BÀI 4. YẾU TỐ KỲ ẢO TRONG TRUYỆN KỂ

VĂN BẢN. HẢI KHẨU LINH TỪ

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Hãy chia sẻ cảm nhận về một số truyện dân gian có yếu tố kì ảo mà bạn từng đọc.

Giải nhanh:

Truyện Con Rồng Cháu Tiên là một trong những truyền thuyết đẹp và nổi tiếng của văn học dân gian Việt Nam. Truyện kể về nguồn gốc cao quý của dân tộc Việt, qua cuộc gặp gỡ và kết duyên giữa Lạc Long Quân và Âu Cơ. Sau khi sinh bọc trăm trứng, hai vợ chồng chia con, Lạc Long Quân dẫn năm mươi người con xuống biển, Âu Cơ dẫn năm mươi người con lên núi. Con cháu của họ sau này trở thành hai dòng họ Hồng Bàng và Âu Việt, cùng xây dựng đất nước.

Câu 2: Kể tên một số truyện truyền kì có yếu tố kì ảo mà bạn biết. Bạn có ấn tượng với tác phẩm nào nhất? Vì sao?

Giải nhanh:

Các truyện có yếu tố kỳ ảo: Từ Thức gặp tiên, Truyện người con gái Nam Xương, An Dương Vương Mị Châu Trọng Thủy, Thánh Gióng,..

Em ấn tượng nhất với truyện Thánh Gióng, một tác phẩm có giá trị to lớn trong văn học dân gian Việt Nam. Truyện không chỉ giải trí mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc và tinh thần yêu nước.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Giới thiệu lai lịch, chân dung nhân vật chính.

Giải nhanh: 

Nguyễn Cơ - cung phi triều Trần là con gái nhà quan. Nàng có tiểu tự là Bích Châu, tính tình đứng đắn, dung nhan tươi tắn, lại thông hiểu âm luật [ ... ]. Vua Duệ Tông biết tiếng, cho kén vào cung.

Câu hỏi: Những chi tiết gợi sự linh thiêng, huyền bí có tác động như thế nào tới cảm xúc của bạn?

Giải nhanh: 

Tạo ra bầu không khí bí ẩn, kỳ ảo và thu hút sự chú ý của người đọc hoặc người xem.

Câu hỏi: Dự đoán về hành động, ứng xử của nhân vật Bích Châu

Giải nhanh: 

Bích Châu sẽ giúp đỡ nhà vua đánh thắng được Chiêm Thành.

Câu hỏi: Dự đoán về diễn biến câu chuyện

Giải nhanh: 

Ngôi miếu bị tàn phá, nhà vua trở về kinh đô.

Câu hỏi: Chú ý nội dung đối thoại qua thư trao đổi giữa Quảng Lợi vương và Lê Thánh Tông.

Giải nhanh: 

1. Thư của Quảng Lợi vương:

- Gửi lời chúc mừng Lê Thánh Tông lên ngôi vua.

- Bày tỏ sự tôn kính và lòng trung thành với triều đình.

- Mong muốn được giữ gìn hòa bình và ổn định biên giới.

2. Thư của Lê Thánh Tông:

- Cảm ơn lời chúc mừng của Quảng Lợi vương.

- Khẳng định chủ quyền của Đại Việt đối với vùng đất Lạng Sơn.

- Yêu cầu Quảng Lợi vương tuân theo mệnh lệnh của triều đình.

3. Trao đổi qua lại:

- Hai bên tranh luận về chủ quyền của vùng đất Lạng Sơn.

- Quảng Lợi vương đưa ra các bằng chứng lịch sử để chứng minh Lạng Sơn thuộc về Đại Minh.

Câu hỏi: Chú ý những chi tiết miêu tả việc thực thi luật pháp ở thủy cung.

Giải nhanh: 

Những chi tiết miêu tả việc thực thi luật pháp ở thủy cung cho thấy một xã hội được tổ chức tốt đẹp, nơi luật pháp được tôn trọng và thực thi nghiêm minh.

Câu hỏi: Chú ý sự lặp lại của yếu tố “giấc mộng” trong diễn biến của câu chuyện.

Soạn chi tiết: 

Sự lặp lại của yếu tố "giấc mộng" có ý nghĩa:

- Thể hiện yếu tố kỳ ảo, huyền bí: Giấc mộng là cầu nối giữa thế giới thực và thế giới tâm linh.

- Gợi mở những điều bí ẩn: Giấc mộng có thể là lời tiên tri hoặc là điềm báo cho những sự kiện sắp xảy ra.

- Thúc đẩy diễn biến câu chuyện: Giấc mộng giúp các nhân vật đưa ra quyết định và hành động.

- Thể hiện giá trị nhân văn: Giấc mộng thể hiện ước mơ, niềm tin và hy vọng của các nhân vật.

Ngoài ra, bạn có thể chú ý thêm những điểm sau:

- Cách thức miêu tả giấc mộng: Giấc mộng được miêu tả sinh động, hấp dẫn.

- Ý nghĩa của từng giấc mộng: Mỗi giấc mộng có ý nghĩa riêng và góp phần làm sáng tỏ nội dung câu chuyện.

- So sánh giấc mộng với hiện thực: Giấc mộng có thể phản ánh hiện thực hoặc là sự đối lập với hiện thực.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Lập bảng hệ thống các sự kiện, nhân vật, chi tiết ,… có tính chất linh thiêng, kì ảo xuất hiện trong văn bản.

Soạn chi tiết: 

Câu 2: Thông qua lời can gián, suy nghĩ và hành động của nàng Bích Châu, bạn có nhận xét gì về phẩm chất, đức tính của mẫu hình người phụ nữ mà tác giả xây dựng trong truyện.

Soạn chi tiết: 

Mẫu hình người phụ nữ mà tác giả xây dựng trong truyện Hải Khẩu Linh Từ là một người phụ nữ hội tụ đầy đủ những phẩm chất tốt đẹp: nết na, đức hạnh, chung thủy, son sắt, cương trực, mạnh mẽ, thông minh, trí tuệ, dung dị, mộc mạc. Ngoài những phẩm chất trên, nàng Bích Châu còn thể hiện lòng dũng cảm, tinh thần hy sinh và lòng nhân ái. Nàng là một người phụ nữ tiêu biểu cho phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ Việt Nam thời phong kiến.

Câu 3: Sự đan xen giữa yếu tố lịch sử và yếu tố kì ảo trong câu chuyện đã đóng vai trò như thế nào trong việc thể hiện thông điệp của tác phẩm? 

Soạn chi tiết: 

Sự đan xen giữa yếu tố lịch sử và yếu tố kỳ ảo trong các tác phẩm văn học là một thủ pháp nghệ thuật phổ biến, mang lại nhiều hiệu quả thẩm mỹ và đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện thông điệp của tác phẩm. Kết hợp yếu tố lịch sử chân thực với yếu tố kỳ ảo đầy hư cấu tạo nên sức hấp dẫn, ly kỳ cho tác phẩm, thu hút sự chú ý của người đọc. Nhờ yếu tố kỳ ảo, tác phẩm có thể đưa người đọc đến với những thế giới khác biệt, phi thường, kích thích trí tưởng tượng và khơi gợi niềm say mê khám phá của con người. Tuy nhiên, yếu tố kỳ ảo trong tác phẩm văn học không chỉ đơn thuần mang tính giải trí mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phản ánh hiện thực một cách sâu sắc, sinh động. Thông qua yếu tố kỳ ảo, tác giả có thể thể hiện những vấn đề phức tạp trong cuộc sống một cách ẩn dụ, tượng trưng, giúp người đọc dễ dàng tiếp nhận và suy ngẫm. Sự kết hợp giữa yếu tố lịch sử và yếu tố kỳ ảo giúp tác giả truyền tải thông điệp một cách hiệu quả, dễ đi vào lòng người. Thông điệp của tác phẩm có thể được thể hiện qua các chi tiết, hình ảnh kỳ ảo, hoặc qua hành động, lời nói của các nhân vật. Yếu tố kỳ ảo trong tác phẩm văn học có khả năng khơi gợi cảm xúc, suy nghĩ cho người đọc. Những chi tiết, hình ảnh kỳ ảo có thể khiến người đọc cảm thấy ngạc nhiên, thích thú, hoặc thậm chí là lo lắng, sợ hãi. Điều này giúp tác phẩm tác động mạnh mẽ đến người đọc, khiến họ suy ngẫm về những vấn đề mà tác giả muốn đề cập đến. Như vậy, sự đan xen giữa yếu tố lịch sử và yếu tố kỳ ảo là một thủ pháp nghệ thuật độc đáo, mang lại nhiều hiệu quả thẩm mỹ và đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện thông điệp của tác phẩm.

Câu 4: Trong các chi tiết, sự việc kì ảo trong Đền thiêng cửa bể, theo bạn, chi tiết hoặc sự việc nào hấp dẫn hơn cả? Vì sao?

Soạn chi tiết: 

Con rùa vàng xuất hiện một cách đột ngột, không ai báo trước, mang đến yếu tố bất ngờ, ly kỳ cho câu chuyện. Kích thước khổng lồ của nó khác biệt hoàn toàn so với những con rùa bình thường, khơi gợi trí tò mò và ấn tượng mạnh mẽ cho người đọc. Sự phi thường của rùa vàng được thể hiện qua khả năng nói tiếng người, thể hiện trí tuệ phi thường, vượt qua giới hạn của tự nhiên. Hơn nữa, rùa vàng còn đóng vai trò quan trọng trong việc giúp đỡ nhân vật chính vượt qua nguy hiểm, hoàn thành nhiệm vụ, thể hiện lòng nhân ái và sức mạnh siêu nhiên.

Sự xuất hiện của con rùa vàng không chỉ đơn thuần là một chi tiết kỳ ảo, mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Rùa vàng là biểu tượng của sự linh thiêng, trường thọ, và trí tuệ. Sự xuất hiện của nó thể hiện niềm tin vào sức mạnh siêu nhiên, vào sự hỗ trợ của thần linh cho những người có ý chí tốt đẹp. Hình ảnh con rùa vàng còn tượng trưng cho hy vọng, niềm tin vào chiến thắng của cái thiện trước cái ác.

Câu 5: Nêu suy nghĩ của bạn về quan điểm hiện thực của tác giả thể hiện qua: 

- Việc miêu tả “bộ máy nhà nước” của Quảng Lợi vương. 

- Nội dung hai bức thư trao đổi của vua Lê Thánh Tông và Quảng Lợi vương.

Soạn chi tiết: 

Trong tác phẩm, tác giả đã miêu tả bộ máy nhà nước của Quảng Lợi vương một cách chân thực, khách quan, thể hiện quan điểm hiện thực của mình. Bộ máy nhà nước của Quảng Lợi vương còn đơn giản, sơ khai, chưa có sự phân chia chức quyền rõ ràng. Vua trực tiếp nắm giữ mọi quyền lực, từ việc cai trị đất nước đến việc xét xử các vụ án. Việc tổ chức quân đội cũng còn thô sơ, chủ yếu dựa vào các đội quân địa phương.

Hai bức thư trao đổi giữa vua Lê Thánh Tông và Quảng Lợi vương hé mở bức tranh sinh động về mâu thuẫn chính trị giữa Đại Việt và Chiêm Thành thời bấy giờ. Nội dung chính của hai bức thư xoay quanh đề tài chủ quyền lãnh thổ và quan hệ bang giao giữa hai nước. Vua Lê Thánh Tông, với tư thế là người đứng đầu triều đình Đại Việt hùng mạnh, đã ra lời đề nghị Quảng Lợi vương quy phục, thừa nhận quyền thống trị của Đại Việt đối với Chiêm Thành. Tuy nhiên, Quảng Lợi vương, với ý chí bảo vệ độc lập, đã kiên quyết bác bỏ yêu cầu này, khẳng định vị thế tự chủ của Chiêm Thành.

Câu 6: Trình bày nhận xét về nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ đối thoại trong văn bản.

Soạn chi tiết: 

"Hải khẩu linh từ" là một tác phẩm văn học có giá trị nghệ thuật cao, trong đó nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ đối thoại đóng vai trò quan trọng. Nhờ nghệ thuật này, tác phẩm đã khắc họa thành công hình ảnh nhân vật, xây dựng tình tiết truyện hấp dẫn và thể hiện tư tưởng, tình cảm của tác giả một cách sinh động.

Câu 7: Bình luận về chi tiết nàng Bích Châu hiển linh giúp vua thắng trận và việc nàng được lập đền thờ.

Soạn chi tiết: 

Chi tiết nàng Bích Châu hiển linh giúp vua thắng trận phản ánh niềm tin vào sức mạnh tâm linh của con người Việt Nam trong thời kỳ phong kiến. Trong hoàn cảnh đất nước lâm nguy, vua tôi nhà Trần đã cầu khẩn sự trợ giúp từ thần linh và đã nhận được sự phù trợ đắc lực. Điều này thể hiện ý chí quật cường, tinh thần đoàn kết và niềm tin chiến thắng của dân tộc ta trước kẻ thù xâm lược cũng như thấy được tình cảm vợ chồng son sắt giữa Bích Châu và nhà vua.

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu cảm nhận của bạn về hình tượng nhân vật Bích Châu trong tác phẩm.

Soạn chi tiết: 

Như một đóa hoa sen thanh tao vươn lên từ bùn lầy, nàng Bích Châu trong "Hải Khẩu Linh Từ" hiện lên với vẻ đẹp kiêu sa, rực rỡ, đồng thời ẩn chứa nội lực mạnh mẽ, phi thường. Nàng không chỉ là một người con gái xinh đẹp, nết na mà còn là một biểu tượng cho lòng yêu nước và tinh thần dũng cảm của người phụ nữ Việt Nam. Bích Châu xuất thân là một cô gái bình thường, nhưng vì lòng yêu nước và căm thù giặc ngoại xâm, nàng đã dũng cảm hy sinh bản thân để bảo vệ quê hương. Sau khi chết, nàng hóa thành vị nữ thần linh thiêng, luôn âm thầm giúp đỡ và phù trợ cho vua và quân dân ta trong cuộc chiến chống giặc. Hình tượng Bích Châu trong "Hải Khẩu Linh Từ" là một biểu tượng cao đẹp cho lòng yêu nước và tinh thần dũng cảm của người phụ nữ Việt Nam. Nàng là minh chứng cho sức mạnh phi thường của ý chí và nghị lực, sẵn sàng hy sinh bản thân vì độc lập tự do của quê hương. Nàng là nguồn cảm hứng bất tận cho thế hệ mai sau noi theo, tiếp nối truyền thống yêu nước, dựng xây và bảo vệ đất nước.