THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

CH1. Tìm ở phần cước chú hai văn bản Bài ca ngất ngưởng và Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc các trường hợp có thể minh họa cho một số cách giải thích nghĩa của từ được nêu ở phần Tri thức ngữ văn.

Đáp án chuẩn:

* Bài ca ngất ngưởng

- Giải thích nghĩa của cả câu

- Nêu từ đồng nghĩa: tài bộ, người tái thượng, đông phong…

- Làm rõ nghĩa của từng yếu tố sau đó tổng hợp lại: các, tùng…

* Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

- Giải thích nghĩa của cả câu: lòng dân trời tỏ, dân ấp dân lân, treo dê bán chó…

- Nêu từ đồng nghĩa: cui cút, làng bộ, linh…

- Làm rõ nghĩa của từng yếu tố sau đó tổng hợp từ: đoạn kình, xác phàm

CH2. Trong những cước chú tòm được theo bài tập 1, cách giải thích nào đối với nghĩa của từ được sử dụng nhiều hơn? Hãy lí giải nguyên nhân.

Đáp án chuẩn:

- Cách giải thích: nêu từ đồng nghĩa, làm rõ nghĩa từng yếu tố, rồi tổng hợp lại.

- Hai bài thơ thuộc thời phong kiến và cận đại, với từ ngữ cổ và địa phương, khiến người đọc khó hiểu do không nắm rõ hàm ý.

CH3. Chỉ ra những trường hợp cước chú cụ thể mà ở đó người biên soạn đã sử dụng phối hợp ít nhất hai cách giải thích nghĩa của từ.

Đáp án chuẩn:

- Cật: thân, mình

- Ý của câu: thân mình chỉ khoác một mảnh áo vải, thân phận nghèo hèn

=> Nêu lên từ đồng nghĩa và giải thích nghĩa của cả câu.

- Mã tà ma ni: chỉ chung lính đánh thuê cho thực dân Pháp

=> Nêu lên từ đồng nghĩa và giải thích từng yếu tố của từ

- Rồi nợ: xong nợ, hết nợ (rồi: xong)

=> Nêu lên từ đồng nghĩa và giải thích từng yếu tố của từ

CH4. Chọn một số từ có cước chú ở các văn bản đọc trong bài và giải thích chúng theo cách khác so với cách đã được sử dụng. Tự đánh giá về cách giải thích mà bạn vừa thực hiện.

Đáp án chuẩn:

- Phủ doãn Thừa Thiên: nhà ở của quan đứng đầu tỉnh Thừa Thiên.

- Quan hai: chức quan xếp thứ hai trong quân đội Pháp.

Cách giải thích trên còn sơ sài và không rõ nghĩa bằng cách giải thích cũ của tác giả trong từng tác phẩm.

CH5. Vì sao trong các từ điển, bên cạnh việc giải thích nghĩa của từ, người ta thường nêu một số câu có sử dụng từ đó làm ví dụ?

Đáp án chuẩn:

Giúp người đọc hiểu tường tận hơn về nghĩa của từ và nó là một trong những cách khiến chúng ta nhớ từ được lâu hơn bởi khi áp dụng nó vào một câu thì nó sẽ mang một nghĩa hoàn chỉnh khiến ta nhớ. 

CH6. Khi phân tích cái hay của những từ được dùng trong văn bản văn học, tại sao ta chưa thể thỏa mãn với việc dùng từ điển để tìm hiểu nghĩa của chúng?

Đáp án chuẩn:

Trong từ điển, cách giải thích của nó chỉ bao gồm một phần ví dụ như về ngữ nghĩa, ví dụ… và có nhiều từ sẽ không rõ nghĩa bởi họ chưa khai thác đến mặt lịch sử, cách sử dụng của từ đó, đặc biệt là những từ cổ.