VĂN BẢN: CON ĐƯỜNG MÙA ĐÔNG

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

TRƯỚC KHI ĐỌC 

CH1: Hãy hình dung những trở ngại tinh thần mà một người độc hành trên đường lạnh vắng có thể phải đối diện. Theo bạn, để vượt qua những trở ngại đó, người ta có thể làm gì?

ĐỌC VĂN BẢN

CH1: Giữa ngoại cảnh và những hình ảnh xuất hiện trong tâm tưởng có sự tương phản như thế nào?

CH2: Lời than "Ôi buồn đau, ôi cô lẻ…" kết nối tâm tưởng nhân vật trữ tình với ai? Ở đâu?

CH3: Những hình tượng thơ đã xuất hiện trong bài được điểm lại như thế nào?

SAU KHI ĐỌC

CH1: Nhan đề bài thơ Con đường mùa đông gợi cho bạn những liên tưởng gì?

CH2: Những hình ảnh (“trăng”, "cột sọc chí đường”) và âm thanh (“tiếng lục lạc”, “kìm đồng hồ kêu tích tắc") trong bài thợ đã diễn tả mẫu thuẫn giữa nỗi buồn với ý thức vận động vượt qua trở ngại của nhân vật trữ tình trên con đường mùa đông như thế nào?

CH3: Xác định những hình ảnh, hoạt động tương phản trong khổ thơ 4. Nhân vật trữ tình xuất hiện ớ khổ thơ này có còn chìm trong cảnh vật u buồn nữa không? Vì sao?

CH4: Xác định không gian, thời gian tâm tưởng của nhân vật trữ tình trong hai khổ thơ 5 - 6. Hãy hình dung nhân vật trữ tình được tận hưởng những gì và tiếp tục đấu tranh với nỗi buồn ra sao.

CH5: "Xe tam mã”, “bài ca của người xà ích”, “mái lều, ánh lửa”, "Nhi-na” có ý nghĩa tinh thần thế nào đối với hành trình của nhân vật trữ tình trên “con đường mùa đông"?

CH6: Nêu nhận xét về những hình tượng thơ được điểm lại trong khổ thơ cuối. Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn về cách lấy lại cảm giác bình yên trên những “con đường mùa đông” trong cuộc đời.

CH7: Bạn có nhận xét gì về cấu tứ của bài thơ? Hãy liên hệ với một bài thơ khác có cùng kiểu cấu tứ này mà bạn biết.

KẾT NỐI ĐỌC - VIẾT

CH: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) về một hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng mà bạn cho là đặc sắc nhất trong bài thơ Con đường mùa đông.

PHẦN II. 5 PHÚT SOẠN BÀI

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH1: - Những trở ngại tinh thần mà một người độc hành trên đường lạnh vắng có thể phải đối diện: cô đơn, mệt mỏi, nhụt chí…

- Để vượt qua những trở ngại đó, người ta có thể: đạt ra mục tiêu cho bản thân, nỗ lực học tập, cố gắng, động viên chính mình…

ĐỌC VĂN BẢN

CH1: => Ngoại cảnh là phong cảnh nước non tươi đẹp đối lập với hình ảnh bên trong tâm tưởng là mùa đông nước Nga lạnh lẽo, lòng người buồn tẻ, cô đơn.

CH2: Lời than “Ôi buồn đau, ôi cô lẻ” kết nối tâm tưởng nhân vật trữ tình với cô gái Nga yêu thương ở một không gian nhỏ, hẹp bình yên, ấm áp.

CH3: Những hình tượng thơ đã xuất hiện trong bài thơ được điểm lại theo thứ tự ngược lại. 

SAU KHI ĐỌC

CH1: Nhan đề “Con đường mùa đông” gợi cho em những liên tưởng về một con đường lạnh lẽo, không một bóng người, vắng người qua lại. 

CH2: - Những hình ảnh “trăng” và “cột chỉ đường”: diễn tả không gian hun hút, quạnh quẽ.

- Âm thanh “tiếng lục lạc” và “kim đồng hồ kêu tích tắc” diễn tả âm thanh lục lạc đơn điệu buồn tẻ, tiếng đồng hồ kêu tích tắc như một kỉ vật nhắc nhở bao hoài niệm thương yêu.

=> Hình ảnh và âm thanh khiến cảnh vật hiện ra mơ màng và xúc động. Trong không gian như vậy, nhân vật trữ tình không chỉ buồn mà còn mệt mỏi mà còn nghĩ về mái ấm gia đình hạnh phúc, khát khao và hi vọng gặp người thương. Niềm khao khát ấy khiến cho nhân vật trữ tình không những xúc động mà càng tha thiết với thiên nhiên, cuộc sống và cái đẹp hơn.

CH3: - Những hình ảnh, hoạt động trong khổ 4:

+ Không một ánh lửa, không một mái lều thẫm đen / Rừng sâu và tuyết bao la

+ Những cột sọc chỉ đường / ngược chiều tôi

- Nhân vật trữ tình xuất hiện ở khổ thơ này vẫn đang chìm trong cảnh thiên nhiên cô quạnh, con người bị bao vây bởi “rừng sâu và tuyết lạnh”. Cạnh đó, chỉ thấy những cột cây số hữu hình mà vô cảm đang ngược chiều chạy tới, khiến không gian càng như rộng thêm ra. Con đường mùa đông đã dài lại lại được bao phủ bởi màu trắng của tuyết, màu đen sẫm của rừng khiến cho cảnh vật càng trở nên vô tận.

CH4: - Không gian: bên lò lửa đỏ 

- Thời gian: ngày mai, đêm đông 

→ Nhân vật trữ tình không tuyệt vọng, không bi lụy, nhưng tiếp tục đấu tranh với nỗi buồn bằng cách gọi tên người yêu. Trong tuyết lạnh mà bất giác nghĩ về lò lửa đỏ, về mái ấm hạnh phúc gia đình, hy vọng được trở về gặp lại người yêu và quây quần bên gia đình.

CH5: - Hình ảnh “xe tam mã”, “bài ca của người xà ích” gợi lên sự thân thiết, quen thuộc làm dấy lên trong lòng lữ khách sự ngọt ngào, dễ mến.

+ Hình ảnh “mái lều, ánh lửa” gợi mái ấm hạnh phúc gia đình.

+ Nhà thơ nhắc đến tên người yêu (Nhi-na) để cố xua đi một phần nào nỗi buồn, nỗi cô đơn.

CH6: - Những hình tượng thơ được điểm lại trong khổ thơ cuối được lặp đi lặp lại khắc họa sâu sắc tâm trạng của nhân vật trữ tình: từ mơ tưởng trở về thực tại, con đường cô đơn với những nỗi buồn xa vắng.

- Để lấy lại cảm giác bình yên trên những “con đường mùa đông” trong cuộc đời chúng ta hãy nghĩ về những điều tốt đẹp của cuộc sống, sự ấm áp đến từ gia đình, người thương và cả những hy vọng về tương lai tốt đẹp…

CH7: - Cấu tứ của bài thơ: Các hình ảnh về con đường mùa đông và những hình ảnh trong tâm tưởng nhà thơ “trăng, lò sưởi, mái lều, ánh lửa…” đều lặp đi lặp lại, tạo kết cấu đầu cuối tương ứng cho bài thơ.

- Cấu tứ trong bài thơ thể hiện qua hình ảnh con đường mùa đông cô đơn, lạnh lẽo, từ “buồn” xuất hiện với tần số rất cao. Con đường mùa đông là con đường lưu đày, là con đường ly biệt.

- Một số bài thơ khác có cấu tứ như trên: Đoàn thuyền đánh cá – Huy Cận; Màu tím hoa sim – Hữu Loan.

KẾT NỐI ĐỌC - VIẾT

CH: - "Con đường mùa đông:
+ Không khí ảm đạm, lạnh lẽo, buồn tẻ bao trùm nước Nga khi những cuộc nổi dậy của nông dân bị đàn áp.
+ Nỗi buồn và sự vận động thoát khỏi nỗi buồn của nhà thơ.
- "Nhi-na", "lò sưởi", "ngày mai": Những hình ảnh tương sáng, ấm áp, hướng về tương lai đầy hi vọng của tác giả.
- "Làn sương", "mảnh trăng", "cánh đồng buồn": Nỗi buồn trong sáng của tác giả.
- "Cỗ xe tam mã băng đi":
+ Xe tam mã là biểu tượng của nước Nga.
+ Cỗ xe băng đi mà không có cản trở đại diện cho ý chí, sức mạnh của người dân Nga không gì có thể đánh bại được.