THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: Tìm phó từ trong những trường hợp sau, cho biết các phó từ ấy bổ sung ý nghĩa cho danh từ, động từ, tính từ nào?

a. Chưa gieo xuống đất

    Hạt nằm lặng thinh.

                               (Trần Hữu Thung, Lời của cây)

b. Mầm đã thì thầm

    Ghé tai nghe rõ.

                              (Trần Hữu Thung, Lời của cây)

c. Vẫn còn bao nhiêu nắng

    Đã vơi dần cơn mưa

    Sấm cũng bớt bất ngờ

    Trên hàng cây đứng tuổi.

                              (Hữu Thỉnh, Sang Thu)

d. Những buổi chiều tôi hay nhắm mắt sờ những bông hoa rồi tập đoán. Tôi đoán được hai loại hoa: hoa mồng gà và hoa hướng dương. Bố cười khà khà khen tiến bộ lắm! Một hôm khác, tôi đoán được ba loại hoa.

(Nguyễn Ngọc Thuần, Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ)

đ. Nó vẫn giúp người quản tượng phá rẫy, kéo gỗ, nhưng chỉ khuây khỏa những lúc làm việc rồi sau đó lại đứng buồn thiu.

(Vũ Hùng, Ông Một)

e. Khi biết mọi tiếng rống lên gọi đều vô ích, con voi lồng chạy vào nhà.

(Vũ Hùng, Ông Một)

Giải rút gọn:

a. Phó từ trong trường hợp trên là: “chưa” có tác dụng bổ sung ý nghĩa cho động từ "gieo".

b. Phó từ trong trường hợp trên là: “đã” có tác dụng bổ sung ý nghĩa cho động từ "thì thầm".

c. Phó từ trong trường hợp trên là: 

“vẫn” có tác dụng bổ sung ý nghĩa cho động từ "còn".

“đã” có tác dụng bổ sung ý nghĩa cho động từ "vơi".

d. Phó từ trong trường hợp trên là: “được” có tác dụng bổ sung ý nghĩa cho danh từ "hai loại hoa", "ba loại hoa".

đ. Phó từ trong trường hợp trên là: “vẫn” có tác dụng bổ sung ý nghĩa cho động từ "giúp".

e. Phó từ trong trường hợp trên là: “đều” có tác dụng bổ sung ý nghĩa cho tính từ "vô ích".

Câu 2: Trong những trường hợp sau, phó từ được in đậm bổ sung ý nghĩa cho động từ hoặc tính từ nào? Xác định ý nghĩa bổ sung trong trường từng trường hợp.

a. Rằng các bạn ơi

    Cây chính là tôi

    Nay mai sẽ lớn

    Góp xanh đất trời

                 (Trần Hữu Thung, Lời của cây)

b. Sương chùng chình qua ngõ

    Hình như thu đã về.

                  (Hữu Thỉnh, Sang thu)

c. Ngày nào ông cũng cho nó ăn ăn thêm hai vác mía to, hai thúng cháo.

                                                                                           (Vũ Hùng, Ông Một)

d. Ông quen nó quá, khó xa rời nó được.

                                          (Vũ Hùng, Ông Một)

Giải rút gọn:

a. Phó từ “sẽ” có tác dụng bổ sung ý nghĩa chỉ quan hệ thời gian cho tính từ lớn.

b. Phó từ “đã” có tác dụng bổ sung ý nghĩa chỉ quan hệ thời gian cho động từ về.

c. Phó từ “cũng” có tác dụng bổ sung ý nghĩa chỉ tiếp diễn cho động từ cho.

d. Phó từ “quá” có tác dụng bổ sung ý nghĩa chỉ mức độ cho động từ quen.

Câu 3: Cho 2 câu sau:

a. Trời tối.

b. Bọn trẻ đá bóng ngoài sân.

Dùng ít nhất 2 phó từ để mở rộng câu cho mỗi trường hợp trên. Nhận xét sự khác nhau về nghĩa của các câu mở rộng trong từng trường hợp.

Giải rút gọn:

a. Trời tối

- Trời tối lắm. (“lắm” là phó từ chỉ mức độ)

- Trời đang tối. (“đang” là phó từ chỉ quan hệ thời gian)

b. Bọn trẻ đá bóng ngoài sân.

- Bọn trẻ đang đá bóng ngoài sân. (“đang” là phó từ chỉ quan hệ thời gian)

- Bọn trẻ hay đá bóng ngoài sân. (“hay” là phó từ chỉ sự tiếp diễn)

Câu 4: Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn thơ.

Khi hạt nảy mầm

Nhú lên giọt sữa

Mầm đã thì thầm

Ghé tai nghe rõ.

                                    (Trần Hữu Thung, Lời của cây)

Giải rút gọn:

Đoạn thơ tạo hình mầm cây theo cách nhân hóa "mầm đã thì thầm" mang đến sự gần gũi giữa mầm cây và con người.

Câu 5: Trong đoạn thơ sau, nếu thay từ "phả" bằng từ "tỏa" hay "quyện" thì nội dung câu thơ thay đổi như thế nào? Vì sao?

Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về.

                      (Hữu Thỉnh, Sang thu)

Giải rút gọn:

Từ "phả" là động từ mang sự mạnh mẽ, thể hiện mùi hương đậm của quả ổi trong gió, mạnh mẽ chi phối tâm trí của người, và tạo nên một luồng hương thơm đậm đà.

Từ "tỏa" mô tả sự lan tỏa của mùi hương trong không gian, nhưng mùi hương của quả ổi có thể không gây ra ấn tượng mạnh cho người cảm nhận.

Từ "quyện" ám chỉ sự hoà quyện giữa mùi hương, khiến mùi của quả ổi kết hợp với các mùi khác, không làm nổi bật ý nghĩa của tác giả.

=> Vì vậy, việc thay thế từ "phả" bằng "tỏa" hoặc "quyện" sẽ làm giảm sự mạnh mẽ và sự tập trung của người đọc trong việc cảm nhận mùi vị đặc trưng của mùa thu.

Câu 6: Trong Từ điển tiếng Việt, từ dềnh dàng có 2 nghĩa sau: (1) chậm chạp, không khẩn trương, để mất nhiều thì giờ vào những việc phụ hoặc không cần thiết; (2) to lớn và gây cảm giác cồng kềnh. Theo em, từ dềnh dàng trong đoạn thơ sau nên được hiểu theo nghĩa nào? Dựa vào đâu em có thể xác định được như vậy?

Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về.

Sông được lúc dềnh dàng

Chim bắt đầu vội vã

Có đám mây mùa hạ

Vắt nửa mình sang thu.

              (Hữu Thỉnh, Sang thu)

Giải rút gọn:

Theo em, từ dềnh dàng trong đoạn thơ sau nên được hiểu theo nghĩa (1) (chậm chạp, không khẩn trương, để mất nhiều thì giờ vào những việc phụ hoặc không cần thiết) bởi hình ảnh "sông dềnh dàng" gợi hình ảnh sông chầm chậm, lững lờ trôi, giống bước đi của thời gian và khoảnh khắc giao mùa thanh tao, nhẹ nhàng.