VĂN BẢN: CHÙM THƠ HAI - CƯ (HAIKU) NHẬT BẢN

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

TRƯỚC KHI ĐỌC 

CH 1: Bài thơ ngắn nhất mà bạn từng đọc là bài thơ nào? Điều gì khiến nó được lưu mãi trong tâm trí bạn? 

ĐỌC VĂN BẢN 

CH 1: Hãy hình dung về màu sắc không khí của khung cảnh được gợi tả trong bài thơ.

CH 2: Ấn tượng mà hình ảnh "hoa triêu nhan" và "dây gàu" gợi ra cho bạn là gì?

CH 3: Khi nhắc đến "con ốc" và "núi Phu-gi", người ta thường nghĩ đến những đặc điểm nào của chúng?

SAU KHI ĐỌC 

CH 1: Hãy nhận diện hình ảnh trung tâm ở từng bài thơ hai-cư trên và cho biết đặc điểm chung của các hình ảnh ấy

CH 2: Xác định mối quan hệ giữa hình ảnh trung tâm trong bài thơ của Ba-sô với các yếu tố thời gian và không gian.

CH 3: Bài thơ của Chi-ô được triển khai xoay quanh phát hiện nào? Theo bạn, vì sao phát hiện này lại dẫn dắt nhân vật trữ tình sang "xin nước nhà bên"?

CH 4: Từ những đặc điểm thường được liên hệ khi hình dung về “con ốc" và "núi Phu-gi", hãy nhận xét về tương quan giữa hai hình ảnh này.

CH 5: Khoảnh khắc được thể hiện trong bài thơ của Ba-sô có thể khơi gợi những cảm xúc gì ở người đọc?

CH 6: Từ bài thơ của Chi-ô, hãy bình luận về ý nghĩa triết lí trong cách ứng xử của con người đối với thiên nhiên mà bài thơ gợi ra.

CH 7: Bạn cảm nhận như thế nào về hành trình "chậm rì" của con ốc trong bài thơ của Ít-sa?

VIẾT KẾT NỐI 

CH 1: Từ việc đọc ba bài thơ trên, hãy viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày về điều bạn cảm thấy thú vị nhất ở thể thơ hai-cư.

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI

TRƯỚC KHI ĐỌC 

CH 1: Bài thơ ngắn nhất em từng đọc là bài thơ “Nam quốc sơn hà” của Lý Thường Kiệt: 

=>  Bài thơ được xem như bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên, ca ngợi tinh thần yêu nước và cổ vũ tinh thần kháng chiến chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta. 

ĐỌC VĂN BẢN 

CH 1: Màu sắc: màu nâu của củi, màu đen của quạ và màu ngả vàng của chiều thu.

• Không khí: buồn, vắng lặng.

CH 2: Hình ảnh "hoa triêu nhan" và "dây gàu" như được lồng vào nhau, hoa triêu nhan quấn vào dây gàu để bung nở, gợi ra một sức sống căng tràn của thiên nhiên.

CH 3: - “Con ốc”: một con vật nhỏ bé, chậm chạp, sống thụ động.

- “Núi Phu-gi”: một ngọn núi nổi tiếng ở Nhật Bản mênh mông vô tận, nó gợi lên sự hùng vĩ, tráng lệ của tự nhiên.

SAU KHI ĐỌC 

CH 1: Hình ảnh trung tâm của từng bài thơ:

• Bài 1: hình ảnh con quạ

• Bài 2: hình ảnh hoa triêu nhan

• Bài 3: hình ảnh con ốc nhỏ

=> Nhân vật trung tâm trong bài thơ là những sự vật, hiện tượng nhỏ bé, bình thường. 

CH 2: Hình ảnh cánh quạ đậu trên cành khô trong bài thơ thứ nhất gợi lên một không gian chiều thu vắng lặng, đơn sơ, nhẹ nhàng.

CH 3: - Nhà thơ phát hiện dây hoa triêu nhan đang quấn quanh sợi dây gàu bên thành giếng. 

- Trước cái đẹp, trước sự sống, nhà thơ nâng niu, trân trọng, không nỡ làm tổn thương nên đã chọn giải pháp “xin nước nhà bên”, để sự sống và cái đẹp được hiện hữu.

CH 4: Hình ảnh con ốc nhỏ bé đang trèo lên núi "Phu-gi" là hình ảnh biểu tượng con người trên quãng đường chinh phục ước mơ lớn lao của cuộc đời.

CH 5: Hình ảnh con quạ cô đơn đưa người đọc vào cảnh giới u huyền và cô tịch, một thế giới hư không trống rỗng.

CH 6: Triết lí về cách ứng xử của con người đối với thiên nhiên trong bài thơ: trân trọng, nâng niu, bảo vệ sự sống tự nhiên dù là nhỏ bé.

CH 7: Hành trình con ốc trèo lên núi Phú Sĩ gợi lên cuộc hành trình chinh phục ước mơ, hoài bão, khát vọng của con người. Điều mà chúng ta cần làm đó chính là luôn luôn cố gắng không ngừng nghỉ trên hành trình, nỗ lực hết sức trên hành trình chinh phục lý tưởng sống của mình. 

VIẾT KẾT NỐI 

CH 1: - Một bài thơ Hai-ku luôn tuân thủ hau nguyên lí tối thiểu, đó là bốn mùa của thiên nhiên và tính tương quan giữa hai ý tưởng. 

- Trong thơ bắt buộc phải có kigo (quý ngữ) nghĩa là từ miêu tả mùa màng một cách gián tiếp.

- Trong bài thì không nói rõ xuân, hạ, thu, đông nhưng sẽ nhắc đến hoa anh đào, lá úa vàng, tuyết phủ trắng…

- Ngoài ra bài thơ sẽ liên kết một hình ảnh bao la của vũ trụ ăn khớp với một hình ảnh bé nhỏ của đời thường. Đây là điểm đặc biệt, hấp dẫn của bài thơ hai – cư.