VĂN BẢN: CẦU HIỀN CHIẾU

TRƯỚC KHI ĐỌC 

CH1. Có không ít câu chuyện thú vị về việc vua chúa hay lãnh đạo đất nước muốn chiêu mộ hiền tài ra gánh vác trọng trách quốc gia. Hãy chia sẻ một câu chuyện mà bạn biết.

Đáp án chuẩn:

- Sau khi lên ngôi trong thời kỳ đất nước chia cắt và suy yếu, vua Quang Trung nhận thức rõ việc cần chiêu mộ hiền tài để xây dựng lại đất nước.

- Ngô Thì Nhậm, thân tín của vua, đã soạn “Chiếu cầu hiền” để thể hiện quyết tâm của nhà vua trong việc vực dậy giang sơn.

CH2. Trong công cuộc xây dựng đất nước, việc trọng dụng người tài có ý nghĩa như thế nào?

Đáp án chuẩn:

Có ý nghĩa quan trọng bậc nhất. 

- Một đất nước được lãnh đạo bởi những người tài giỏi, sáng suốt là một đất nước vững mạnh. 

- Một dân tộc đi theo những người lãnh đạo tài giỏi là một dân tộc mạnh… 

=> Họ luôn đóng một vị trí quan trọng trong bộ máy lãnh đạo, luôn đổi mới sáng tạo, đóng góp những ý kiến mới mẻ góp sức vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.

ĐỌC VĂN BẢN

CH1. Phần 1: Nêu vấn đề gì?

Đáp án chuẩn:

Thực trạng của xã hội lúc bấy giờ:

- Người tài không muốn góp sức vì dân, vì nước, luôn thích cuộc sống ở ẩn, an nhàn, tản mạn, ngâm thơ, ngày qua ngày sống trong sự nhàn hạ. 

- Họ tránh xa thế sự, không quan tâm đến triều đình, nhà vua và vận mệnh quốc gia, chìm đắm trong cuộc sống nhàn hạ, thỏa mãn sở thích cá nhân.

CH2. Dự đoán: Việc nêu thực trạng "trốn tránh việc đời" của kẻ sĩ dẫn đến ý gì sẽ được trình bày ở phần 3?

Đáp án chuẩn:

Việc khẳng định sự cần thiết phải có người tài ra giúp vua trị nước, chăm dân..

CH3. Nhận xét về lí lẽ được sử dụng.

Đáp án chuẩn:

- Ông khẳng định mối liên hệ chặt chẽ giữa hiền tài và thiên tử, nhấn mạnh rằng việc không theo thiên tử là trái với ý trời và tư tưởng trung quân ái quốc.

- Ông nêu rõ tình cảnh đất nước và triều đại, nhấn mạnh sự cấp thiết ổn định triều cương, trấn chỉnh quan lại và cần người tài giúp vua dựng nước.

CH 4. Giữa lí lẽ trình bày ở các phần trước với kế hoạch thực thi được nêu ở phần 4 có mối liên hệ như thế nào?

Đáp án chuẩn:

- Phần đầu là lời kể để tác động đến tư tưởng của những người tài, phần sau khẳng định họ sẽ giúp vua và đất nước.

- Việc vạch rõ kế hoạch thể hiện sự chuẩn bị kỹ lưỡng của vua quan triều Tây Sơn trong việc chiêu mộ hiền tài, coi đây là việc cấp bách để ổn định nền chính trị.

CH5. Ý nghĩa của lời khuyến dụ.

Đáp án chuẩn:

- Khẳng định xây dựng đất nước không chỉ là của nhà vua mà nó cần phải có sự góp sức của người tài, của hiền thần.

- Đó vừa là đặc ân, vừa là nghĩa vụ đối với đất nước của những người tài, bởi vậy họ không có quyền được khước từ nó bởi đây là nghĩa vụ của mỗi người dân đối với đất nước.

SAU KHI ĐỌC

CH1. Cầu hiền chiếu được ban bố với lí do và mục đích gì?

Đáp án chuẩn:

- Lí do: hoàn cảnh đất nước khi vừa mới trải qua chiến tranh, triều đình mới xây dựng, lòng dân hoang mang, lo lắng, xã tắc chưa vững, việc nước chưa định, việc quân chưa xong. 

- Mục đích: trong hoàn cảnh đó, việc người tài ra giúp vua trị dân, trị nước ngày càng trở lên cấp thiết hơn bao giờ hết.

CH2. Văn bản hướng tới đối tượng nào trong xã hội lúc bấy giờ? Khi vâng mệnh vua Quang Trung soạn chiếu này, Ngô Thị Nhậm đổi điện với những khó khăn gì trong việc thuyết phục các đối tượng đó ra gánh vác việc nước?

Đáp án chuẩn:

- Đối tượng: các văn thân, sĩ phu yêu nước, những người có tài, đã làm quan cho triều cũ nhưng hiện sống ẩn dật.

- Khó khăn trong việc thuyết phục họ:

  + Không còn tin vào triều đình và chế độ.

  + Thích cuộc sống an nhàn, xa rời thời cuộc.

  + E ngại việc phục vụ triều đại mới có thể đi ngược tư tưởng.

  + Một số không ủng hộ chính quyền mới nhưng không chống phá.

  + Ngại tiến cử bản thân và không có người để tiến cử. 

=> Tạo tổn thất nghiêm trọng về nguyên khí quốc gia.

CH3. Văn bản có mấy phần? Phân tích mối quan hệ giữa nội dung các phần.

Đáp án chuẩn:

- Bố cục:

+ P1: từ đầu… người hiền vậy: mối quan hệ giữa hiền tài và thiên tử

+ P2: tiếp… hay sao?: thực tại của đất nước và nhu cầu của thời đại

+ P3: còn lại: đường lối cầu hiền của vua. 

 - Nội dung của các phần có mối quan hệ chặt chẽ, bổ sung và hỗ trợ nhau nhằm thực hiện mục tiêu chung của tác phẩm là chiêu mộ người tài. Đây là biểu hiện chung của một áng văn nghị luận với lập luận chặt chẽ, lý lẽ sắc bén nhằm làm nổi bật mục đích muốn truyền tải.

CH4. Nghệ thuật lập luận thể hiện như thế nào qua việc dùng lí lẽ và bằng chứng, phối hợp với các yếu tổ biểu cảm, thuyết minh?

Đáp án chuẩn:

- Sử dụng những lí lẽ, bằng chứng vô cùng xác đáng về thời cuộc, hoàn cảnh của đất nước

- Bên cạnh những lời chỉ trích có phần gay gắt, đanh thép ấy ta vẫn bắt gặp những câu hỏi tu từ đậm chất biểu cảm như một nỗi niềm giãi bày, một sự trải lòng của chính nhà vua, thay vì việc đổ lỗi cho người tài, ông nhận sự nhượng bộ về mình. 

=> Cách thuyết phục độc đáo, không chỉ cho ta thấy nỗi niềm, tấm lòng của nhà vua còn là một cách thấy nhu thắng cương khiến người nghe không khỏi thấy nhói lòng, tội lỗi nếu làm trái.

CH5. Theo bạn, điều gì tạo nên sức thuyết phục của Cầu hiền chiếu?

Đáp án chuẩn:

- Lập luận chặt chẽ, lý lẽ đanh thép, dẫn chứng thuyết phục với mục đích rõ ràng, sâu sắc. 

- Là tác phẩm tiêu biểu cho của thể loại văn chính luận, phản ánh triệt để tâm tư, nguyện vọng của người viết bằng lối viết nghị luận sắc sảo từ bố cục, lập luận cho đến ngôn ngữ đều làm nổi bật lên tư tưởng của người viết

CH6. Viết Cầu hiền chiếu trong một hoàn cảnh hết sức đặc biệt, tác giả đã gửi gắm khát vọng lớn lao nào đổi với đất nước?

Đáp án chuẩn:

Tấm lòng tận trung với nước, hiếu với dân của Ngô Thì Nhậm cùng mong muốn đất nước được phồn thịnh, nhân nhân được ấm lo hạnh phúc của một hiền thần, hết lòng vì nước, vì dân.

KẾT NỐI ĐỌC - VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu suy nghĩ của bạn về luận điểm: Người có tài cán phát huy tài năng của mình để đóng góp cho cộng đồng.

Đáp án chuẩn:

Từ xưa đến nay, người tài luôn giữ một vị trí quan trọng trong công cuộc xây dựng đất nước. Ngày nay, khi xu thế toàn cầu hóa ngày càng mở rộng, trên con đường hội nhập của đất nước, vai trò của người tài lại càng được trú trọng hơn bao giờ hết. Bởi dưới sự góp sức của họ, đất nước mới có thể phát triển, lớn mạnh, nhân dân mới được ấm lo, hạnh phúc. Họ là những người xuất chúng trong quần chúng, có cái nhìn chiến lược với năng lực làm việc tốt. Vậy nên, đất nước, nhân dân cần họ. Đồng thời, những người tài cũng phải nhận rõ được nghĩa vụ phải cống hiến sức mình cho Tổ quốc, cho nhân dân, đây là nghĩa vụ cao cả của con người trong xã hội. Vì vậy, không nên vì giỏi mà sinh kiêu, xem thường người khác bởi như vậy nó sẽ đánh mất giá trị vốn có của người tài như Bác Hồ nói “tài phải đi với đức” thì mới làm được việc lớn.