VĂN BẢN: MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

TRƯỚC KHI ĐỌC 

CH1: Có bao giờ bạn băn khoăn khi phải phân biệt cái mới với cái cũ? Hãy chia sẻ trải nghiệm của mình.

CH2: Bạn hãy lựa chọn và so sánh một bài thơ thuộc phong trào Thơ mới với một bài thơ thuộc thời kì trung đại để tìm ra những điểm khác biệt.

ĐỌC VĂN BẢN

CH1: Chú ý vấn đề được nêu để bàn luận.

CH2: Cái khó khi phân biệt rạch ròi thơ mới - thơ cũ là gì?

CH3: Tiêu chí nào được nêu để phân biệt thơ mới - thơ cũ?

CH4: Chú ý cách lập luận của tác giả.

CH5:  Tình trạng "cái tôi" khi mới xuất hiện trong văn học Việt Nam.

CH6: Những biểu hiện khác nhau của "cái tôi" trong Thơ mới.

CH7: Ý nghĩa của "cái tôi" Thơ mới.

CH8: Chú ý cách sử dụng các biện pháp tu từ trong lời văn nghị luận.

SAU KHI ĐỌC

CH1: Để làm sáng tỏ luận để “tinh thần Thơ mới”, Hoài Thanh đã nêu lên những luận điểm nào? Chỉ ra mối quan hệ giữa các luận điểm đó.

CH2: Ở phần đầu văn bản, tác giả đưa ra các tiêu chí so sánh thơ cũ - thơ mới nhằm mục địch gì?

CH3: Hãy nhận xét cách diễn giải về "cái tôi” của Hoài Thanh trong văn bản (đặc biệt chú ý đoạn: "Đời chúng ta... cùng Huy Cận”).

CH4: Phân tích cách sử dụng bằng chứng trong nghệ thuật lập luận của Hoài Thanh được thể hiện qua văn bản.

CH5: Hãy chỉ ra và phân tích giá trị đặc sắc của những biện pháp tu tử được tác giả sử dụng ở cuối văn bản.

CH6: Qua văn bản, bạn hiểu được những gì về phong trào Thơ mới và lối văn phê bình của Hoài Thanh?

KẾT NỐI ĐỌC - VIẾT

CH: Hoài Thanh cho rằng: Các nhà thơ của phong trào Thơ mới đã "dồn tình yêu quê hương trong tình yêu tiếng Việt". Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn về ý kiến này.

PHẦN II. 5 PHÚT SOẠN BÀI

TRƯỚC KHI ĐỌC 

CH1: Em đã từng rất nhiều lần băn khoăn khi phải phân biệt giữa cái mới và cái cũ. 

- Có một thời điểm thương hiệu quần áo đó đã ra mẫu mới mặc dù nó rất đẹp với em nhưng em nghĩ đến cái cũ vì mình đã có nhiều quần áo nên quyết định không mua nữa.

CH2: * Chọn bài thơ trung đại: Qua đèo ngang – Bà Huyện Thanh Quan và bài thơ mới: Đoàn thuyền đánh cá – Huy Cận.

* So sánh:

- Về nội dung:

Thơ trung đại:

+ Thể hiện được tinh thần yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, chủ nghĩa anh hùng

+ Tình yêu thương con người, đề cao các phẩm chất tốt đẹp của con người

+ Tình yêu thiên nhiên, hòa mình với thiên nhiên và tinh thần lạc quan, yêu đời, tin vào sự sống, tin vào chính nghĩa

+ Lấy vẻ đẹp của thiên nhiên làm chuẩn mực cho mọi vẻ đẹp

+ Cái tôi cá nhân không được thể hiện trong các tác phẩm

Ví dụ: Bài thơ “Qua đèo ngang – Bà Huyện Thanh Quan” nói về tình yêu thiên nhiên và tình yêu nước.

Thơ hiện đại:

+ Thể hiện được lòng yêu nước thầm kín của các thi nhân

+ Con người là chuẩn mực của mọi vẻ đẹp

+ Tái hiện được nhiều góc khuất của xã hội, không còn bó hẹp như văn học trung đại

+ Cái tôi cá nhân được thể hiện một cách rõ ràng, được đề cao

Ví dụ: Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá – Huy Cận” – cái tôi cá nhân được thể hiện rõ ràng, bài thơ là một hướng nhìn mới, một định hướng mới về một tương lai tốt đẹp hơn.

- Về hình thức:

Thơ trung đại:

+ Tính quy phạm chặt chẽ

+ Hệ thống ước lệ phức tạp, nghiêm ngặt

+ Tính hàm xúc cao: lời ít, ý nhiều

+ Thể thơ: Thất ngôn bát cú đường luật, lục bát, song thất lục bát…

Ví dụ: Bài thơ “Qua đèo ngang – Bà Huyện Thanh Quan”: được viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật. Cho thấy cảnh tượng Đèo Ngang thoáng đãng mà heo hút, thấp thoáng có sự sống của con người nhưng còn hoang sơ, đồng thời thể hiện nỗi nhớ nước thương nhà, nỗi buồn thầm lặng cô đơn của tác giả

Thơ hiện đại:

+ Không sử dụng nhiều hệ thống ước lệ phức tạp

+ Cách tân nhiều thể thơ truyền thống và sáng tạo ra các thể thơ tự do

Ví dụ: Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá – Huy Cận”: với thể thơ 7 chữ sáng tạo góp phần khắc họa hình ảnh đẹp đẽ tráng lệ cũng như thể hiện sự hài hóa giữa thiên nhiên và con người lao động, bộc lộ niềm vui, tự hào của nhà thơ trước đất nước và cuộc sống.

ĐỌC VĂN BẢN

CH1: Vấn đề được đưa ra để bàn luận: Tinh thần thơ mới.

CH2: Cái khó để phân biệt rạch ròi thơ mới – thơ cũ: ranh giới giữa thơ cũ và thơ mới không phải rạch ròi dễ nhận ra và cả thơ mới và thơ cũ đều có cái hay, cái dở. 

CH3: Tiêu chí được nêu ra để phân biệt thơ mới và thơ cũ là dựa vào đại thể. 

CH4:- Luận điểm: Cái tôi và cái ta trong thơ mới và thơ cũ.

- Lí lẽ: Ngày trước là thời chữ ta, bây giờ là thời chữ tôi. Nó giống nhau thì vẫn có chỗ giống nhau như chữ tôi vẫn giống chữ ta. Nhưng chúng ta hãy tìm những chỗ khác nhau.

=> Đặt vấn đề rõ, gọn. Câu văn nghị luận giàu chất thơ, có sức gợi cảm xúc, gây hứng thú cho người đọc.

CH5: - Cái “tôi” xuất hiện bỡ ngỡ vì mang quan niệm cá nhân. “Khi cái “tôi” với cái nghĩa tuyệt đối của nó, xuất hiện giữa thi đàn Việt Nam bao nhiêu con mắt nhìn nó một cách khó chịu. Nó cứ luôn đi theo những chữ anh, chữ bác, chữ ông đã thấy chướng. Huống bây giờ nó đến một minh!”

CH6: - Ngày một ngày hai nó mất dần cái vẻ bỡ ngỡ. Nó được vô số người quen. Người ta lại còn thấy nó đáng thương. Mà thật nó tội nghiệp quá.

- Tâm hồn của thi nhân chỉ vừa thu xong khuôn khổ chữ “tôi”.

- Đời chúng ta đã nằm trong vòng chữ “tôi”. Mất bề rộng ta đi tìm bề sâu.

- Làm cho thơ Việt Nam buồn và xôn xao, cùng lòng tự tôn, ta mất luân cả cái bình yên thời trước.

CH7: “Cái tôi” đem lại cho ta nhiều giá trị mới. Nó thể hiện sự cách tân của thơ vì cuộc đời và lẽ sống. “Cái tôi” trong Thơ mới xuất hiện gắn liền với từng lớp thị dân, gắn với nền văn minh công nghiệp, đó vừa là sản phẩm, vừa là chủ thể của nền văn hoá mới. Các nhà Thơ mới đều có ý thức khẳng định mình như một thực thể duy nhất không lặp lại.

CH8: Sử dụng biện pháp điệp ngữ, so sánh đối chiếu ở cấp độ phù hợp, mang lại hiệu quả => Một cách viết văn nghị luận văn chương dễ hiểu mà rất tài hoa, tinh tế, hấp dẫn.

SAU KHI ĐỌC

CH1: Các luận điểm làm sáng tỏ luận đề “tinh thần Thơ mới”:

- Nguyên tắc để xác định tinh thần thơ mới.

- Tinh thần thơ mới: chữ tôi

- Sự vận động của thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nó.

Mối quan hệ giữa các luận điểm: Các luận điểm sắp xếp theo trình tự logic: nêu vấn đề, giải quyết vấn đề và kết luận.

CH2: Tác giả đưa ra các tiêu chí so sánh thơ cũ – thơ mới nhằm mục đích nêu lên được cái khó khăn mà cũng là cái khao khát của kẻ yêu văn quyết tìm cho được tinh thần thơ mới.

CH3: Cách diễn giải về “cái tôi” của Hoài Thanh trong văn bản (đặc biệt chú ý đoạn: “Đời chúng ta … cùng Huy Cận”):

- Các nhà thơ mới trốn tránh hiện thực và thoát li hiện thực.

- Chủ đề được khai triển theo 2 phần chính: khái quát về hướng tìm tòi và hệ quả chung.

- Điểm qua những gương mặt điển hình cũng như qua các lãnh địa riêng tiêu biểu của các nhà thơ mới qua một số nhà thơ tiêu biểu ta thấy được sự phân hóa đa dạng, bế tắc của ý thức cá nhân.

CH4: Bằng chứng trong văn bản:

- Nhưng chính Xuân Diệu còn viết…

- Và một nhà thơ cũ tả cảnh thu lại có những câu nhí nhảnh và lả lơi…

- Đừng có tìm ở họ cái khí phách ngang tàng của một thi hào đời xưa như Lý Thái Bạch…

- Không biết trong khi rên rỉ như thế Xuân Diệu…

- Ta thoát lên tiên cùng Thế Lữ…

=> Hoài Thanh lấy dẫn chứng thực tế từ những nhà thơ mới đa dạng, cụ thể, giúp cho văn bản có sức thuyết phục cao hơn.

+ Khi tìm cái mới của thơ mới tác giả nhìn vấn đề trong mối quan hệ với thời đại, với tâm lí người thi nhân đương thời thấu đáo, sâu sắc

+ Có cái nhìn thấu đáo về “cái tôi”, “cái ta” có sự so sánh giữa các câu thơ và nhà thơ cũ, mới trong diễn biến lịch sử.

CH5: Biện pháp nghệ thuật:

- Điệp ngữ: “Chưa bao giờ như bây giờ”.

- So sánh: “Tinh thần nòi giống như các thể thơ xưa chỉ biến thiên chứ không sao tiêu diệt.”

= > Giá trị đặc sắc:

- Làm nổi bật giá trị của tinh thần thơ mới, thể hiện cái tôi yêu nước thầm kín của các thi nhân.

- Làm cho lời văn nghị luận trở nên sinh động, hấp dẫn hơn.

CH6: Hiểu biết của em về phong trào Thơ mới:

- Các nhà thơ của phong trào Thơ mới đã thể hiện được “cái tôi” rất phong phú và đa dạng.

- “Cái tôi” trong Thơ mới thường buồn, mang nhiều sự trăn trở.

Lối văn phê bình của Hoài Thanh: Hệ thống ý rành mạch, rõ ràng, logic; Lời văn có tính biểu đạt cao, không hề khô khan mà giàu hình ảnh, nhịp điệu.

KẾT NỐI ĐỌC - VIẾT

CH: - Các nhà thơ mới sử dụng những thể thơ dân tộc như: lục bát, năm chữ, tự do,...
- Những vần thơ mới thể hiện:
+ Vẻ đẹp của quê hương, đất nước.
+ Tình yêu quê hương mà tác giả gửi gắm.