VĂN BẢN: CHỮ BẦU LÊN NHÀ THƠ

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH 1: Trong hình dung của bạn, nhà thơ phải là người như thế nào? Bạn có cho rằng việc làm thơ gắn liền với những phút cao hứng, “bốc đồng”?

CH 2: Bạn nhớ hoặc thích định nghĩa nào về thơ, nhà thơ hay công việc làm thơ?

ĐỌC VĂN BẢN

CH 1: Phải chăng tác giả đã nhầm khi viết “ý tại ngôn tại”?

CH 2: “Nghĩa tiêu dùng” và “nghĩa tự vị” – hai cụm từ này có diễn đạt cùng một ý không?

CH 3: Tác giả “rất ghét” hay “không mê” những gì? Ngược lại, ông “ưa” đối tượng nào? Bạn có nghĩ rằng mình đã hiểu đúng điều tác giả muốn nói?

CH 4: “Không có chức nhà thơ suốt đời”, vậy lúc nào một “nhà thơ” không còn là nhà thơ nữa?

SAU KHI ĐỌC

CH 1: Vấn đề chính được bàn luận trong văn bản này là gì?

CH 2: Hãy tìm trong văn bản một câu có thể nêu bật được ý cốt lõi trong quan niệm về thơ của tác giả.

CH 3: Ở phần 2 của văn bản, tác giả đã tranh luận với hai quan niệm khá phổ biến:

• Thơ gắn liền với những cảm xúc bột phát, “bốc đồng”, làm thơ không cần cố gắng.

• Thơ là vấn đề của những năng khiếu đặc biệt, xa lạ với lao động lầm lũi và nỗ lực trau dồi học vấn.

Những lí lẽ và bằng chứng mà tác giả nêu lên đã thực sự thuyết phục chưa? Hãy nói rõ ý kiến của bạn.

CH 4: Tác giả không trực tiếp định nghĩa khái niệm chữ. Dựa vào “ý tại ngôn ngoại” của văn bản, bạn hãy thử thực hiện công việc này

CH 5: Bạn có ý kiến gì về luận điểm “Nhà thơ làm chữ chủ yếu không phải ở “nghĩa tiêu dùng”, nghĩa tự vị của nó, mà ở diện mạo, âm lượng, độ vang vọng, sức gợi cảm của chữ trong tương quan hữu cơ với câu, bài thơ”? Nếu tán đồng với tác giả Lê Đạt, hãy đưa ra một ví dụ để minh họa. 

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu suy nghĩ về một nhận định mà bạn thấy tâm đắc trong văn bản Chữ bầu lên nhà thơ của Lê Đạt.

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH 1: Trong hình dung của em, nhà thơ phải là người:

+ Có một tâm hồn cao đẹp, trong sáng

+ Có khả năng sáng tạo về mặt ngôn từ và dạt dào cảm xúc

+ Có khả năng quan sát tinh tế, nhạy cảm

• Theo em, việc làm thơ đôi khi cũng phải gắn liền với những phút cao hứng, bốc đồng

CH 2: “Thơ trước hết là cuộc đời sau mới là nghệ thuật”. (Bê-lin-xki)

• “Nhà thơ như con ong biến trăm hoa thành mật ngọt. Một mật ngọt thành đòi vạn chuyến ông bay” (Chế Lan Viên).

ĐỌC VĂN BẢN

CH 1: Tác giả không nhầm khi viết “ý tại ngôn tại” vì tác giả muốn nói ngôn ngữ

CH 2: Hai cụm từ này đều cùng diễn đạt một nghĩa, ý nói khi nghĩa các từ thường được lấy ở từ điển, dùng nghĩa mà người ta biết.

CH 3: Tác giả “rất ghét” cái quan niệm: các nhà thơ Việt Nam thường chín sớm nên cũng lụi tàn sớm.

• Tác giả “không mê” các nhà thơ thần đồng, những người sống bằng vốn trời cho.

• Tác giả “ưa” những nhà thơ chăm chỉ làm việc trên cánh đồng giấy

• Tôi nghĩ rằng tôi đã hiểu đúng điều mà tác giả muốn nói.

CH 4: Khi họ không còn chăm chỉ làm việc trên những trang giấy nữa, hay khi họ thất bại trong “cuộc bầu cử chữ” khắc nghiệt.

SAU KHI ĐỌC

CH 1: Vai trò của ngôn ngữ, của chữ đối với nhà thơ, làm nổi bật quan niệm về nghề thơ của tác giả. 

CH 2: CH văn nêu bật được ý nghĩa cốt lõi trong quan niệm về thơ của tác giả “Người ta làm thơ không phải bằng ý mà bằng chữ.”

CH 3: Những lí lẽ và bằng chứng mà tác giả nêu lên đã có sự thuyết phục nhưng chưa thật sự làm nổi bật hai quan niệm trên.

Tác giả có thể đưa ra những bằng chứng về một số nhà thơ tiêu biểu của nền văn học Việt Nam, so sánh với các nhà thơ nước ngoài để làm rõ hơn về hai quan niệm trên, tạo thêm sức thuyết phục với người đọc.

CH 4: “Chữ” ở đây được hiểu là ngôn ngữ nghệ thuật, in đậm dấu ấn sáng tạo cá nhân của nhà văn, nhà thơ.

CH 5: Em tán đồng với tác giả Lê Đạt.

Ví dụ: Những câu chữ trong một số bài thơ như Mùa xuân chín của Hàn Mặc Tử, bài Thu hứng của Đỗ Phủ… đều không chỉ được hiểu ở “nghĩa tiêu dùng” mà chữ trong các bài thơ này còn có âm vang và nhịp điệu truyền tải tiếng lòng của nhà thơ.

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Điều mà em tâm đắc nhất là nhận định “Nhưng, dầu theo con đường nào, một nhà thơ cũng phải cúc cung tận tụy đem hết tâm trí dùi mài và lao động chữ, biến ngôn ngữ công cộng thành ngôn ngữ đặc sản độc nhất làm phong phú cho tiếng mẹ như lão bộc trung thành của ngôn ngữ”.

Nó cho thấy được trách nhiệm của mỗi nhà thơ trong việc sáng tạo, lao động nghệ thuật và hơn hết là làm phong phú cho tiếng Việt.

Mỗi nhà thơ cần phải tiếp thu, thừa hưởng ngôn ngữ của cộng đồng và tiếp tục biến nó thành ngôn ngữ tinh hoa để làm giàu, đẹp thêm cho tác phẩm nói riêng và tiếng Việt nói chung “như một lão bộc trung thành”.