ÔN TẬP HỌC KỲ I

CH1: Kẻ vào vở hai cột A, B theo mẫu dưới đây, sau đó nối tên thể loại ở cột A với đặc điểm phù hợp được nêu ở cột B, giải thích lí do bạn tạo ra các đường nối giữa hai cột A và B.

Tham khảo:

CH2: Hãy tóm tắt hai trong số các văn bản đã đọc ở học kì I, trong đó có:

- Một văn bản truyện thơ

- Một văn bản bi kịch

Đáp án chuẩn:

Văn bản truyện thơ: "Lời tiễn dặn"

“Tiễn dặn người yêu” kể về tình yêu sâu sắc giữa đôi trai gái người Thái, phải vượt qua nhiều khó khăn để đến được bên nhau. Mở đầu, họ là bạn thân từ nhỏ và yêu nhau khi lớn lên. Tuy nhiên, gia đình cô gái ép gả cô cho người giàu. Chàng trai đau khổ sang Lào làm ăn để kiếm tiền chuộc người yêu nhưng gặp nhiều gian nan. Về nước đúng ngày cưới, chàng trai cải trang, tâm sự với người yêu và hứa hẹn sẽ ở bên nhau. Cô gái sau đó bị bán vào cửa quan, rồi ra chợ như món hàng. Cuối cùng, cô được chàng trai năm xưa cứu, và họ hạnh phúc sống cùng nhau suốt đời.

Văn bản bi kịch: Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài

“Vĩnh biệt cửu trùng đài” là vở kịch đầu tay của Vũ Như Tô, viết về sự kiện ở Thăng Long khoảng năm 1516-1517 dưới triều Lê Tương Dực. Đoạn trích thuộc hồi năm của vở kịch, kể về Vũ Như Tô, một kiến trúc sư tài giỏi, bị vua Lê Tương Dực bắt xây dựng Cửu Trùng Đài để hưởng lạc. Ban đầu từ chối, nhưng sau khi được cung nữ Đam Thiềm thuyết phục, ông dồn tâm sức vào công trình, gây ra tai họa cho dân: tăng thuế, bắt thợ, hành hạ người chống đối. Cuối cùng, Trịnh Duy Sản nổi loạn giết vua, và Cửu Trùng Đài cùng Vũ Như Tô bị thiêu hủy.

CH3: Tóm tắt những điểm cần lưu ý khi đọc hiểu một văn bản theo các thể loại dưới đây ( có thể tóm tắt dưới hình thức bảng):

- Tùy bút, tản văn

- Truyện thơ

- Bi kịch

Đáp án chuẩn:

CH4: Nêu một số điểm tương đồng, khác biệt về cách miêu tả, thể hiện nhân vật Thị Kính trong hai văn bản Thị Mầu lên chùa (trích chèo cố Quan Âm Thị Kính, sách Ngữ văn 10, tập một) và Thị Kính nuôi con cho Thị Mầu ( trích truyện thơ Nôm Quan Âm Thị Kính, sách Ngữ văn 11, tập một)

Tham khảo:

- Điểm tương đồng: Cả hai đoạn trích đều xây dựng tình huống xoay quanh Thị Mầu để làm nổi bật nhân vật Thị Kính và sử dụng ngôn ngữ đậm chất văn học dân gian.

- Điểm khác: Trong "Thị Mầu lên chùa," hình tượng Thị Kính được thể hiện qua các hành động của Thị Mầu, biểu thị tính cách trái ngược của Thị Kính. Trong "Thị Kính nuôi con cho Thị Mầu," hình tượng Thị Kính được làm nổi bật qua các hành động của chính Thị Kính.

CH5: Nêu và phân tích một đặc điểm chung nổi bật của nhân vật bi kịch thể hiện qua hai nhân vật Vũ Như Tô và Hăm lét trong các văn bản đã học ( trích Vũ Như Tô và Hăm-lét, sách Ngữ văn 11, tập một).

Đáp án chuẩn:

Cả hai nhân vật Vũ Như Tô và Hăm-lét đều hết mình vì lí tưởng của mình, làm mọi thứ để có thể bảo vệ lí tưởng của mình. Cả hai đều cho thấy sự  không chịu khuất phục và ngoan cường trước kẻ thù của mình. 

CH6: Nêu ít nhất hai điểm tương đồng, một điểm khác biệt về đặc điểm thể loại giữa tùy bút và tản văn ( minh họa bằng dẫn chứng lấy từ tác phẩm đã học, đã đọc).

Tham khảo:

VD: Văn bản Cõi lá được viết trên sự hoài niệm của Đỗ Phấn về Hà Nội, dựa trên sự quan sát thực tế và kí ức của tác giả,

Điểm khác biệt giữa tản văn và tùy bút là:

- Tản văn có đề tài rộng lớn, không phụ thuộc vào tình tiết hay nhân vật cụ thể. Tản văn thường phản ánh cảm xúc và suy nghĩ của tác giả về các hiện tượng đời sống, từ những chi tiết nhỏ nhặt đến những vấn đề rộng lớn. Nó không yêu cầu sự thâm nhập thực tế sâu sắc như tùy bút.

- Tùy bút là một nhánh nhỏ của tản văn, có sự phóng túng nhưng thể hiện rõ cái tôi của tác giả. Tùy bút yêu cầu tác giả phải trải qua hành trình dài và gian nan để viết. Nó chú trọng vào cảm xúc, phong cách và quan điểm cá nhân của người viết.

VD:

- Tản văn: Ngắn gọn, hàm súc, thể hiện cảm xúc qua hiện tượng đời sống thường nhật như trong bài "Trăng sáng trên đầm sen."

- Tùy bút: Ghi chép và miêu tả hình ảnh, sự việc quan sát được, đồng thời thể hiện cảm xúc và suy nghĩ của tác giả như trong bài “Ai đã đặt tên cho dòng sông.”

CH7: Chỉ ra một số điểm khác biệt trong cách đọc hiểu một văn bản thông tin tổng hợp và đọc hiểu một văn bản nghị luận.

Đáp án chuẩn:

Điểm khác biệt:

CH8: Thế nào là các phương tiện phi ngôn ngữ? Việc sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ trong một văn bản thông tin tổng hợp có tác dụng như thế nào? Minh họa bằng một số dẫn chứng lấy từ các văn bản đã học.

Đáp án chuẩn:

- Phương tiện phi ngôn ngữ như hình ảnh, số liệu, biểu đồ giúp truyền tải ý tưởng và quan điểm trong giao tiếp.

- Sử dụng phương tiện này trong văn bản thông tin giúp cụ thể hóa thuyết minh, làm cho thông tin dễ tiếp nhận và chính xác hơn.

VD: Trong bài "Đồ gốm gia dụng của người Việt," hình ảnh minh họa giúp làm rõ ý tưởng và thông tin, khiến văn bản sinh động và dễ hiểu hơn.

CH9: Chỉ ra một số điểm tương đồng và khác biệt trong cách sử dụng hình ảnh minh họa ( và các phương tiện phi ngôn ngữ khác, nếu có) ở hai văn bản sau:

- Đồ gốm gia dụng của người Việt ( theo Phan Cẩm Thương)

- Người trẻ và những hành trang vào thế kỉ XXI ( Đỗ Thị Ngọc Quyên, Nguyễn Đức Dũng)

Đáp án chuẩn:

CH10: Lập bảng tổng hợp những điểm đáng ghi nhớ về yêu cầu khi viết văn bản thuyết minh có lồng ghép một hay nhiều yếu tố như miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận.

Đáp án chuẩn:

CH11: Lập bảng so sánh và chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt về yêu cầu đối với kiểu bài khi viết:

Văn bản thuyết minh về một đối tượng hoặc quy trình hoạt động có lồng ghép một hay nhiều yếu tố như miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận và báo cáo nghiên cứu về một vấn đề tự nhiên hoặc xã hội.

- Báo cáo nghiên cứu về một vấn đề tự nhiên hoặc xã hội và văn bản nghị luận về một vấn đề xã hội

- Văn bản nghị luận về một tác phẩm văn học ( truyện thơ) và văn bản nghị luận về một tác phẩm văn học ( kịch bản văn học)

Đáp án chuẩn:

1. Văn bản thuyết minh về một đối tượng hoặc quy trình hoạt động có lồng ghép một hay nhiều yếu tố như miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận và báo cáo nghiên cứu về một vấn đề tự nhiên hoặc xã hội.

2. Báo cáo nghiên cứu về một vấn đề tự nhiên hoặc xã hội và văn bản nghị luận về một vấn đề xã hội

3. Văn bản nghị luận về một tác phẩm văn học (truyện thơ) và văn bản nghị luận về một tác phẩm văn học (kịch bản văn học)

CH12: Lập bảng tổng hợp về các tri thức tiếng Việt cần ghi nhớ đã học ở học kì I.

Đáp án chuẩn:

CH13: Viết đoạn văn (khoảng ba trăm chữ) bàn về một trong hai nội dung:

- Từ nỗi oan của nhân vật Thị Kính trong văn học nghĩ về sự cần thiết và tầm quan trọng của sự minh oan.

- Từ cuộc đấu tranh cho lẽ sống của các nhân vật bi kịch như Vũ Như Tô ( kịch Vũ Như Tô), Hăm-lét (kịch Hăm-lét) nghĩ về việc theo đuổi mục đích, lí tưởng sống của thanh niên ngày nay.

Đáp án chuẩn:

Trong đoạn trích "Nỗi oan hại chồng" từ vở chèo "Quan Âm Thị Kính", nhân vật Thị Kính được miêu tả là người phụ nữ đẹp cả về ngoại hình lẫn nội tâm, nhưng vì xuất thân nghèo hèn nên bị khinh rẻ và phải chịu nỗi oan khuất đau đớn. Đoạn mở đầu gây cảm tình với người đọc khi thể hiện tấm lòng thương yêu chồng sâu sắc của Thị Kính. Tuy nhiên, nàng bị hiểu lầm và vu oan là ám sát chồng, điều này khiến nàng rơi vào nỗi oan khuất vô cùng bi thương. Thị Kính đã năm lần kêu oan, nhưng chỉ nhận được sự ruồng rẫy, xua đuổi. Nguyên nhân chính là do nàng xuất thân từ gia đình nghèo, bị coi khinh và đối xử tệ bạc. Đoạn trích phản ánh nỗi oan của người dân thường, đặc biệt là phụ nữ, trong xã hội cũ, khi họ phải chịu định kiến và bị ruồng bỏ chỉ vì một sự hiểu lầm mà không được minh oan.