đông Á

• Cuối thế kỉ XIX- đầu thế XX

• Việt Nam bị phân chia thành ba kỳ

• Hệ thống chính trị bảo hộ thuộc địa của Pháp

• Thất bại của Mậu Tuất Duy Tân

• Khang Hữu Vi, Lương Khải Siêu lưu vong

• Nhật Bản

• Tư tưởng chính trị, triết học phương Tây

• Tân thư

Câu chủ đề:

• “Những biến động chính trị, kinh tế, xã hội và quân sự ở khu vực Đông Á cuối thế kỉ XIX đầu thế là XX đã có tác động mạnh mẽ đến một nước Việt Nam bị phân rất thành ba kì (Bắc, Trung, Nam), nằm trong vòng kiểm soát của những hệ thống chính trị bảo hộ thuộc địa của Pháp”. 

  • Bối cảnh lịch sử:

Câu hỏi: Tóm tắt những điều kiện chính dẫn đến sự ra đời của Đông Kinh Nghĩa Thục.

Giải nhanh:

Những điều kiện chính dẫn đến sự ra đời của Đông Kinh Nghĩa Thục:

• Cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, Việt Nam đang trong thời kỳ Pháp thuộc.

• Nền giáo dục Nho học truyền thống đã lỗi thời, không đáp ứng được nhu cầu canh tân đất nước.

• Nhu cầu học tập, tiếp cận kiến thức mới của tầng lớp sĩ phu và nhân dân ngày càng cao.

  • Ảnh hưởng của phong trào Duy Tân:

• Phong trào Duy Tân Trung Quốc (1898) thất bại, Khang Hữu Vi và Lương Khải Siêu sang Nhật Bản.

• Tư tưởng Duy Tân được truyền bá vào Việt Nam, thúc đẩy phong trào canh tân đất nước.

  • Nhu cầu canh tân giáo dục:

• Cần có một nền giáo dục mới để đào tạo nhân tài cho đất nước.

• Nền giáo dục mới cần đề cao tư tưởng yêu nước, tinh thần dân tộc và học hỏi khoa học kỹ thuật phương Tây.

  • Vai trò của các nhà nho yêu nước:

• Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Lương Văn Can, Nguyễn Quyền... là những người tiên phong trong việc thành lập Đông Kinh Nghĩa Thục.

• Họ có tầm nhìn xa trông rộng, nhận thức được tầm quan trọng của giáo dục trong việc canh tân đất nước.

  • Sự ủng hộ của nhân dân:

• Nhân dân, đặc biệt là tầng lớp thanh niên, rất mong muốn được học tập theo lối mới.

• Họ sẵn sàng đóng góp tiền của, công sức để duy trì hoạt động của trường.

  • Mục đích và hoạt động:

Câu hỏi: Tìm các bằng chứng được tác giả sử dụng để làm nổi bật nhận định của mình.

Soạn chi tiết: 

Bằng chứng được Nguyễn Nam sử dụng trong tác phẩm "Đông Kinh Nghĩa Thục" để làm nổi bật nhận định về trường học này:

          Mục đích:

• Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh.

• Truyền bá tư tưởng yêu nước, tinh thần dân tộc.

• Khuyến khích học tập khoa học kỹ thuật phương Tây.

          Hoạt động:

• Mở nhiều lớp học, dạy nhiều môn học khác nhau.

• Xuất bản sách báo, truyền bá kiến thức mới.

• Tổ chức các hoạt động yêu nước, chống Pháp.

  • Ảnh hưởng:

• Gây tiếng vang lớn trong xã hội:

• Thu hút đông đảo học sinh từ khắp nơi đến theo học.

• Thúc đẩy phong trào Duy Tân, chống Pháp.

• Làm cho thực dân Pháp lo sợ:

• Lo ngại nguy cơ mất đi quyền kiểm soát Việt Nam.

• Nhận thức được sự nguy hiểm của phong trào yêu nước.

  • Biện pháp đàn áp của thực dân Pháp:

• Đóng cửa Đông Kinh Nghĩa Thục:

• Chỉ sau 10 tháng hoạt động, trường bị Pháp đóng cửa.

• Nhiều thầy giáo và học sinh bị bắt bớ, tù đày.

• Tăng cường đàn áp phong trào yêu nước:

• Pháp tăng cường kiểm soát báo chí, sách vở.

• Bắt bớ, khủng bố những người yêu nước.

  • Mục đích đổi mới giáo dục:

Câu hỏi: Theo tác giả, đâu là điểm nhấn then chốt của Đông Kinh Nghĩa Thục trong lịch sử giáo dục Việt Nam.

Giải nhanh:

• Khác với hệ thống giáo dục Nho giáo truyền thống, Đông Kinh Nghĩa Thục hướng đến mục tiêu "khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh".

• Trường chú trọng dạy chữ quốc ngữ, khoa học kỹ thuật phương Tây và truyền bá tư tưởng yêu nước, tinh thần dân tộc.

  • Phương pháp giáo dục mới:

• Đông Kinh Nghĩa Thục áp dụng phương pháp giảng dạy hiện đại, khuyến khích tư duy độc lập, sáng tạo cho học sinh.

• Trường tổ chức nhiều hoạt động thực hành, ngoại khóa, giúp học sinh rèn luyện kỹ năng và kiến thức thực tế.

  • Ảnh hưởng to lớn:

• Đông Kinh Nghĩa Thục chỉ hoạt động trong 10 tháng nhưng đã gây tiếng vang lớn trong xã hội.

• Trường thúc đẩy phong trào Duy Tân, chống Pháp phát triển mạnh mẽ, góp phần khơi dậy lòng yêu nước, tinh thần dân tộc của nhân dân Việt Nam.

  • Mục đích:

Câu hỏi: Chỉ ra các bằng chứng được tác giả sử dụng.

Giải nhanh:

 “Giảng dạy bằng ba thứ chữ Pháp, Hán, Việt….khắp ba kì”

Câu hỏi: Khái quát những đặc điểm chính của Đông Kinh Nghĩa Thục.

Giải nhanh:

• Khai trí cho dân, mở những lớp dạy học không lấy tiền.

• Truyền bá tư tưởng yêu nước, canh tân đất nước.

• Thúc đẩy phong trào Duy Tân.

  • Hoạt động:

• Dạy các môn khoa học, sử, địa, ...

• Tổ chức diễn thuyết, bình văn, xuất bản sách báo.

• Mở lớp dạy nữ công gia chánh, khuyến khích tập thể dục.

• Khuyến khích dùng hàng quốc sản, chấn hưng thực nghiệp.

  • Phạm vi ảnh hưởng:

• Hoạt động trong phạm vi rộng rãi: Hà Nội, Hà Đông, Sơn Tây, Bắc Ninh, Hưng Yên,...

• Thu hút đông đảo học sinh, từ thanh niên, trí thức đến thợ thủ công, người buôn bán.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Đông Kinh Nghĩa Thục ra đời trong bối cảnh lịch sử nào?

Soạn chi tiết: 

Đông Kinh Nghĩa Thục ra đời vào đầu thế kỷ XX, khi Việt Nam đang chịu ách đô hộ của thực dân Pháp. Nền giáo dục phong kiến lạc hậu, không đáp ứng được nhu cầu phát triển của đất nước. Phong trào Duy Tân đang phát triển mạnh mẽ, kêu gọi canh tân đất nước, trong đó giáo dục là một lĩnh vực quan trọng.

Câu 2: Theo tác giả, điểm nhấn then chốt của Đông Kinh Nghĩa Thục là gì? Tác giả đã sử dụng những dữ liệu nào để làm rõ điều này?

Giải nhanh:

Theo tác giả, điểm nhấn then chốt của Đông Kinh Nghĩa Thục là mô hình giáo dục khai phóng. Tác giả đã sử dụng nhiều dữ liệu để làm rõ điều này, bao gồm:

• Mục tiêu giáo dục: "khai trí" cho dân, "chấn dân khí", "hậu dân sinh".

• Nội dung giáo dục: chú trọng khoa học thực dụng, đạo đức, thể dục, quốc ngữ,...

• Phương pháp giáo dục: đổi mới, khuyến khích tư duy sáng tạo, tự do.

Câu 3: Giáo dục khai phóng có những đặc điểm gì? Vì sao tác giả lại cho rằng Đông Kinh Nghĩa Thục là một mô hình giáo dục khai phóng?

Giải nhanh:

Đặc điểm và lý do Đông Kinh Nghĩa Thục là mô hình giáo dục khai phóng:

• Giáo dục khai phóng chú trọng phát triển toàn diện con người, đề cao tư duy phản biện và sáng tạo.

• Đông Kinh Nghĩa Thục hướng đến mục tiêu "khai trí" cho dân, "chấn dân khí", "hậu dân sinh", chú trọng khoa học thực dụng, đạo đức, thể dục, quốc ngữ,...

• Phương pháp giáo dục đổi mới, khuyến khích tư duy sáng tạo, tự do.

Câu 4: Các thông tin trong văn bản được chọn lọc, sắp xếp theo trình tự nào? Cách sắp xếp đó có thuyết phục không? Vì sao?

Giải nhanh:

Trình tự sắp xếp thông tin:

• Giới thiệu bối cảnh lịch sử.

• Nêu mục đích, nội dung, phương pháp giáo dục của Đông Kinh Nghĩa Thục.

• Phân tích đặc điểm và lý do Đông Kinh Nghĩa Thục là mô hình giáo dục khai phóng.

• Đánh giá tác động của Đông Kinh Nghĩa Thục.

Cách sắp xếp này logic, thuyết phục, giúp người đọc hiểu rõ quá trình phát triển và ý nghĩa của Đông Kinh Nghĩa Thục.

Câu 5: Phân tích tác dụng của việc sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ trong văn bản.

Giải nhanh:

• Hình ảnh: minh họa cho nội dung bài viết, giúp người đọc hình dung rõ hơn về Đông Kinh Nghĩa Thục.

• Bảng biểu: so sánh các mô hình giáo dục, giúp người đọc dễ dàng phân biệt.

• Sơ đồ: thể hiện mối quan hệ giữa các yếu tố, giúp người đọc hiểu rõ cấu trúc của Đông Kinh Nghĩa Thục.

Việc sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ giúp bài viết sinh động, dễ hiểu và tăng tính thuyết phục.

Câu 6: Tác giả nhận xét, đánh giá thế nào về Đông Kinh Nghĩa Thục? Có gì thiên kiến trong cách nhận xét, đánh giá đó không? Hãy lí giải về điều này.

Soạn chi tiết: 

Nhận xét, đánh giá của Nguyễn Nam về Đông Kinh Nghĩa Thục:

- Tích cực:

Nguyễn Nam đánh giá cao vai trò của Đông Kinh Nghĩa Thục trong việc khai trí cho dân, mở những lớp học do người hảo tâm đóng góp, học viên không phải nộp tiền, nhằm bồi dưỡng ý chí tự lập, tự cường dân tộc, duy tân, tiến thủ. Đông Kinh Nghĩa Thục còn là nơi truyền bá một nền tư tưởng học thuật mới và nếp sống văn minh, tiến bộ, cải tổ giáo dục theo Tây phương tới mọi người dân. Đây cũng là một phong trào giáo dục tiên tiến, có ảnh hưởng lớn đến xã hội Việt Nam đầu thế kỷ 20.

- Hạn chế:

Nguyễn Nam cũng chỉ ra một số hạn chế của Đông Kinh Nghĩa Thục:

Thời gian hoạt động ngắn ngủi.

Chưa có đường lối rõ ràng.

Bị thực dân Pháp đàn áp, đóng cửa.

- Thiên kiến:

Có thể nhận thấy một số điểm thiên kiến trong cách nhận xét của Nguyễn Nam:

Chủ yếu tập trung vào mặt tích cực, ít đề cập đến hạn chế.

Đánh giá cao vai trò của Phan Bội Châu, ít đề cập đến vai trò của các nhân vật khác.

- Lý giải:

Tác giả Nguyễn Nam là một nhà báo, nhà văn yêu nước, đồng thời là một thành viên của Đông Kinh Nghĩa Thục. Do đó, việc ông có thiện cảm và đề cao vai trò của nhà trường là điều dễ hiểu.

Tác phẩm Đông Kinh Nghĩa Thục được viết vào thời điểm Pháp thuộc, khi phong trào yêu nước đang bị đàn áp. Do đó, việc Nguyễn Nam tập trung vào mặt tích cực của nhà trường có thể nhằm mục đích khích lệ tinh thần yêu nước và lòng tự hào dân tộc.

Câu 7: Từ những thông tin được cung cấp trong văn bản, bạn suy nghĩ như thế nào về giá trị của giáo dục nói chung và giáo dục khai phóng nói riêng?

Soạn chi tiết: 

Về giá trị của giáo dục, từ Đông Kinh Nghĩa Thục, ta có thể thấy giáo dục không chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn là phương tiện để giải phóng tư duy, khuyến khích sự sáng tạo và phản biện. Giáo dục khai phóng, với tinh thần cởi mở và phản tư, giúp con người phát triển toàn diện, nhận thức đầy đủ hơn về thế giới và bản thân.

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ về một dữ liệu gây ấn tượng mạnh mẽ với bạn trong văn bản Giáo dục khai phóng ở Việt Nam nhìn từ Đông Kinh Nghĩa Thục.

Soạn chi tiết: 

Đông Kinh Nghĩa Thục không chỉ là một trường học mà còn là biểu tượng của khát vọng tự do và tiến bộ. Điều ấn tượng nhất với em là tinh thần khai phóng trong giáo dục mà Đông Kinh Nghĩa Thục đã theo đuổi. Trong thời đại bị áp đặt và hạn chế, nơi kiến thức được coi là quyền lực, Đông Kinh Nghĩa Thục đã mở ra cánh cửa tri thức cho mọi người, không phân biệt giai cấp hay giới tính. Đó là bước ngoặt lịch sử, đánh dấu sự khởi đầu của một cuộc cách mạng giáo dục, nơi tri thức được giải phóng, và mỗi cá nhân được trao quyền làm chủ tư duy của mình.