BÀI 2. NHỮNG THẾ GIỚI THƠ

VIẾT BÀI VĂN NGHỊ LUẬN SO SÁNH, ĐÁNH GIÁ HAI TÁC PHẨM THƠ

Câu 1: Giới thiệu hai bài thơ và định hướng so sánh.

Giải nhanh:

Thu Vịnh và Đây Mùa Thu Tới là hai tác phẩm cùng viết về bức tranh thiên nhiên khi sang thu.

Câu 2: Phân tích điểm tương đồng của hai bài thơ.

Giải nhanh:

Hai bài thơ "Thu vịnh" và "Đây mùa thu tới" có nhiều điểm tương đồng về cảm hứng, hình ảnh thơ, tâm trạng tác giả và biện pháp nghệ thuật, cũng như sử dụng chung là thể thơ Thất ngôn bát cú đường luật.

Câu 3: Giới thiệu nét riêng và chỉ ra yếu tố tạo nên sự khác biệt của đối tượng so sánh.

Giải nhanh:

Song cảnh thụ, tình thu trong hai bài thơ lại có nhiều nét khác biệt vì đó là sản phẩm nghệ thuật của hai nhà thơ, sống ở hai thời đại, với những quan điểm thẩm mĩ khác nhau. 

Câu 4: Phân tích nét riêng trong cảnh và tình của bài Thu Vịnh.

Soạn chi tiết: 

Cảnh thu trong bài Thu vịnh là cảnh thu của làng quê Việt Nam, dưới cái nhìn của một bậc đại trí đã lui về ẩn dật nơi thôn dã. Bức tranh thu hiện lên trong không gian thu hẹp về chiều rộng, mở ra bằng chiều cao với sắc trời "xanh ngắt mấy tang ao" đặc trưng của mùa thu xứ Bắc, với đường nét đơn sơ, màu sắc thanh đạm, không khí hiu hắt, ao thu nước biếc với sương khói phủ nhạt nhoà. 

Câu 5: Phân tích nét riêng của bài Đây Mùa Thu Tới trong sự đối sánh với bài Thu Vịnh.

Soạn chi tiết: 

Cảnh thu trong thơ Nguyễn Khuyến vắng lặng, chỉ có cái tôi trữ tình của thi nhân đang trải lòng mình. Cảnh thu trong thơ Xuân Diệu cũng vắng vẻ đìu hiu, nhưng vẫn có bóng dáng con người.

Câu 6: Khẳng định vị trí, giá trị và sức hấp dẫn của hai bài thơ.

Giải nhanh:

Tình thu của cụ Nguyễn buồn, xót xa, day dứt; tình thu của chàng thi sĩ Xuân Diệu có buồn, cô đơn, nhưng tràn đầy khao khát về sự sống trần thế, tha thiết giao cảm với đời.

Câu 7: Nêu ý kiến khẳng định về kết quả và ý nghĩa của việc so sánh.

Giải nhanh:

Khẳng định: Hai bài thơ đều là những thi phẩm đặc sắc về mùa thu.

Ý nghĩa của việc so sánh: Bồi đắp cho mỗi chúng ta tình yêu quê hương xứ sở nồng nàn, sâu sắc.

YÊU CẦU SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Trong bài viết, tác giả đã dựa trên những cơ sở nào khi chọn 2 bài thơ để so sánh, đánh giá?

Soạn chi tiết: 

1. Đều là những bài thơ tiêu biểu về mùa thu:

- Thu vịnh: Tác phẩm của Nguyễn Khuyến, một trong những nhà thơ tiêu biểu của phong trào thơ ca Tú Xương.

- Đây mùa thu tới: Tác phẩm của Xuân Diệu, một trong những nhà thơ lớn của phong trào Thơ Mới.

2. Cùng chủ đề miêu tả cảnh sắc và tâm trạng trước mùa thu:

- Hai bài thơ đều thể hiện cảm nhận tinh tế về mùa thu, với những hình ảnh và ngôn ngữ đặc trưng.

3. Có sự tương đồng và đối lập về cách thể hiện:

- Tương đồng: 

+ Cả hai bài thơ đều sử dụng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật.

+ Bút pháp miêu tả tinh tế, giàu sức gợi tả.

+ Thể hiện tình yêu thiên nhiên và tâm hồn nhạy cảm của tác giả.

- Đối lập: 

+ Cảnh thu: 

Thu vịnh: Bức tranh thu mang vẻ đẹp thanh tao, tĩnh lặng, cổ điển.

Đây mùa thu tới: Bức tranh thu mang vẻ đẹp rực rỡ, sôi động, hiện đại.

+ Tâm trạng: 

Thu vịnh: Nỗi buồn man mác, niềm tiếc nuối trước sự tàn phai của thời gian.

Đây mùa thu tới: Niềm vui sướng, hân hoan trước vẻ đẹp của mùa thu.

4. Mục đích so sánh:

- Giúp người đọc hiểu rõ hơn về nội dung và nghệ thuật của hai bài thơ.

- Làm nổi bật những đặc sắc riêng của mỗi tác phẩm.

- Thấy được sự phát triển của thi ca Việt Nam qua hai thời kỳ khác nhau.

Câu 2: Bài viết triển khai các nội dung so sánh, đánh giá như thế nào? Bạn có nhận xét gì về hiệu quả của cách triển khai đó?

Soạn chi tiết: 

Cách triển khai:

- Phân tích điểm tương đồng 2 bài thơ.

- Giới thiệu nét riêng và chỉ ra yếu tố tạo nên sự khác biệt của đối tượng so sánh.

- Phân tích nét riêng trong cảnh và tình Thu vịnh.

- Phân tích nét riêng trong Đây mùa thu tới.

- Khẳng định vị trí, giá trị và sức hấp dẫn của 2 bài thơ.

- Nêu ý kiến khẳng định.

Nhận xét: Bài viết sử dụng phương pháp so sánh toàn diện, bao gồm cả nội dung và nghệ thuật, giúp người đọc dễ dàng nhận diện và thấu hiểu sâu sắc tư tưởng, tình cảm trong hai bài thơ.

Tác giả tiến hành so sánh cụ thể, chi tiết, trên nhiều khía cạnh, từ hình ảnh thơ, ngôn ngữ sử dụng đến cách thể hiện cảm xúc. Nhờ hệ thống lập luận chặt chẽ, logic, bài viết đã dẫn dắt người đọc đi từ những điểm chung đến những điểm riêng biệt của hai tác phẩm, từ đó làm nổi bật giá trị và nét độc đáo của mỗi bài thơ.

Cách so sánh này không chỉ thể hiện sự am hiểu sâu sắc của tác giả về hai bài thơ mà còn cho thấy quan điểm, ý kiến riêng của bản thân. Qua đó, người đọc có thể cảm nhận được cách cảm, cách nghĩ của chủ thể về hai tác phẩm, từ đó có cái nhìn đa chiều và đánh giá chính xác hơn về giá trị nghệ thuật của mỗi bài thơ.

Câu 3: Theo bạn, có thể có những cách trình bày nào khác về nội dung so sánh, đánh giá trong bài viết? 

Giải nhanh:

Có thể phân tích các điểm giống nhau đặt song song hai bài thơ.

THỰC HÀNH VIẾT

Văn học Việt Nam giai đoạn 1945-1975 là một kho tàng vô giá với nhiều tác phẩm xuất sắc, phản ánh hiện thực cuộc sống sôi động và những biến đổi to lớn của đất nước trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Trong số các chủ đề được khai thác, hình tượng người lính - những người anh hùng thầm lặng cống hiến sức mình cho độc lập, tự do của dân tộc - luôn chiếm vị trí quan trọng và được các nhà thơ thể hiện một cách sâu sắc, sinh động. Hai bài thơ tiêu biểu cho hình tượng người lính trong giai đoạn này là "Tây Tiến" của Quang Dũng và "Đồng Chí" của Chính Hữu. Tuy được sáng tác bởi hai tác giả khác nhau, với những phong cách thơ riêng biệt, nhưng cả hai bài thơ đều mang đến cho người đọc hình ảnh người lính với những nét đẹp độc đáo, toát lên tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu và tình đồng chí keo sơn gắn bó.

Ra đời vào năm 1948, trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống Pháp đang diễn ra ác liệt tại chiến trường Tây Bắc, "Tây Tiến" của Quang Dũng và "Đồng Chí" của Chính Hữu là hai bài thơ tiêu biểu cho hình tượng người lính - những người chiến sĩ trực tiếp tham gia chiến đấu và bảo vệ Tổ quốc. Cùng lấy hình tượng người lính làm đối tượng sáng tác, hai bài thơ này đã thể hiện sự thấu hiểu và đồng cảm sâu sắc của các nhà thơ với những gian khổ, hy sinh mà người lính phải trải qua trong cuộc chiến tranh. Là những người lính từng trực tiếp tham gia chiến đấu, Quang Dũng và Chính Hữu có thể dễ dàng thấu hiểu và thể hiện một cách chân thực, sinh động hình ảnh người lính trong thơ ca của mình.

Trên thi đàn Việt Nam, "Tây Tiến" của Quang Dũng là một bức tranh tráng lệ về hình ảnh người lính Tây Tiến - những chàng trai Hà Nội hào hoa, lãng mạn nhưng không kém phần hào hùng, bất khuất. Xuất thân là những học sinh, sinh viên Hà Nội, họ mang theo tâm hồn trẻ trung, lãng mạn, say sưa trước điệu nhạc, nụ cười ánh mắt của những cô gái trẻ.

"Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm"

hình ảnh quê hương hiện về trong tâm tưởng, là động lực để họ vượt qua mọi gian khổ, thử thách nơi chiến trường.Tuy nhiên, chiến trường Tây Tiến lại vô cùng khắc nghiệt. Nơi đây, họ phải đối mặt với điều kiện thiếu thốn, với bệnh sốt rét hoành hành, với những con dốc hun hút và bom đạn kẻ thù. 

"Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc",

"Quân xanh màu lá dữ oai hùm",

hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên với vẻ ngoài kỳ dị, xanh xao vì bệnh tật, nhưng ẩn chứa bên trong là một tinh thần thép, một ý chí chiến đấu mãnh liệt.

"Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh",

"Rải rác biên cương mồ viễn xứ.

..Áo bào thay chiếu anh về đất"

những câu thơ thể hiện tinh thần hy sinh quên mình, sẵn sàng chiến đấu đến cùng vì Tổ quốc của người lính Tây Tiến. Cái chết của họ hiên ngang, bất khuất, không hề bi lụy.Hình tượng người lính Tây Tiến trong thơ Quang Dũng không chỉ mang vẻ đẹp hào hùng, bất khuất mà còn ẩn chứa một tâm hồn lãng mạn, bay bổng. Chính những tâm hồn ấy đã tạo nên sức mạnh to lớn, giúp họ vượt qua mọi gian khổ, thử thách và chiến thắng kẻ thù.

Khác với hình ảnh người lính Tây Tiến hào hoa, lãng mạn, "Đồng Chí" của Chính Hữu mang đến cho người đọc hình ảnh người lính bình dị, mộc mạc, gần gũi nhưng không kém phần kiên cường, bất khuất.

Xuất thân từ những người nông dân áo vải, họ mang theo mình những gian khó, vất vả từ cuộc sống làng quê. Chiến trường Việt Bắc hoang sơ, khắc nghiệt cùng căn bệnh sốt rét rừng là những thử thách mà họ phải đối mặt. Thiếu thốn về vật chất, cuộc chiến vô cùng gian khổ, khó khăn - tất cả được nhà thơ miêu tả một cách chân thực, không mang màu sắc lãng mạn.

Ngoại hình của người lính trong "Đồng Chí" không có gì dữ dội, thay vào đó là hình ảnh người lính nghèo nàn, khổ cực: "Áo anh rách vai, quần tôi có vài mảnh vá/Miệng cười buốt giá chân không giày". Vẻ đẹp của họ đến từ sự chân chất, giản dị, từ những gì bình dị nhất trong cuộc sống.

Tuy nhiên, điều làm nên vẻ đẹp của người lính trong "Đồng Chí" chính là vẻ đẹp tâm hồn. Tình đồng chí gắn bó sâu sắc là nét đẹp nổi bật nhất trong bài thơ. Họ thấu hiểu nhau bởi cùng chung hoàn cảnh, cùng nhau chia sẻ những khó khăn, gian khổ, cùng nhau vượt qua những lúc ốm đau bệnh tật. Đặc biệt, họ cùng kề vai sát cánh nhau bước vào chiến trường máu lửa, thấu hiểu nỗi mất mát, hy sinh trong chiến tranh. Tinh thần kiên cường, bất khuất giúp họ vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, hướng đến chiến thắng.

Hình tượng người lính trong "Đồng Chí" là đại diện cho hình ảnh người lính Cụ Hồ - những người lính bình dị, mộc mạc nhưng mang trong mình sức mạnh to lớn, góp phần tô điểm thêm cho bức tranh về cuộc kháng chiến chống Pháp oanh liệt của dân tộc.

Đối với mỗi hình ảnh người lính trong hai bài thơ ta đều có thể nhận thấy được những vẻ đẹp riêng biệt, một bên là sự hào hùng lãng mạn, một bên là sự kiên cường, thực tế. Tất cả những vẻ đẹp riêng ấy đã tổng hòa lại, làm nên hình tượng người bộ đội cụ Hồ anh dũng, bất tử trong lòng độc giả và trong lòng của toàn dân tộc Việt Nam mãi về sau.