VĂN BẢN: CON ĐƯỜNG MÙA ĐÔNG

TRƯỚC KHI ĐỌC 

CH1. Hãy hình dung những trở ngại tinh thần mà một người độc hành trên đường lạnh vắng có thể phải đối diện. Theo bạn, để vượt qua những trở ngại đó, người ta có thể làm gì?

Đáp án chuẩn:

- Sự cô đơn, nỗi buốt giá của thời tiết lạnh và cảm xúc thường rất buồn. 

- Để vượt qua được những trở ngại đó, người độc hành phải có một tinh thần vững chắc, một ý chí kiên cường và cần một chỗ dựa tinh thần 

ĐỌC VĂN BẢN

CH1. Giữa ngoại cảnh và những hình ảnh xuất hiện trong tâm tưởng có sự tương phản như thế nào?

Đáp án chuẩn:

Ngoại cảnh thì đa dạng với những sự vật nối tiếp nhau nhưng dường như trong thâm tâm của tác giả đang mang theo một nỗi buồn sâu sắc, thầm kín bởi vậy mà bên ngoài thì bóng loáng, đa dạng, bên trong thì ảm đạm, đìu hiu ẩn chứa nỗi buồn sâu sắc.

CH2. Lời than "Ôi buồn đau, ôi cô lẻ.." kết nối tâm tưởng nhân vật trữ tình với ai? Ở đâu?

Đáp án chuẩn:

- Kết nối tâm tưởng nhân vật trữ tình với người mình yêu.

- Nỗi buồn nhớ quê hương, nhớ người thân yêu đang thường trực trong tâm trí tác giả tại nơi đày ải.

CH3. Những hình tượng thơ đã xuất hiện trong bài được điểm lại như thế nào?

Đáp án chuẩn:

Theo thứ tự ngược lại. Nếu mở đầu là hình ảnh làn sương, vậy thì tác giả đã đặt hình ảnh làn sương ở cuối. 

SAU KHI ĐỌC

CH1. Nhan đề bài thơ Con đường mùa đông gợi cho bạn những liên tưởng gì?

Đáp án chuẩn:

- Con đường lạnh lẽo, không một bóng người. 

- Con đường mờ mịt, tăm tối với cái giá lạnh gào thét, ăn sâu vào da thịt của người độc hành. 

CH2. Những hình ảnh ( trăng”, "cột sọc chí đường”) và am thanh (“tiếng lục lạc”, “kìm đồng hồ kêu tích tắc") trong bài thơ đã diễn tả mâu thuẫn giữa nỗi buồn với ý thức vận động vượt qua trở ngại của nhân vật trữ tình trên con đường mùa đông như thế nào?

Đáp án chuẩn:

- Trạng thái buồn rầu, tâm trạng của nhân vật trữ tình thấm đượm qua mỗi sự vật, nhưng vẫn có sự gắng gượng, cố xốc lại tinh thần với những từ mang ý nghĩa tích cực.

- Nội tâm nhân vật trữ tình đấu tranh giữa nỗi buồn cô đơn, tẻ nhạt, nhớ nhà và sự gắng gượng, tự an ủi bản thân.

=> Nhân vật là con người đa sầu, đa cảm, luôn đấu tranh để giữ vững nội tâm trước hoàn cảnh tù đày khổ đau.

CH3. Xác định những hình ảnh, hoạt động tương phân trong khổ thơ 4. Nhân vật trữ tình xuất hiện ở khổ thơ này có còn chìm trong cảnh vật u buồn nữa không? Vì sao?

Đáp án chuẩn:

- Hình ảnh: mái lều – rừng, lửa – tuyết

- Hoạt động: sừng sững chào ta

=> Nhân vật trữ tình dần thoát khỏi nỗi buồn, nhận ra cảnh vật xung quanh với suy nghĩ tích cực hơn.

CH4. Xác định không gian, thời gian tâm tưởng của nhân vật trữ tình trong hai khổ thơ 5 - 6. Hãy hình dung nhân vật trữ tình được tận hưởng những gì và tiếp tục đấu tranh với nỗi buồn ra sao.

Đáp án chuẩn:

- Không gian: chốn cũ của tác giả, nơi ông sống khi chưa bị lưu đày.

- Thời gian: buổi tối mùa đông bên lò lửa.

=> Cuộc đấu tranh nội tâm đưa tác giả về những tháng ngày hạnh phúc, khát khao cháy bỏng, nhưng nỗi buồn lại trỗi dậy khi nhận ra những ngày tháng ấy đã qua và không thể trở lại.

CH5. "Xe tam mã”, “bài ca của người xà ích”, “mái lều, ánh lửa”, "Nhi-na” có ý nghĩa tinh thần thế nào đối với hành trình của nhân vật trữ tình trên “con đường mùa đông"?

Đáp án chuẩn:

- Đó là sự vượt qua nỗi buồn thầm kín của bản thân, phá tan bức “mái lều” trong tâm trí; đó còn là nỗi niềm mong muốn trở lại cuộc sống trước kia, bên cạnh người thương của mình, tận hưởng những phút giây hạnh phúc trong đời. 

- Người đọc có thể hình dung được những giai đoạn tâm lý của tác giả đang ở mức độ nào, là đang chìm đắm hay thức tỉnh, đang chán nản hay khát khao hy vọng… 

CH6. Nêu nhận xét về những hình tượng thơ được điểm lại trong khổ thơ cuối. Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn về cách lấy lại cảm giác bình yên trên những “con đường mùa đông” trong cuộc đời.

Đáp án chuẩn:

- Những hình tượng thơ ở khổ cuối là sự tổng hợp các hình tượng quen thuộc đã xuất hiện trước đó, nhưng mang theo tâm trạng và màu sắc khác biệt.

- Cách lấy lại cảm giác bình yên:

  + Từ nỗi buồn chìm đắm, ông dần nhận ra rằng mọi thứ không cần phải như vậy, tâm trạng bắt đầu thay đổi.

  + Ông vượt qua lớp vỏ nỗi buồn, giải phóng tâm trạng, nghĩ về người mình yêu và những ngày tháng hạnh phúc, hình thành khát khao trở lại bình yên.

CH7. Bạn có nhận xét gì về cấu tứ của bài thơ? Hãy liên hệ với một bài thơ khác có cùng kiểu cấu tứ này mà bạn biết

Đáp án chuẩn:

- Cấu tứ của bài thơ rất độc đáo. 

+ Chủ đề chính của bài thơ là tâm trạng của nhân vật trữ tình trên con đường mùa đông lạnh lẽo. Cùng với đó là cách sắp xếp ý, chọn lọc ý hết sức tài tình của tác giả. 

+ Tâm trạng của nhân vật trữ tình đi từ buồn chán, tẻ nhạt rồi đến cuối bài thơ, vẫn là những sự vật ấy nhưng trạng thái đã khác, càng buồn hơn nhưng trong đó vẫn ẩn chứa một niềm hy vọng mong manh về một ngày sẽ trở về. 

- Bài thơ khác cùng kiểu cấu tứ: “Tuyết nhấp nhô như sóng” của Puskin

KẾT NỐI ĐỌC - VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) về một hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng mà bạn cho là đặc sắc nhất trong bài thơ Con đường mùa đông.

Đáp án chuẩn:

Trong bài thơ, hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng mà em thấy đặc sắc nhất đó là hình ảnh Nhi-na. Đây có thể hiểu là tên của người con gái mà tác giả yêu hay chính là một sự vật gắn với quê hương của tác giả - biểu tượng cho những tháng ngày huy hoàng, chìm đắm trong tình yêu, hạnh phúc của tác giả. Hình ảnh này hiện nên không chỉ thể hiện nỗi khát khao về tình yêu mà qua đó tác giả muốn thể hiện nỗi mong nhớ những người thân yêu, mái ấm hạnh phúc, về quê hương tươi đẹp. Mọi thứ đều chỉ còn là dĩ vãng nhưng tác giả đã đặt niềm tin vào nó – niềm tin vào một ngày mai quay về cuộc sống hạnh phúc, ấm no trước kia. Chính những dòng suy nghĩ đó đã giúp tác giả vượt qua nỗi buồn, sự cô đơn và cái rét khắc nghiệt của khí hậu Nga.