BÀI 6: THƠ 

VĂN BẢN: SÔNG ĐÁY

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Đọc trước bài thơ Sông Đáy; tìm hiểu thêm thông tin về nhà thơ Nguyễn Quang Thiều.

Câu 2: Em biết những bài thơ, bài hát nào viết về con sông quê hương? Ấn tượng, cảm xúc, suy nghĩ… mà những bài thơ, bài hát đó gợi ra cho em là gì?

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Chú ý mối quan hệ giữa hình ảnh lưng mẹ và “mảnh sông đêm”.

Câu 2: Hình ảnh "giàn giụa nước mưa sông" gợi cho em liên tưởng gì?

Câu 3: Tại sao điệp ngữ "Sông Đáy ơi" được lặp lại ở khổ 3 và 4?

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Bài thơ Sông Đáy được viết theo thể thơ nào? Việc lựa chọn thể thơ này có tác dụng gì đối với việc thể hiện cảm xúc của chủ thể trữ tình?

Câu 2: Hình ảnh sông Đáy hiện lên qua những mốc thời gian nào trong cuộc đời của nhân vật trữ tình? Các mốc thời gian được sắp xếp theo trình tự nào? Ý nghĩa của trình tự này là gì?

Câu 3: Hình tượng “mẹ” xuất hiện bao nhiêu lần trong bài thơ? Ý nghĩa của hình tượng đó là gì?

Câu 4: Hình tượng “em” gợi lên trong nhân vật trữ tình những cảm xúc gì về sông Đáy? Vì sao?

Câu 5: Nhận diện một yếu tố tượng trưng trong bài thơ và chỉ ra vai trò của yếu tố đó đối với việc thể hiện nội dung.

Câu 6: Từ nội dung bài thơ và những hiểu biết về văn hoá dân tộc, hãy lí giải vì sao tình cảm gắn bó, yêu thương với quê hương của người Việt đặc biệt sâu nặng. Tình cảm này liệu có thay đổi trong đời sống hiện nay?

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI

TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: 

- Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều:

+  Sinh năm: 1957

+ Quê quán: Hoàng Dương, xã Sơn Công, huyện Ứng Hòa, tỉnh Hà Tây (nay là Hà Nội).

+ Chức vụ: Nhà văn, nhà thơ, kịch tác gia, dịch giả.

Câu 2:

- Những bài thơ, bài hát viết về con sông quê hương: Sông quê em và sông quê anh – Nghi Lâm; Ráng chiều – Lâm Bình; Bài thơ: Nhớ sông quê – Hoàng Minh Tuấn; Khúc hát dòng sông – Phan Thu Hà. Nhớ con sông quê hương – Tế Hanh....

- Ấn tượng mà những bài thơ, bài hát gợi ra: dòng sông luôn có sự gắn bó mật thiết và là biểu tượng sâu sắc của quê hương đầy ắp những kỉ niệm, kí ức tuổi thơ của biết bao người. 

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Đặt hình ảnh lưng mẹ bên cạnh mảnh sóng đêm, tác giả muốn ví mẹ tựa như dòng sông. Sông cung cấp nước cho mọi sinh vật, ban cho mọi vật sự sống. Và mẹ của nhà thơ cũng vậy, mẹ đã ban tặng cho ta sự sống và tình yêu trên cõi đời.

Câu 2: Hình ảnh "giàn giụa nước mưa sông" gợi cho em liên tưởng đến những giọt nước mắt của chảy không ngừng bởi nỗi nhớ quê hương tha thiết, cồn cào.

Câu 3: Điệp ngữ "Sông Đáy ơi" được lặp lại ở khổ 3 và 4 như tiếng gọi tha thiết báo hiệu sự trở về muộn màng của chủ thể trữ tình. 

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Thể thơ: Tự do. Việc sử dụng thể thơ giúp mạch thơ cùng mạch cảm xúc của bài thơ tự nhiên, thể hiện rõ nét tình cảm của tác giả.

Câu 2: Hình ảnh sông Đáy hiện lên từ kí ức đến hiện tại, từ khi nhân vật trữ tình còn nhỏ, đến lúc lớn lên đi xa quê hương và cuối cùng là ngày trở về.

- Ý nghĩa: giúp mạch cảm xúc của tác giả được thể hiện rõ nét và chi tiết hơn.

Câu 3: Hình tượng mẹ xuất hiện 4 lần trong bài thơ, giúp cho những kí ức về mẹ của nhân vật trữ tình được lưu giữ không chỉ trong tim mà còn qua những trang giấy lưu lại muôn đời.

Câu 4: Hình tượng “em” mang lại những cảm xúc khắc khoải, trân trọng, nhung nhớ, ghi dấu mãi trong tim nhân vật trữ tình vì: “em” gắn liền với những kí ức tươi đẹp cùng nhân vật trữ tình gặp gỡ, hò hẹn nơi dọc dòng sông Đáy. 

Câu 5:

- Yếu tố tượng trưng: Cát từ mặt tôi chảy xuống dòng dòng

- Ý nghĩa: là những giọt nước mắt nghẹn ngào, thể hiện tâm trạng day dứt đến vỡ òa, vỡ vụn, những niềm tiếc nuối khôn nguôi của của nhân vật trữ tình phải xa cách quê hương, xa cách dòng sông yêu dấu quá lâu.

Câu 6: 

Quê hương từ lâu đã luôn chiếm một phần quan trọng trong cuộc đời của mỗi người Việt Nam. Tình yêu với quê hương không chỉ được vun đắp từ nhỏ, qua những câu ca dao, tục ngữ, qua những câu hát, câu ru mà còn cả qua những bài học. Tình cảm yêu quê hương đất nước ăn sâu vào máu thịt, đi sâu vào lòng mỗi con người. Do đó, có thể khẳng định rằng dù đời sống hiện nay có nhiều thay đổi thì tình cảm với quê hương, đất nước của con người chắc chắn sẽ không bao giờ thay đổi.